AB ile Türkiye arasındaki refah uçurumu kapanmıyor
Satın alma gücü paritesi değerine göre kişi başına GSYH, 27 AB ülkesi ortalamasında 100 kabul edildiğinde Türkiye'de 56'da kalıyor.
Naki BAKIR
Avrupa'da henüz tam aşılamayan ekonomik krizin "teğet" geçtiği söylenen Türkiye'nin insani zenginlikte 27 AB ülkesi ortalamasının yarısı dolayındaki düzeyi geçen yıl fazla değişmedi. Türkiye, 2012'de Avrupa ve bölgesindeki 37 ülkenin satın alma gücü paritesine göre ölçülen zenginlik sıralamasında, kişi başına gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) bazında 30'unculuğunu korurken, gerçek kişisel tüketimde bir basamak düşerek 28'inci oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), EUROSTAT ve OECD işbirliğiyle yürüttüğü çalışma kapsamında Satın alma Gücü Paritesiyle Kişi Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla 2012 yılı geçici tahminlerini açıkladı. Karşılaştırmalarda, 27 AB ülkesi, Türkiye, Sırbistan, Makedonya ve Karadağ olmak üzere 4 aday ülke ve üyeliğe kabul edilen Hırvatistan ile İsviçre, İzlanda ve Norveç'in oluşturduğu 3 EFTA ülkesi ve Bosna Hersek ile Arnavutluk'un oluşturduğu 2 potansiyel aday ülkeyi kapsadı. Satın alma gücü paritesi değerleri kullanılarak elde edilen GSYH ve gerçek kişisel tüketime ilişkin kişi başına hacim endeksleri, AB'ye üye 27 ülkenin ortalaması 100 olacak şekilde 37 ülke için kişi başına reel değerleri ifade eder şekilde ayrı ayrı hesaplandı.
27 AB ülkesi ortalamasında değeri 100 kabul edilen satın alma gücü paritesi değerine kişi başına GSYH'de Türkiye'nin 2011'de 52 olan değeri 2012'de 56'ya, gerçek kişisel tüketime göre değeri de 58'den 60'a yükseldi. Ancak kişi başına GSYH endeksinde 37 ülke içinde 30'uncu sıradaki yeri değişmeyen Türkiye, gerçek kişisel tüketimde ise önceki yıla göre bir basamak düşerek 28'inciliğe indi. Buna göre Türk insanı refah düzeyinde AB 27 ortalamasının hala yarısı düzeyinde bulunuyor.
En zengin Lüksemburg
GSYH'ye ilişkin kişi başına hacim endeksinde ülkeler arasındaki farklılığın gerçek kişisel tüketime göre daha yüksek olduğu görüldü. 2012 sonuçlarına göre, Lüksemburg 271'le hem GSYH, hem de 141 ile gerçek kişisel tüketime ilişkin kişi başına hacim endeksinin en yüksek olduğu ülke olmaya devam etti. Buna göre Lüksemburg, AB-27 ortalamasının neredeyse 3 katı bir kişi başına gelir ve 1.4 katı kişi başına tüketim düzeyi sergiledi. Ancak Lüksemburg kişi başı GSYH'ye ilişkin hacim endeksinde 3 puan, gerçek kişisel tüketim endeksinde de 9 puan geriledi.
2012 itibariyle Lüksemburg'da SGP değerine göre kişi başına milli geliri Türkiye'ye göre 4.8 kat, gerçek kişisel tüketim ise 2.4 kat daha yüksek düzeyde bulunuyor.
En yoksullar değişmedi
Kişi başına GSYH'de bu ülkeyi Norveç, İsviçre, Avusturya, İrlanda, Hollanda, İsveç, Danimarka, Almanya, Belçika, Finlandiya, İzlanda, İngiltere ve Fransa izledi. Bu ülkelerde kişi başına GSYH düzeyi 27 AB ortalamasının üzerinde çıkmaya devam etti. 2012'de kişi başına GSYH endeksi bu ülkelerden Norveç, İsviçre, Almanya, İngiltere, Avusturya, İsveç, Hollanda, Danimarka, Finlandiya, Belçika ve İzlanda'da yükselirken, Lüksemburg'da geriledi, Fransa'da ise değişmedi.
Bosna Hersek AB ortalamasının yüzde 28'i düzeyindeki kişi başına GSYH hacim endeksi, Arnavutluk da AB 27'nin yüzde 34'ü oranındaki gerçek kişisel tüketim düzeyi ile en yoksul ülkeler olmaya devam etti. GSYH bazında 37 ülke içinde en zenginle en yoksul arasında 9.7 kat, gerçek kişisel tüketime göre de 4.1 kat fark olduğu belirlendi.
Kişi başına GSYH bazında Türkiye'den daha yoksul 7 ülkeyi, Romanya, Bulgaristan, Karadağ, Makedonya, Sırbistan, Arnavutluk ve Bosna Hersek; gerçek tüketim endeksine göre de bu ülkelerle birlikte Estonya ve Hırvatistan oluşturdu.
Komşu 9 basamak üstte
Son dönemde yaşadığı ekonomik sıkıntılar nedeniyle "müflis" diye nitelenen Yunanistan'ın ise kişi başına GSYH'de bir basamak düşerek 21'inciliğe, gerçek kişisel tüketimde de bir basamak düşerek 19'unculuğa gerilemesine rağmen refah düzeyinde Türkiye'nin çok üzerinde olduğu belirlendi.
