Elektrik Piyasası Kanunu değişti

ANKARA - TBMM Genel Kurulunda, Elektrik Piyasası Kanununda değişiklik yapılmasını düzenleyen tasarı kabul edilerek yasalaştı. 

Kanunla Elektrik Piyasası Kanununa yeni tanımlar ekleniyor. Buna göre, "Tedarikçi" elektrik enerjisi veya kapasite sağlayan üretim şirketleri, otoprodüktörler, otoprodüktör grupları, toptan satış şirketleri ve perakende satış lisansına sahip şirketleri tanımlayacak. 

"Dağıtım tesisi"; iletim tesislerinin ve dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim tesislerine ait şalt sahalarının bittiği noktadan itibaren elektrik dağıtımı için tesis edilmiş şebekeleri kapsayacak. 

Kanun, "Yan Hizmetler Yönetmeliği", "Yan Hizmetler" gibi tanımlar içerirken, Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketinin enerji alım ve satış anlaşması yapmasına olanak sağlıyor. Ayrıca, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketine, özel direkt hattın mülkiyet sahibi ya da işletmecisi olan özel hukuk hükümlerine tabi kişilerle "kontrol anlaşması" yapma yetkisi veriliyor. 

"Uluslararası enterkoneksiyon şartı" da getiren kanun, ulusal elektrik sisteminin diğer ülkelere ait elektrik sistemi ile uyumlu şekilde işletilebilmesini düzenliyor. 

Yüzde 20 sınırı

Herhangi bir gerçek kişinin ya da özel sektör tüzel kişisinin kontrol ettiği üretim şirketleri aracılığıyla sahip olacağı toplam elektrik enerjisi kurulu gücü, bir önceki yıla ait yayınlanmış Türkiye toplam elektrik enerjisi kurulu gücünün yüzde 20'sini geçemeyecek. 

Bir otoprodüktör ya da otoprodüktör grubu, bir takvim yılı içerisinde lisanslarına kaydedilen yıllık ortalama elektrik enerjisi üretim miktarının, yüzde 20'sini piyasada satabilecek. Arz güvenliği açısından ihtiyaç duyulacak hallerde EPDK bu oranı artırabilecek. Bir takvim yılı içinde EPDK'ca belirlenen orandan daha fazla elektrik enerjisinin piyasada satılması halinde, üretim lisansı alınması zorunlu olacak. 

Bu hükümler, otoprodüktör ve otoprodüktör gruplarının Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) ile yaptıkları yan hizmet anlaşmaları kapsamında gerçekleştirdikleri üretim miktarları için uygulanmayacak. 

Lisans iptali

EPDK tarafından, haklı görülmeyen gerekçelerden dolayı üretim tesisi yatırımlarını, belirlenen süreler içerisinde gerçekleştiremeyen tüzel kişilerin lisansları iptal edilecek. 

Lisansı iptal edilen tüzel kişi ile Kurumca sorumlulukları tespit edilen tüzel kişilikte yüzde 10'dan fazla pay sahibi ortaklar, görevden ayrılmış olan veya halen görevde bulunan yönetim kurulu başkan ve üyeleri, lisans iptalini takip eden 3 yıl süreyle lisans başvurusunda bulunamayacak, lisans başvurusu yapan tüzel kişiliklerde doğrudan veya dolaylı pay sahibi olamayacaklar. 

"Üretim faaliyeti gösterebilecek tüzel kişiler", özel sektör üretim şirketleri, Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) ve bağlı ortaklıkları, EÜAŞ'ın yeniden yapılandırılmasıyla oluşan diğer kamu üretim şirketleri ile otoprodüktör ve otoprodüktör gruplarını kapsayacak. Özel sektör ve kamu üretim şirketleri, lisansları uyarınca gerçek ve tüzel kişilere elektrik enerjisi veya kapasite satışı yapabilecek. 

Denetim

Kanuna göre, TEİAŞ, EPDK onayına tabi olan iletim, bağlantı ve sistem kullanım tarifeleri ile şebeke yönetmeliğini hazırlayacak. Ayrıca revize edebilecek, denetleyecek ve yük dağıtımı ile frekans kontrolünü gerçekleştirecek. İletim sisteminde ikame ve kapasite artırımı yapabilecek, gerçek zamanlı sistem güvenilirliğini izleyecek, sistem güvenilirliğini ve elektrik enerjisinin öngörülen kalite koşullarında sunulmasını sağlamak üzere gerekli yan hizmetleri belirleyecek. 

