Domatesi mildiyö vurdu, rekolte yüzde 25 düştü
Zehra ORUÇ
BURSA - Türkiye'nin salçalık domates üretiminin yüzde 40’ını tek başına karşılayan Bursa’nın Karacabey ilçesi, yılın ilk aylarında gündeme getirilen Türk Gıda Kodeksi’nin ilk kez hazırladığı Domates Salçası ve Domates Püresi Taslak Tebliği’nden sonra ikinci darbesini de mildiyö hastalığından aldı. Geçen yıl tüm ümidini salçalık domates üretimine bağlayarak yaklaşık 100 dekarlık alana ekim yapan çiftçi, geçtiğimiz aylarda baş gösteren mildiyö hastalığı nedeniyle rekoltede ciddi düşüş yaşadı. Bu yıl, 87 bin dekar alana ekilen salçalık ve sofralık domates rekoltesinde yüzde 25 civarı kayıp yaşayan çiftçi tedirgin bekleyişini sürdürürken, Karacabey Ziraat Odası Meclis Başkanı Nuri Karaca da, bu kaybın salçalık domates ve dolayısıyla da salçada fiyat artışına sebep olabileceğini açıkladı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar ise “Hastalığın her yıl epidemi oluşturduğu alanlarda sırık domatesi üretilmeli” şeklinde açıklama yaptı.
Karacabey'de bu yıl 87 bin 350 dekar üretim alanında 660 bin ton salçalık domates, 38 bin 800 ton sofralık domates üretildiği bilgisini veren Bayraktar, geçtiğimiz aylarda Karacabey domatesinde de görülen ve binlerce ton salçalık domatesin çürümesine sebep olan mildiyö hastalığının ilçede yüzde 25 civarında rekolte kaybı yaşattığına dikkati çekti.
Dekar başına kayıp 3-4 ton
Karacabey ve Mustafakemalpaşa’nın İzmir’in Torbalı ve Bergama ilçeleriyle Çanakkale başta olmak üzere Marmara ve Ege bölgelerinin salçalık domates üretiminde söz sahibi olduğunu hatırlatan Karacabey Ziraat Odası Meclis Başkanı Nuri Karaca ise ürün hasadının geçen ay başladığını ve bu ayın ortalarına kadar da devam edeceğini ifade etti. Mantari bir hastalık olan ‘mildiyö’nün rekolteye darbe vurduğunu dile getiren Karaca, “Ürün kalitesi ve rekoltede düşüşe yol açan hastalık nedeniyle dekar başına 3-4 ton kayıp var. Bu da genel olarak yüzde 25′lik rekolte kaybına tekabül ediyor” dedi.
Üreticiye tehditle senet imzalatılıyor
Mildiyö hastalığının ürünlere geniş çaplı bir yayılma gösterdiğine dikkati çeken, hastalık ve rekolte kaybının ekim fazlalığı nedeniyle salça sanayii etkilemediğini söyleyen Karacabey Ziraat Odası Başkanı Hasan Karahasanoğlu, “Çiftçi ile sözleşme yapan fabrikalar, domatesin kalitesinin düştüğünü öne sürerek domatesi ya hiç almıyor ya da daha ucuza almaya çalışıyor. Şu an domatesimizi birkaç fabrikanın dışında alan yok. Önceden dekar başına hesap yapılırken, şimdi ton başına değer biçiliyor. Sözleşmelerde değişiklikler yapılmaya başlandı. Tehditlerle sözleşmeler imzalatılmaya, açık senetler dönmeye başladı. Bu, vahim bir konu, devletin acilen salça sanayii koruma altına alması gerekiyor” dedi.
Domatesin birkaç yıl üst üste ekilmesinin üründe çeşitli kayıplara sebep olacağının altını çizen Karahasanoğlu, “Ziraat odası olarak çeşitli kampanyalar adı altında köy köy gezip, çiftçiyi ayçiçeği, şeker pancarı gibi ürünler ekmeye yönlendireceğiz. 20-30 bin dönüm alana şekerpancarı ekip, 200 bin tona yakın mahsul elde edersek, 2 yıl önce kapanan şeker pancarı fabrikasının yeniden faaliyete geçmesini sağlarız" dedi.
İnegöl'de üretilen domateslerde hastalık yok
Bursa ve çevre illerin salça ihtiyacını karşılayan ve ürettiği değişik ürünlerle adını yurtdışında da duyuran Kulaca Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, salça sezonunu açtı. Karacabey ilçesinde yetiştirilen domateslerde görülen mildiyö hastalığının İnegöl’de gözlemlenmediğini söyleyen Kulaca Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Ahmet Uğur, tüketici ve ihracatçının salçalık domateste sıkıntıya düşmeyeceğini ifade etti. Domatesin her yıl peş peşe aynı topraklarda ekilmesinin, hem araziye hem de ürünün kalitesini düşürdüğüne dikkati çeken Uğur, “Bir yıl domates ekilen tarlaya ikinci yıl başka bir ürün ekilmeli. Çiftçiyi yöneten kurum veya kuruluşların buna dikkat etmesi, programlı bir şekilde ekim yaptırılması gerekiyor. Verimi artırmak için bilinçli ve planlı üretim yapmalıyız” dedi.
Salça tesislerinin üretim kapasitesinin yıllık bin 500 ton civarında olduğunu belirten Uğur, “Hedefimiz iç piyasanın ihtiyacını karşılamak. İç piyasadaki pazarımızı düşünerek yüzde 50 kapasite ile çalışıyoruz. Bu yılki fiyatlarımız da belirlendi. Aslında üç yıldan bu yana fiyatlarımız aynı. 1 kilogram salçanın perakende satış fiyatı 6 TL, toptan satış fiyatı ise 4.5 TL ile 5 TL arasında değişiyor" diye konuştu.
'Salça fiyatı artabilir'
Fabrikalarla yapılan sözleşmeli üretim çerçevesinde kilogram başına alım fiyatlarının peşin ödemeli 19-21 kuruş ya da bu yıl aralık ayı ödemeli 22 kuruş olarak tespit edildiğini belirten Karaca, fiyatların, döviz kurundaki artışın da dikkate alınarak revize edilmesini talep ettiklerini bildirdi. Sözleşmeli üretim dışında kalan serbest piyasada kilogram başına önemli fiyat artışları beklediklerini vurgulayan Karaca, sözlerini şöyle sürdürdü: “Salçalık domates hasadında en yoğun günleri yaşıyoruz. Rekoltedeki kayıp yüzünden kilogramı 19-22 kuruş civarındaki salçalık domates fiyatları 30-40 kuruşa kadar çıkabilir. Üretilen salçanın yüzde 80′inin ihraç edildiğini göz önüne alırsak domates fiyatlarındaki artışın iç piyasaya yansımalarının olabileceğini ve salça fiyatlarının da bu oranda artabileceğini söylemek mümkün.”