İşverenin en çok karşılaştığı sorunlar

Ahmet Metin Aysoy/SGK E.Başmüfettişi

Bu rehber, SGK işveren mevzuatında özellik taşıyan konularla ilgili olarak yaşanması muhtemel sorunlara çözüm sunma amacıyla hazırlanmıştır.

1-Çok sorulan bir konu: Emeklilik talebinde bulunup, aynı işyerinde çalışmaya devam edilmesi halinde, SGK bildirimleri nasıl yapılacak?

-Tahsis talebinde bulunmak için, işten ayrılış bildirgesini verin.
-Ertesi gün sosyal güvenlik destek primine tabi olarak işe giriş bildirgesini düzenleyin.
-Aylık prim ve hizmet belgesini;  ay başından işten ayrıldığı tarihe kadar geçen gün sayısının yer aldığı 1 nolu ve işe yeniden giriş tarihinden ay sonuna kadar geçen gün sayısının yer aldığı 2 nolu (SGDP) belge türüyle düzenleyin. Her iki belgede geçen gün sayısı toplamının 30 gün olması gerektiğine dikkat edin. 
-İşten ayrılış ve ertesi gün  işe giriş işlemi şayet, 31 gün çeken aylarda olursa, toplam gün sayısını 30 güne dengelemek için, 1 günü eksik gün sayısı olarak girin.

2- Karşılaşılması muhtemel bir sorun: İşe giriş bildirgesi verilmiş işçinin iş başı yapmaması

-İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin  işverenleri tarafından en geç sigortalıların çalışmaya başladığı gün Kuruma verilmesi gerekmektedir.

-e-sigorta sistemi işe giriş bildirgesinin verildiği gün, bildirgenin iptaline de izin vermektedir.

-Bu nedenle, çalışmaya başlaması gerektiği gün içerisinde işe giriş bildirgesi verilen işçinin aynı gün de işe gelmemesi halinde, aynı gün de işe giriş bildirgesi e-sigorta vasıtasıyla iptal edilir.

-İnşaat, balıkçılık ve tarım dışında kalan işyerlerinde işe başlatılacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin  işverenleri tarafından en geç sigortalıların çalışmaya başladığı günden önceki gün Kuruma verilmesi gerekmektedir.

-e-sigorta sistemi işe giriş bildirgesinin verildiği gün, bildirgenin iptaline izin vermektedir.

Bu nedenle, çalışmaya başlaması gerektiği günden önceki gün işe giriş bildirgesi verilen işçinin, işe gelmemesi halinde, bildirgenin verildiği günü takip eden günde, bildirgenin e-sigorta vasıtasıyla iptal edilmesine sistem izin vermemektedir. Bu durumda, işçinin işe başlamadığını kanıtlayan tutanak v.b belgelerle sosyal güvenlik merkezine başvurularak, işe giriş bildirgesinin iptali sağlanır.

3-Güncel bir sorun: Elektrik kesintisi nedeniyle, belgenin verileceği son günde SGK e-sigorta sisteminin devre dışı kalması

- Telaşa kapılıp, aylık prim ve hizmet belgesini kağıt ortamında vermeye kalkmayın.
- Belgeyi kağıt ortamında vermeniz halinde, idari para cezası ödeme durumunda kalırsınız.
- Şayet kağıt ortamında belgeyi vermiş iseniz, bu belgenin iptal edilmesi gerekir. Bunun için, yine kağıt ortamında iptal mahiyetinde belge düzenleyerek, bağlı bulunduğunuz sosyal güvenlik merkezine başvurun.
- e-sigorta sistemindeki sorunun giderildiğine ilişkin olarak SGK tarafından yapılacak açıklamayı bekleyin.
- Sorunun giderildiği tarihi takip eden beşinci işgününün sonuna kadar belgeyi e-sigorta ortamında gönderin.

4 - İdari para cezasını önemli oranda düşürmenin yolu.

5510 Sayılı Yasa'nın 102'nci maddesi uyarınca, 5510 sayılı Yasa'nın 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların işten ayrılış bildirgelerinin yasal süresi içerisinde verilmemesi halinde, bir sigortalı başına bir asgari ücretin onda biri oranında idari para cezası uygulanmaktadır.

Ayrıca, Söz konusu bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içerisinde verilmesi ve cezanın ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi durumunda, ceza dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden tatbik edilmektedir.

Öte yandan, idarî para cezalarının, kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde de, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını da etkilemez.