İletim şebekesi dışında, ulusal iletim sistemi için geçerli standartlara uygun olan ve üretim faaliyeti gösteren tüzel kişinin lisansı kapsamındaki üretim tesisi ile müşterileri veya iştirakleri ve serbest tüketiciler arasında özel direkt hat tesisi, TEİAŞ ile üretim faaliyeti gösteren tüzel kişi arasında yapılacak kontrol anlaşması ile mümkün olabilecek. 

TEİAŞ, uluslararası enterkoneksiyon hatlarının ulusal sınırlar dışında kalan kısmının tesisi ve işletilmesini yapabilecek. Bu amaçla uluslararası şirket kurabilecek, kurulmuş uluslararası şirketlere ortak olabilecek ve bölgesel piyasaların işletilmesine ilişkin organizasyonlara katılabilecek. 

@page@

Anlaşmaların devri 

Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi, mevcut sözleşmeler kapsamında imzalanmış olan enerji alış ve satış anlaşmalarını TEAŞ'tan ve TEDAŞ'tan devralacak. Mevcut imtiyaz ve uygulama sözleşmeleri kapsamında enerji alım ve satış anlaşmaları imzalayabilecek. Şirket, dağıtım şirketlerine karşı üstlendiği enerji alım ve satım taahhütleri ile sınırlı kalmak üzere, bir yılı aşmamak ve EPDK tarafından onaylanmak kaydıyla enerji alım anlaşmaları ve hükümetler arası anlaşmalar kapsamında elektrik enerjisi işalat veya ihracat anlaşmaları imzalayabilecek. 

Herhangi bir gerçek kişinin ya da özel sektör tüzel kişisinin kontrol ettiği toptan satış şirketleri aracılığıyla sahip olacağı toplam pay, piyasada bir önceki yılda tüketilen toplam elektrik enerjisi miktarının yüzde 10'unu geçemeyecek. 

Yenilenebilir enerji

Dağıtım şirketleri, üretim ve perakende satış faaliyetlerini, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren ayrı tüzel kişilikler altında yürütecek. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, kurulu gücü azami 500 kilovatlık üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf tutulacak. Bu tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde, uygulanacak teknik ve mali usullar çıkartılacak bir yönetmelikle belirlenecek. 

Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak üzere yapılmış veya yapılacak olan lisans başvuruları kapsamında, birden fazla tüzel kişinin aynı bölge veya aynı trafo merkezi için başvuruda bulunması durumunda, söz konusu başvurular TEİAŞ'a gönderilecek. Bu şirkete yapılan başvurular arasında yarışma yapılacak. Yapılan yarışmada TEİAŞ'a işletmeye girdikten sonra yönetmelikle belirlenecek süre boyunca üretilecek kilovat saat başına ödenecek en yüksek katkı payını teklif eden başvuru sahibi belirlenecek. 

Üretim tesisi yaptırımını ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenen süreler içinde gerçekleştiremeyen tüzel kişilerin ilgili lisansı iptal edilecek. Lisansı iptal edilen tüzel kişi ile bu tüzel kişilikte yüzde 10 veya halka açık şirketlerde yüzde 5 ve üzeri doğrudan veya dolaylı pay sahibi olan gerçek ve tüzel kişiler, lisans iptalini takip eden 3 yıl süreyle lisans başvurusunda bulunamayacak, lisans başvurusu yapan tüzel kişiliklerde doğrudan veya dolaylı pay sahibi olamayacak. 

Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla alınan lisanslar kapsamındaki tesisler için, kuruma yazılan ilk lisans başvurusundaki sahada, başka lisans başvurusu olmaması ve kapasite artışı sonucunda oluşacak yeni güç için mevcut iletim, dağıtım hattı ile mevcut bağlantı noktası ve gerilim seviyesinin kullanılması koşullarıyla, kapasite artışı, modernizasyon, yenileme yatırımlara ve tadilatlara izin verilecek. Elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtım faaliyeti gösteren kamu tüzel kişileri, gerekli hallerde üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin işletilmesi ve bakım onarım işlerini tabi oldukları ihale mevzuatı çerçevesinde hizmet alımı yoluyla yaptırabilecek. 

Özelleştirme gelirleri, DSİ yatırımlarına ayrılıyor

Özelleştirilecek kuruluşlarda çalışan personele ilişkin işlemler, Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilecek. 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, özelleştirilecek kuruluşlar ve oluşturulacak yeni anonim şirketlerde yönetici, denetim ve tasfiye kurulu üyeliklerine, özelleştirme programına alınan ve A.Ş'ye dönüştürülmelerine gerek görülmeyen müesseselerde, müessese müdürlükleri ve yönetim komitelerine, işletme ve işletme müdürlüklerine yapılacak atamalarda ve görevden almalarda, Başbakana teklifte bulunacak. Başbakan, bu yetkiyi bakana devredebilecek. 

