Gümrükte tek pencere 2013'te açılıyor

Sedat ALP

İZMİR - Türkiye, 2023 için belirlediği 500 milyar dolarlık ihracat hedefine daha az bürokrasi ile ulaşmak için ‘Gümrükte Tek Pencere' açıyor. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, 20 Mart 2012'de yayınlanan genelgesi ile çalışmaları başlayan Tek Pencere Sistemi'nin ilk adımı olarak Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü getiriliyor.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın 1 Ocak 2013'te, ilk etapta karayolu ile yapılan uluslararası taşımaları kapsayacak şekilde uygulamaya koyacağı bu sistemle, Yetkilendirilmiş Yükümlü sertifikasına sahip firmaların dış ticaret malları gümrüklerde öncelikli işleme tabi tutulacak, firmalar gümrüklerdeki tüm süreci en az belge ve zaman kaybıyla tamamlayarak rekabet üstünlüğü kazanacak. Uygulama 1 Ocak 2013'de uluslararası karayolu taşımalarını kapsayacak şekilde başlıyor. Zamanla deniz, hava ve demiryolu ile yapılan uluslararası taşımaları da kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak.

Gümrüklerde Tek Pencere uygulaması Birleşmiş Milletler Ticaretin Kolaylaştırılması ve Elektronik Ticaret Merkezi'nin (UN/CEFACT) uluslararası ticaret ve taşımacılıkla uğraşanların gerekli bilgi ve belgelerini "Tek Pencere" olarak adlandırılan tek bir noktadan sunmalarına ve sonucu yine tek bir noktadan almalarına imkan sağlayan ve dolayısıyla işlem süreçlerinin uzunluğu nedeniyle gümrüklerde oluşan zaman kaybını önleyen bir sistem olarak öneriliyor.

330 farklı belge isteniyor

330 farklı belge isteniyor

Türkiye'de gümrük beyannamesine eklenmesi gereken 330 farklı belge çeşidi var. Bunlar arasında sadece 21 belge gümrük idaresinden, geriye kalan 309 belge ise farklı kurum ve kuruluşlardan alınıyor. Birbirinden dağınık birçok kuruma tek tek gidilip bu belgelerin alınması, iş sahipleri bakımından hem çok masraflı hem de ciddi zaman kayıplarına yol açan bir prosedür gerektiriyor. Gümrüklerin bu bunaltıcı bürokrasisi şimdi yerini AB Konsey Tüzüğü ile kabul edilen Modernize Gümrük Kodu'nda yer alan"Tek Pencere" sistemi ile basit hale getiriliyor. Tek Pencere sistemi 2013'te tüm AB üyesi ülkelerde uygulamaya giriyor. Türkiye ise aynı tarihte bu sistemin ilk ayağı olan ‘Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü'nü uygulamaya sokuyor.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'de de Cumhuriyetin 100. kuruluş yılı olan 2023'te 500 milyar dolar ihracat hacmi ile dünyanın en büyük on ekonomisi içerisinde yer almasının hedeflendiği ve bu hedefin gerçekleştirilebilmesinde, uluslararası ticarete konu eşyanın gümrüklemeye bağlı çeşitli işlemlerden kaynaklanan maliyetlerinin en aza indirilerek uluslararası piyasalarda daha rekabetçi bir düzeye ulaşılmasının büyük önem taşıdığı tespitlerinden hareketle gümrüklerde ‘Tek Pencere' sistemine geçilmesi talimatını içeren bir genelge yayınladı. 20 Mart 2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2012/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile gümrük hizmetlerinde sistemin uygulamaya konulması için yapılacak çalışmaların ve sistemin kurulması, işletilmesine ilişkin işlemlerin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın koordinasyonunda yürütülmesi için talimat verildi. "Tek Pencere" sisteminin kurulması ile birlikte; uluslararası ticarete ve taşımacılığa konu olan eşya için gerekli bilgi ve belgeler, söz konusu ticaretin ilgilileri ve taşıyıcılar tarafından uluslararası geçerliliği olan standart bir formatta, tek bir başvuru noktasına sunulacak, gerekli onaylar, elektronik ortamda yine aynı başvuru noktasına iletilecek.

Meslek Odalarına danışılacak

Eşyanın kontrollerinin de koordinasyon ve işbirliği içerisinde, ilgili kurum ve kuruluşlarca aynı yer ve zamanda yapılması sağlanmış olacak. Tek Pencere sistemi konusunda alt yapı hazırlıklarını sürdüren Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, uygulamanın ilk ayağı olarak AB gümrük mevzuatında kabul gören ‘'Yetkilendirilmiş Yükümlü'' statüsünü getiriyor. Yetkilendirilmiş Yükümlü sertifikası almış firmaların kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlikle ilgili gümrük kontrollerinden veya gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan yararlanmasını sağlayacak sistemin 1 Ocak 2013'de ilk etapta karayolu ile yapılan  uluslararası taşımaları kapsayacak şekilde çalışmalar yürütülüyor. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü, ‘Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği Taslağı' hazırladı. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın, ilgili sektörlerin meslek odalarına gönderdiği tebliğ taslağında ‘Yetkilendirilmiş Yükümlü', ‘İhracatta Yerinde Gümrükleme' ve ‘İzinli Gönderici' uygulamaları da bulunuyor. Meslek odalarının da taslağa ilişkin görüşlerini isteyen gümrük bürokratları, meslek odaları ile 15 Ekim'de bir toplantı düzenleyerek Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü'ne ilişkin kapsamlı bir sunum yapacak.