Örnek: 2.2.2015 tarihinde işten ayrılan bir sigortalı için işten ayrılış bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verildiğini ve tebliğ edilen cezanın da, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödendiğini varsayalım.

1/10 indirim uygulaması 1201,50 TL (asgari ücret) X 1/10 =120,15 TL
1/4 indirim uygulaması 120,15 X 1/ 4 = 30,04 TL
3/4 indirim uygulaması 30,04 X 3/4 = 22,53 TL ceza tahsil edilecektir.

5510 Sayılı Yasa’nın 102’nci maddesi uyarınca, 5510 sayılı Yasa’nın 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların işe giriş bildirgelerinin yasal süresi içerisinde verilmemesi halinde, bir sigortalı başına bir asgari ücret oranında idari para cezası uygulanmaktadır.
İşe giriş bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezanın ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, ceza dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır.
İdarî para cezalarının, Kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez.

Örnek:  2.2.2015 tarihinde işe başlamış bir sigortalı için işe giriş bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra 30 gün içinde verildiğini ve tebliğ edilen cezanın da, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödendiğini varsayalım.
1201,50 TL(asgari ücret) X 1/ 4 = 300,38 TL
300,38 TL X 3/4 = 225,29 TL ceza tahsil edilecektir.

5-Asgari işçilik incelemesinde işverenin stratejisi ne olmalı? 

- 5510 sayılı Kanun’un 85’inci maddesi ikinci fıkrasında belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan her türlü işlerde ünitece yapılacak araştırma; işin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken katma değer vergisi (KDV) hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dâhil toplam istihkak tutarına, işin asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır. Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri hakkında ünitece yapılacak araştırma; inşaat maliyetine Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.

- Defter ve kayıtlarınızın sıhhatine güveniyorsanız, kayıtlarınız incelendiğinde/elinizdeki işçilik faturalarınız dikkate alındığında, kurumun hesapladığı borç tutarının altında borcunuzun çıkacağını veya borcunuzun çıkmayacağını hesaplamış iseniz, kurumun hesapladığı borca itiraz edin. Elinizdeki malzemeli işçilik faturaları istihkak bedeli/maliyet bedelinden düşülecektir. Salt işçilik faturaları ise, işçilik oranı uygulanmak suretiyle hesaplanan asgari işçilik tutarından düşülecektir. Ünitece hesaplanan borcun yapılan tebligata rağmen ödenmeyeceğinin bildirilmesi veya tebligatta belirtilen sürede bildirimde bulunulmaması durumunda, kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılır.

Denetim elemanı hesaplayacağı asgari işçilik tutarında yukarıda belirtilen %25 eksik uygulamasını yapamaz. Yani işi denetim elemanı inceleme aşamasına getirirseniz, asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanması avantajınızı kaybedersiniz. Daha da yüksek borcunuz çıkabilir. Bunun farkına vardınız. %25 avantajınızı tekrar kazanmak için, inceleme öncesi kurumun hesapladığı borcu ödeyeceğinizi inceleme tamamlanmadan denetim elemanına ve SGK’nın ilgili ünitesine yazılı olarak bildirin.

İşverenin borcu ödeyeceğine ilişkin üniteye yazılı taahhüdünü içeren başvurusu üzerine, ünitenin bu isteği ön kabulü, ünite tarafından denetim isteminin geri çekilmesi talebinin ilgili grup başkanlığının veya kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının uygun bulması koşuluyla inceleme durdurulur ve borç kesinleşir.
6-Sigortalıya mal edilemeyen fark işçilik dolayısıyla uygulanan idari para cezası konusunda bilmenizde ve itirazınızda faydalı olabilecek önemli bir husus.
Asgari işçilik incelemesinde uygulanacak cezalar, 5510 sayılı Yasa’nın 85 inci maddesinde sınırlandırılmıştır. 
Söz konusu madde hükmü:
‘’Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca, Kuruma asgarî işçilik tutarının bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında ayrıca 102 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi ile (c) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca idarî para cezası uygulanır.’’

Bu maddedeki ceza sınırlaması uyarınca:
Asgari işçilik incelemesi sonunda, sigortalılara mal edilemeyen fark işçiliğin ait olduğu aylara ilişkin olarak yukarda belirttiğimiz iki idari para cezası dışında herhangi bir idari para cezası uygulanması 5510 sayılı Yasa’nın 85’ inci maddesine aykırı bir durum oluşturur. Örneğin bordro geçersizliği idari para cezası uygulanmamalıdır.