EÜAŞ, bağlı ortaklık, iştirak, işletme ve işletme birimleri ile varlıkları özelleştirmelerinden elde edilen gelirin Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) tarafından yapılan masraflar düşüldükten sonra kalan kısmı, izleyen 15 gün içinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına aktarılacak. Aktarılan bu tutarların yüzde 80'i enerji alt yapı yatırımlarında kullanılmak üzere TEİAŞ, EÜAŞ, TKİ ve BOTAŞ'a a aktarılacak. Yüzde 20'si ise enerji üretimleriyle ilgili yatırımlarında kullanılmak üzere DSİ Genel Müdürlüğü bütçesine aktarılacak. 

Arz güvenliği 

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, elektrik enerjisi arz güvenliğinin izlenmesinden ve arz güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınmasından sorumlu olacak. 

Arz güvenliği bağlamında; TEİAŞ, iletim kısıtlarını asgari seviyeye indirecek şekilde iletim şebekesinin planlamasından, tesisinden, işletilmesinden, sistem güvenilirliğinin muhafaza edilmesinden ve üretim kapasite projeksiyonu ile 20 yıllık Uzun Dönem Elektrik Enerjisi Üretim Gelişim Planının hazırlanmasından sorum olacak. TEİAŞ, sistem güvenilirliğinin muhafaza edilmesini sağlamak ve yeterli kapasite olmaması nedeniyle oluşabilecek bölgesel sistem ihtiyaçlarını karşılamak üzere, yan hizmetler anlaşmaları kapsamında yeni üretim tesisi yaptırarak veya mevcut üretim tesislerinin kapasitelerini kiralamak amacıyla ihale yapabilecek. 

@page@

Perakende satış lisansına sahip dağıtım şirketleri, bölgelerindeki serbest olmayan tüketicilerin elektrik enerjisi ve kapasite talebini karşılamakla yükümlü olacak. Söz konusu tüzel kişiler, her yıl Aralık ayı sonuna kadar, gelecek 5 yıl için, tahmin ettikleri elektrik enerjisi puant güç taleplerini, ihtiyaç duydukları elektrik enerjisi miktarını, bu miktarın temini için yaptıkları sözleşmeleri ve ilave enerji ihtiyaçlarını bildirmek zorunda olacaklar. 

Serbest tüketicilerin elektrik enerjisi talebini karşılayan tedarikçiler her yıl, serbest tüketicilerle yaptıkları sözleşmeler kapsamında enerjiyi temin edecekleri kaynakları, bir önceki yılın Aralık ayı sonuna kadar tedarikçi bazında bildirecekler. 

Gelecek 20 yılı kapsayan TEİAŞ Talep Projeksiyonu Raporu, her iki yılda bir Devlet Planlama Teşkilatı ve Kurum görüşleri de alınarak Bakanlık tarafından hazırlanacak. 

31 Aralık 2012 tarihinde sona erecek geçiş döneminde düzenlemeye tabi tarifeler üzerinden elektrik enerjisi satın alan tüketicileri, dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen koruyacak şekilde tesis edilmiş ve uygulamaya ilişkin hususları tebliğle düzenlenmiş olan fiyat eşleme mekanizması uygulanacak. 

Tüm kamu ve özel dağıtım şirketleri, fiyat eşitleme mekanizması içinde yer alacak. Geçiş dönemi süresince ulusal tarife uygulamasının gerekleri esas alınacak ve ulusal tarifede çapraz sübvansiyon uygulanacak. Uygulanan sübvansiyonlar ancak Bakanlar Kurulu kararı ile değiştirilebilecek. 

Teşvikler

31 Aralık 2010 tarihine kadar ülke içerisinde oluşturulacak izole bölge besleme yöntemiyle de elektrik enerjisi işal edebilecek. Bu süre kurul kararıyla uzatılabilecek. 31 Aralık 2012 tarihine kadar işletmeye girecek üretim ve otoprodüktör lisansı sahibi tüzel kişilere teşvikler sağlanacak. 

Buna göre, üretim tesislerinin işletmeye giriş tarihinden itibaren 5 yıl süreyle iletim sistemi kullanım bedellerinden yüzde 50 indirim yapılacak. 