Kişi başına GSYH hacim endeksinde AB 27 ortalaması 100 kabul edildiğinde Yunanistan'ın 2010'da 90 olan değeri, 2012'de yaşadığı derin krize rağmen 75'e geriledi. Yunanistan'ın gerçek kişisel tüketim endeksi de iki yılda 101'den 84'e indi. Bu ülkenin; 2012 itibariyle satın alma gücü paritesiyle kişi başına GSYH ve kişisel tüketim bazında Türkiye'nin 9 basamak üstünde yer aldığı dikkati çekti.
Kişi başına hacim endeksleri (AB27=100)
Gayri safi Yurt içi hasıla Gerçek kişisel Tüketim
2011 2012 2011 2012
Euro Bölgesi 17* 108 Euro Bölgesi 17(*) 108 Euro Bölgesi 17* 107 Euro Bölgesi 17(*) 106
Lüksemburg 274 Lüksemburg 271 Lüksemburg 150 Lüksemburg 141
Norveç 189 Norveç 195 Norveç 138 Norveç 138
İsviçre 151 İsviçre 160 İsviçre 125 İsviçre 133
Hollanda 131 Avusturya 131 Almanya 119 Almanya 121
Avusturya 129 İrlanda 129 İngiltere 118 İngiltere 120
İrlanda 127 Hollanda 128 Avusturya 117 Avusturya 119
İsveç 126 İsveç 128 İsveç 115 İsveç 118
Danimarka 125 Danimarka 125 Hollanda 113 Danimarka 115
Almanya 120 Almanya 121 Danimarka 113 Finlandiya 114
Belçika 118 Belçika 119 Finlandiya 112 Fransa 113
Finlandiya 116 Finlandiya 115 Fransa 112 Hollanda 112
İzlanda 110 İzlanda 112 Belçika 111 Belçika 112
İngiltere 108 İngiltere 110 İzlanda 107 İzlanda 110
Fransa 107 Fransa 108 İtalya 102 İrlanda 98
İtalya 101 İtalya 98 İrlanda 100 İtalya 97
İspanya 99 İspanya 97 Güney Kıbrıs 95 Güney Kıbrıs 94
Güney Kıbrıs 92 Güney Kıbrıs 91 İspanya 94 İspanya 93
Slovenya 84 Malta 86 Yunanistan 94 Malta 85
Malta 83 Slovenya 82 Malta 83 Yunanistan 84
Yunanistan 82 Çek Cumhuriyeti 79 Portekiz 82 Slovenya 79
Çek Cumhuriyeti 80 Yunanistan 75 Slovenya 81 Portekiz 77
Portekiz 77 Portekiz 75 Çek Cumhuriyeti 70 Litvanya 74
Slovakya 73 Slovakya 75 Slovakya 70 Slovakya 72
Estonya 67 Litvanya 70 Polonya 70 Polonya 71
Macaristan 66 Estonya 68 Litvanya 66 Çek Cum. 69
Polonya 65 Macaristan 66 Macaristan 61 Macaristan 61
Litvanya 62 Polonya 66 Türkiye 58 Letonya 61
Hırvatistan 61 Letonya 62 Estonya 57 Türkiye 60
Letonya 58 Hırvatistan 61 Hırvatistan 56 Estonya 59
Türkiye 52 Türkiye 56 Letonya 56 Hırvatistan 59
Romanya 49 Romanya 49 Karadağ 53 Karadağ 55
Bulgaristan 45 Bulgaristan 47 Romanya 47 Bulgaristan 49
Karadağ 43 Karadağ 42 Bulgaristan 44 Romanya 48
Makedonya 36 Makedonya 35 Sırbistan 44 Sırbistan 43
Sırbistan 35 Sırbistan 35 Makedonya 41 Makedonya 40
Arnavutluk 31 Arnavutluk 30 Bosna-Hersek 35 Bosna-Hersek 36
Bosna-Hersek 29 Bosna-Hersek 28 Arnavutluk 34 Arnavutluk 34
(*): Para birimi olarak euroyu kullanan ülkeler.
Satın alma gücü paritesi nedir?
Farklı ulusal paralarla ifade edilen ekonomik göstergelerin ortak para birimine dönüştürülmesinde kullanılan, ulusal para birimlerinin satın alma gücünü eşitleyen değişim oranına "Satın alma Gücü Paritesi" deniyor. Satın alma gücü paritesi, belirli bir mal ve hizmet sepetinin satın alınması için gereken ulusal para tutarlarının birbirine oranını gösteriyor. Bu oran kullanılarak ortak bir para birimine dönüştürülen harcamalar ülkeler arasında anlamlı karşılaştırmaların yapılabilmesini sağlıyor. Karşılaştırmalarda genel olarak ülkelerin ekonomik büyüklüğünün temel göstergesi olan GSYH değerleri temel alınıyor ve refah düzeylerinin karşılaştırılmasında "kişi başına GSYH" değerleri kullanılıyor. Karşılaştırmanın amacına uygun olarak farklı göstergelerden de yararlanılıyor. Sıklıkla kullanılan göstergelerden birini de tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlere ek olarak devlet tarafından veya kar amacı gütmeyen kuruluşlarca sağlanan eğitim, sağlık gibi hizmetleri de kapsayan "gerçek kişisel tüketim" oluşturuyor. Gerçek kişisel tüketim ile GSYH arasında yakın bir ilişki gözleniyor. Kişi başına gelirin yüksek olduğu ülkelerde, buna paralel olarak kişi başına tüketimin de yüksek olduğu görülüyor. Ancak, kişi başına tüketim miktarları karşılaştırıldığında, ülkeler arası farkın görece daha az olduğu dikkat çekiyor.