İş piyasası esnekleşecek, geçici işçi çalıştırma kolaylaşacak

Mehmet KAYA

ANKARA - Taşeron işçi sorunlarının çözülmesi ve kıdem tazminatının düzenlenmesi unsurlarıyla tartışılan ve ekim ayında TBMM’ye sunulması beklenen yeni iş piyasası düzenlemesine yönelik yapılan çalışmada, işverenlerin geçici süreyle işçi çalıştırmasına yönelik “iş piyasasının esnekleştirilmesi” programının ana unsuru oluşturduğu öğrenildi.

DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre, işverenlerin geçici işçi çalıştırılmasının önündeki en büyük engel olarak görülen “üst üste geçici işçi çalıştırılamaması” kuralı gevşetilecek. Kıdem tazminatında ise isteğe bağlı sistem uygulanacağı Çalışma Bakanı Faruk Çelik tarafından açıklandı. Buna göre, isteyenler mevcut kıdem tazminatı sisteminde kalabilecek. Getirilen alternatif ise kıdem tazminatı yerine “zorunlu ikinci sütun emeklilik” fon sistemi olacak. Bu sistemde, işveren zorunlu emeklilik primi gibi ek bir primi çalıştırdığı kişi adına oluşturulacak fona yatıracak. İşçi, belirli bir süre sonunda bu fondan çekiş hakkına sahip olacak.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, iş piyasasında temel özelliği “esnekleşme” olan kapsamlı bir düzenlemeyi tamamlama aşamasına getirdi. Bakan Faruk Çelik, düzenlemenin ekim ayında TBMM gündemine gelmesini istediklerini belirttiği tasarının temel başlıklarının kıdem tazminatı, taşeron işçilik ve kadınların doğum iznine yönelik olduğunu açıkladı.

Esnekleşme için üçüncü girişim

DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre, çalışmanın ana çerçevesini “esnekleşme” oluşturacak. İş dünyası uzun süredir işverenleri istihdamdan kaçındırdığı, kayıt dışılığı beslediği gerekçesiyle işe giriş çıkışların kolaylaştırılmasını ve kıdem tazminatının kaldırılmasını ya da daha düşük düzeyde belirlenmesini talep ediyordu.

Çalışmada, bu konudaki en önemli engel olarak sunulan kıdem tazminatının yeniden düzenlenmesi ana unsurlardan biri olarak belirlendi.  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kıdem tazminatında daha önce hazırladığı taslakta revizyona gitti ancak ikinci sütun emeklilik şeklinde oluşturulan “fon” sisteminden vazgeçilmedi. Yeni sistem isteğe bağlı şekilde sosyal taraflara sunulacak.

Buna göre, işçi isterse mevcut kıdem tazminatı sisteminde kalabilecek. Fon sisteminde ise kıdem tazminatının ana niteliğini oluşturan iş kaybı halinde “tazminat” özelliği ortadan kalkacak. İşçi adına işveren emeklilik ya da işsizlik sigortası gibi düzenli olarak prim yatıracak. Çalışan adına oluşturulacak fondan belirli bir süre sonra işçinin para çekme hakkı olacak. Sistemin, SGK tarafından daha önce de önerilen “zorunlu ikinci sütun emeklilik” biçiminde düzenleneceği, iç tasarrufları artırması etkisinin de bulunacağı kaydedildi.

Oluşturulacak fonun yönetimi konusunda ise SGK’nın tercih edileceği ancak İşsizlik Sigortası deneyimi nedeniyle yeni bir organizasyon oluşturmak yerine İŞKUR’a verilmesinin de sözkonusu olabileceği öğrenildi.

İşe giriş ve çıkışlar kolaylaştırılacak

Çalışmada, iş piyasasında kısa süreli çalışma modellerinin geliştirilerek işe giriş çıkışları kolaylaştırma yönünde de adım atılıyor. Çalışma hayatında gençlerin istihdam artışında en önelli araç olarak gösterilen geçici süreli çalışma uygulamaları oldukça az kullanılıyor. Hükümet daha önce özel istihdam büroları aracılığıyla geçici işçi çalıştırılması yönünde düzenleme yapmış ancak sendikaların talebiyle Cumhurbaşkanı tarafından veto edilmişti.

Yeni düzenlemede mevzuat içinde en büyük engel olarak görülen ve geçici iş sözleşmesinin tekrarı halinde sürekli işe (belirsiz süreli sözleşme) dönüşmesini sağlayan madde kaldırılacak. Yeni düzenlemeyle işlerin geçici sözleşmeyle görülmesi yanında yeni esnek çalışma modelleri olarak adlandırılan, evden çalışma, ürün teslimi karşılığı çalışma gibi modeller de yasaya eklenecek.

Yeni düzenlemede, belirli süreli çalışmalar kolaylaştırılırken denge unsuru olarak da çalışma saatlerinde aşırılığım önlenmesine yönelik düzenleme yapılacak. Hak-İş’in 2008’de yaptığı çalışmada, Türkiye’de işçilerin haftalık çalışma sınırının üstünde çalıştırıldığı belirlenmişti. Hak-İş,  haftalık çalışma kurallarına tam uyulması halinde işverenlerin mevcut işsizlerin yüzde 25’i oranında istihdam yapmak zorunda kalabileceğini hesaplamıştı. Bakanlığın çalışma saatlerinin denetimi konusunda da şikayete bağlı olmaksızın denetim yapabilmesine imkan sağlanacağı ancak mevcut denkleştirme imkanlarında herhangi bir değişiklik yapılmayacağı belirtildi.

Taşeron işçiler sorunu

Bakanlığın çalışmasında taşeron işçilikte yaşanan sorunların çözümü konusunda da kararın netleştiği kaydedildi. Buna göre, ücret ve sosyal güvenlik-vergi primleri dışında asıl işveren herhangi bir sorumluluk taşımayacak. Asıl işveren, alt işverenin işçi ücretlerini yatırmasını takip edecek ve gerekli görülmesi halinde ücretler ayrı bir hesapta garanti altına alınacak. Taşeron işçiler kıdem tazminatı yerine gelecek fon sistemi içinde değerlendirilecek.