Zaman kaybını önleyen Tek Pencere Sistemi

Birleşmiş Milletler Ticaretin Kolaylaştırılması ve Elektronik Ticaret Merkezi"de (UN/CEFACT) bu gibi tespitlerden yola çıkarak uluslararası ticaret ve taşımacılıkla uğraşanların gerekli bilgi ve belgelerini "Tek Pencere" olarak adlandırılan tek bir noktadan sunmalarına ve sonucu yine tek bir noktadan almalarına imkan sağlayan ve dolayısıyla işlem süreçlerinin uzunluğu nedeniyle gümrüklerdeki zaman kaybını önleyen bir sistemin kurulmasını tavsiye etmişti. (BM Ticaretin Kolaylaştırılması ve Elektronik Ticaret Merkezi Karar No:33)

Bürokraside de verim artacak

"Tek pencere" sistemi aynı zamanda, bu sisteme dahil olan ilgili tüm taraflar için önemli yararlar sağlama potansiyeline sahip bir uygulama olarak niteleniyor. Belgelerin tek pencereden verilmesi sonucu ilgili devlet kurumları nezdinde daha hızlı işleyen, daha doğru bilgiler üreten ve dağıtılmasını sağlayan bir sistem ortaya çıkıyor. Bunun sonucu olarak da kamu kurumlarında, daha iyi işbirliği ve koordinasyon, tasarruf, daha iyi bir risk yönetimi, daha yüksek etik standartları ve şeffaflık ve sonucunda daha etkin bir devlet uygulamasınının oluştuğu belirtiliyor. İhracatçılar ve ithalatçılar açısından ise; bilgi ve belgelerin toplanması ve ayrı ayrı kurumlara sunulmasından kaynaklanan maliyetlerin azalması, ihracat-ithalat işlemlerinin hızlı sonuçlanmasına bağlı olarak daha iyi bir stok yönetimi, işlemlerin süratlenmesi ve idarelerdeki sıkıntıların azalması nedeniyle müşterilerle daha iyi ilişkiler geliştirilmesi ve böylece rekabet gücünün artması, belirsizliklerin azalması ve şeffaflık sağlama gibi yararlı sonuçlar alındığı belirtiliyor.

Yükümlü Statüsünün sağladığı avantajlar

Yükümlü Statüsünün sağladığı avantajlar

Gümrük işlemlerinde daha az belge kontrolü ve fiziki kontrole tabi olmak
Kontrol olması durumunda denetimin öncelikli olarak yapılması
Denetimin istediği bir yerde yapılması
Gümrük Kanunu'nda yer alan basitleştirilmiş usullerden faydalanma hakkının daha kolay elde edilmesi,
AB sınırlarını geçen eşya için verilen ön beyanlara istinaden daha ileri düzeyde bir fiziksel denetimin öngörülmesi durumunda, beyanı yapan yetkilendirilmiş yükümlü ise yapılacak fiziksel denetimin önceden haber verilmesi,
Diğer yükümlülere göre daha az bilgi sunarak gümrüklerde beyanda bulunabilmek

Yetkilendirmiş yükümlü

Güvenli ve gerekli koşulları yerine getiren yükümlüler yani Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (Authorised Economic Operator-AEO) alanlar, gümrük işlemlerindeki ve güvenlikle ilgili gümrük denetimlerindeki basitleştirmelerden faydalanabilecekler. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü'nü kazanan bu kişiler bu statüye sahip olmayan kişilere göre oldukça avantajlı bir konumda olacak, gümrüklerde bekleme süreleri asgari düzeye inecek. Öte yandan, bu konuda uluslararası çalışmaların hızlandığı belirtilerek güvenli yükümlülerin yer aldığı (yetkilendirilmiş yükümlü gibi) bütün dünyaca kabul görmüş ortak bir yükümlü veri tabanının yakın gelecekte olmasa bile ileride oluşturulacağı ve veri tabanında yer alan yükümlülerin uluslararası rekabet açısından önemli avantajlara sahip olması bekleniyor. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü için gereken şartlar

Gümrük yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde ciddi ihlallerde bulunmamak
Gümrük kontrollerinin doğru biçimde yapılabilmesine imkan veren ticari ve gerektiğinde taşımaya ilişkin
kayıtları düzenli bir şekilde tutma yeterliliğine sahip bulunmak
Güçlü bir mali yeterliliğe sahip olduğunu kanıtlamak Duruma göre, uygun emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunmak,
3 yıldır Türkiye'de yerleşik olmak.

Uygulamanın ekononomik sonuçları

Daha az hırsızlık ve kayıp
Sevkiyatlarda daha az gecikme
Daha iyi planlama yapma imkanı
Daha iyi müşteri bağlılığı
Daha az güvenlik bağlantılı gecikme
Düşük kontrol maliyetleri ve daha fazla işbirliği