Üretim tesislerinin yatırım döneminde, üretim tesisleriyle ilgili yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçtan müstesna tutulacak. DSİ tarafından 26 Haziran 2003 tarihinden itibaren yapılmış olan ve ortak tesis yatırım bedeli geri ödemesi ihtiva etmeyen su kullanım hakkı ve işletme ruhsatlarına ilişkin anlaşmalarla ilgili kağıtlardan da damga vergisi ve harç alınmayacak. 

Yerli kaynaklara dayalı elektrik üretimi amacıyla yapılacak baraj alanlarında kalan demir yollarının güzergahının değiştirilmesi için enerji yatırımını gerçekleştirecek firmaya, yer değiştirmeye ilişkin yatırım bedelinin yüzde 25'i oranında indirim yapılacak. 

Otoprodüktör gruplarına, mevcut lisanslarındaki hakları korunarak, 30 Haziran 2009 tarihine kadar üretim lisansı verilecek. Bunun için otoprodüktör gruplarınca bu Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra, altı ay içerisinde başvurulması gerekiyor. 

Sokak ve ibadeşane giderleri

Dağıtım şirketleri, dağıtım bölgesinde otoyollar hariç, kamunun genel kullanımına yönelik cadde ve sokak aydınlatılmasında ve bunlara ait gerekli ölçüm sistemlerinin kurulması ve işletilmesinden sorumlu olacak. Bu tür aydınlatmaya ve trafik sinyalizasyonlarına ait tüketim giderleri, 1 Ocak 2009 ile 31 Aralık 2015 arasındaki dönem için Hazine bütçesine konulacak ödenekten karşılanacak. 

Kamuya ait park, bahçe, tarihi ve ören yerleri gibi halka açık yerler ile reklam ve benzeri amaçlı panoların genel aydınlatmalarına ilişkin tüketim giderleri, ilgisine göre, ilgili belediye veya il özel idaresince karşılanacak. Belediyeler tarafından ödenmeyen bu kapsamdaki genel aydınlatma tüketim giderleri, ilgili belediyenin elektrik ve hava gazı tüketim vergisi ile genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere aktarılan paylardan kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilecek. 

Güvenlik amacıyla yapılan sınır aydınlatmalarına ait tüketim giderleri, İçişleri Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten, toplumun ibadetine açılmış ve ücreti ödenen ibadeşanelere ilişkin aydınlatma giderleri ise Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacak. 

EPDK, otoprodüktör grup ortaklarının haklarının korunması için gereken önlemleri alacak. Bu tarihten sonra kuruma otoprodüktör grubu lisansı başvurusunda bulunulamayacak, yapılan başvurular üretim lisansı başvurusu kapsamında değerlendirilecek. 

@page@

Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde 2'si tutarındaki payı (KDV, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterecek ve bu kapsamdaki bedelleri TRT'ye aktaracak. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişileri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin TRT'ye ayrıca pay yatırmayacak. 

Doğalgaz işalat lisansları

TBMM Genel Kurulunda, Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı kabul edilerek, yasalaştı. 

Yasaya göre, nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerin sektör altyapı giderlerine katkı payı; iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç tutularak belirlenecek. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişileri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin ayrıca katkı payı almayacak. 

BOTAŞ'ın, uluslararası anlaşmalar yaparak, iştirak ilişkisine girmesi önündeki kısıtlamayı kaldıran yasa, BOTAŞ'ın yeni uluslararası projelerde yer alıp yatırım yapabilmesine ve benzer hizmetler sunan girişimcilerle ortaklık kurabilmesine olanak sağlanıyor. 

BOTAŞ, işalatı ulusal tüketimin yüzde 20'si oranına düşünceye kadar sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) işalatı dışında, yeni doğalgaz alım sözleşmesi yapamayacak. Ancak, bu hüküm, LNG işalatı için uygulanmayacak. Uzun dönem LNG işalat anlaşması bulunmayan şirketler, spot LNG işalatı yapamayacak. Doğalgaz işalat lisansları için yapılan başvurulara, 30 gün içinde cevap verilecek. 

Enerji verimliliği uygulamaları kapsamında; yakma tesislerinde yer alan kazan, brülör, kat kaloriferi ve kombilerin, elektrik motorlarının, klimaların, elektrikli ev aletlerinin ve ampullerin sınıflandırılmasına ve asgari verimlerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esasları, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı belirleyecek. Asgari sınırları sağlamayanların satışına izin verilmeyecek, ancak bu şartlar, kanunun yayımından itibaren 2 yıl aranmayacak. 

Orman vasıflı araziler

Orman vasıflı olan veya Hazine'nin mülkiyetinde ya da devletin tasarrufu altında bulunan taşınmazlardan, yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretimi yapılmak amacıyla tesis, ulaşım yolları ve şebekeye bağlantı noktasına kadar enerji nakil hattı için kullanılacak olanlar hakkında Çevre ve Orman Bakanlığı veya Maliye Bakanlığı tarafından bedeli karşılığında izin verilecek, kiralama yapılacak, irtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecek. 

Bu amaçlarda kullanılacak taşınmazların, mera, yaylak, kışlak ile kamuya ait otlak ve çayır olması halinde, tahsis amacı değiştirilerek Hazine adına tescil edilecek. 

Yüzde 85 indirim

2012 yılı sonuna kadar devreye alınacak bu tesislerden, ulaşım yollarından ve şebekeye bağlantı noktasına kadarki enerji nakil hatlarından yatırım ve işletme dönemlerinin ilk 10 yılında izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izni bedellerine yüzde 85 indirim uygulanacak. 

Orman Köylüleri Kalkındırma Geliri, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Geliri alınmayacak. 

Hidroelektrik üretim tesislerinin rezervuar alanında bulunan Hazine'nin mülkiyetindeki ve devletin tasarrufu altındaki taşınmazlar için Maliye Bakanlığınca bedelsiz kullanma izni verilecek. 

Enerji yatırımlarıyla ilgili imar planları

Kanunla, Bayındırlık ve İskan Bakanlığına enerji yatırımlarıyla ilgili imar planları yapılması, yaptırılması, değiştirilmesi ve doğrudan onaylanması konusunda yetki veriliyor. Mera, yaylak ve kışlakların tahsis amacında, "petrol iletim faaliyeti ile elektrik ve doğalgaz piyasası faaliyetleri için gerekli yatırımların gerçekleştirilebilmesi" için değişiklik yapılmasına olanak sağlanıyor. 

Oturma izni alınmamış yapılar

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar yapı (inşaat) ruhsatı alınmış ve buna göre yapılmış olup, kullanma izni verilmeyen ve alınmayan yapılara; yol, elektrik, su, telefon, kanalizasyon, doğalgaz gibi altyapı hizmetlerinden birinin veya birkaçının götürüldüğünün belgelenmesi, fenni gereklerin yerine getirilmiş olması ve bu maddenin yayını tarihinden itibaren başvurulması durumunda, kullanma izni alınıncaya kadar, geçici olarak su ve elektrik bağlanabilecek. 

Bu kapsamda ilgili belediyeden dağıtım şirketlerine elektriğin kesilmesi talebinin söz konusu olması halinde, aboneliğin iptal edileceğinden, su ve elektrik bağlanması herhangi bir hak teşkil etmeyecek. 

Ancak yapım inşaat ruhsatı alınmış ve buna göre yapılmış olmak şartı 12 Ekim 2004 tarihinden önce yapılmış olan yapılarla ilgili uygulanmaz. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan abonelikler de ait olduğu gruba dönüştürülecek. Böylece, geçici elektrik aboneliğinin sağlanması durumunda, ilgili kişilerin kullanma izni almaları için belediyeler, aboneliklerin sona erdirilmesi konusunda dağıtım şirketlerinden talepte bulunabilecek. 

Tarifeler dönemsel ayarlanabilecek

Kanun, Doğalgaz Piyasası Kanununda da değişiklik yapıyor. Buna göre, tarifeler dönemsel olarak ayarlanabilecek. 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, bütün tarife türleri için tarifeler yönetmeliği hazırlayacak. Bu yönetmelik çerçevesinde ilgili tüzel kişilerce tarife önerileri hazırlanacak ve Kuruma sunulacak. Kurum, ilgili tüzel kişilerin mali verileri ve tarife önerileri ile piyasa verilerinden hareketle tarifeleri belirleyecek. İlgili tüzel kişiler, Kurul tarafından onaylanan tarifeleri uygulayacak. Tarife esasları ve limitleri Kurumca enflasyon ve diğer hususlar göz önüne alınarak yeniden ayarlanabilecek. Mevcut uygulamaya göre, ilgili tüzel kişiler her yıl ekim ayı sonuna kadar tarifeleri hazırlayarak Kurula sunuyor, Kurulun uygun bulması halinde Aralık ayı sonu itibariyle onaylıyordu.