7- Adi şirkette hisse devrinde bildirim

5510 sayılı Kanun’da adi şirkette ortaklar arası hisse devri halinde, işyeri bildirgesinin verileceğine ilişkin bir düzenleme yoktur. 
Bu nedenle, ortaklar arasında hisse devri halinde, işyeri bildirgesi verilmesi söz konusu değildir. 
Ancak, ortaklar arası hisse devri neticesinde, ortak sayısının bire düşmesi halinde, adi şirkette sona ermekte, hisseyi devralan açısından da, işyerinin devralınması durumu meydana gelmektedir.
5510 sayılı Yasa’nın 11.maddesi uyarınca, iş yerinin devralındığı tarihi takip eden 10 gün içinde işyeri bildirgesinin SGK’ ya verilmesi gereklidir.

8. İşten ayrılış bildirgesinde düzeltme

Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin meslek adı ve kodu, sigortalının işten ayrılış tarihi ve nedeni ile sigortalının işten ayrıldığı aydaki ve bir önceki aydaki kazancı işten ayrılış tarihi esas alınarak on günlük süre içerisinde düzeltilebildiği gibi bildirge iptali de bu süre içerisinde yapılabilir. ÇSGB iş kolu ve sigortalının adresi her zaman e-sigorta yoluyla işverenler tarafından değiştirilebilir.

İşten ayrılış nedeni ve işten ayrılış tarihinin on günlük süreden sonra düzeltilmesi işlemleri İŞKUR tarafından kabul edilmemekte olup, işten ayrılış bildirgesindeki hatalı işten ayrılış nedeninin sigortalı tarafından 4447 sayılı Kanunun 51 inci maddesi kapsamında somut belge ile (ihbar veya kıdem tazminatının ödendiğini gösterir bordro veya banka dekontu vs.) kanıtlanması halinde gerekli düzeltme İŞKUR tarafından yapılarak işsizlik ödeneği ödenebilmektedir.

9. Şantiye şefinin bildirilmeyeceği durum

SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğünün 7.3.2014 tarih ve 3819904 sayılı Genel yazısında belirtildiği üzere, 4/b sigortalılığı devam eden  ve aşağıda gösterilen mimar ve mühendislerin şantiye şefi olarak işe alınması halinde, işverenin şantiye şefini 4/a sigortalısı olarak bildirme yani işe giriş bildirgesi düzenleme zorunluluğu yoktur.
-Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olan mimar ve mühendisler.
– Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları olan mimar ve mühendisler.
– Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları olan mimar ve mühendisler.
-Diğer şirket ve donatma iştiraklerinin  ortakları olan mimar ve mühendisler.

10. İşe giriş bildirgesinin yasal süre geçtikten sonra verilmesi halinde bile idari para cezası uygulanmayacak durumlar

21/8/2013 tarihli ve 28742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan SSİY’nin 58 inci maddesinin beşinci fıkrasında yapılan değişiklikle yaşlılık aylığı almakta olup, işyeri değişmeksizin sigortalılık niteliğini, dolayısıyla prim ödeme şeklini değiştiren sigortalılardan sigorta kolu tercih bildirimi alınmayacaktır. İşverenlerce düzenlenen işe giriş bildirgesinde belirtilen sigortalılık türüne göre işlem yapılacaktır. Aynı işveren yanında çalışması devam eden bu sigortalılar için sigortalılık statüsünün değişikliği nedeniyle düzenlenen işe giriş bildirgesinin geç verilmesi nedeniyle idari para cezası uygulanmayacaktır.

-İşverenin  işe giriş bildirgesini vermiş olduğu sigortalının, hizmet  sözleşmesi devam ederken;
Aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer işyerinde çalıştırılması,
İşyerinin aynı il içinde başka bir ünitenin görev bölgesine nakledilmesi,
Durumlarında, işe giriş bildirgesinin geç verilmesi nedeniyle idari para cezası uygulanmayacaktır.

11.Aylık prim ve hizmet belgesinin sonradan verilmesi ile ilgili yanlış yorumlanan bir husus

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, Aylık prim ve hizmet belgesinin sonradan verilmesi ve resen düzenlenmesi (Değişik madde başlığı:RG-21/8/2013-28742)

MADDE 103 – (1) Diğer Kanunlara göre defter tutmakla yükümlü bulunan işveren, alt işveren ve sigortalıyı devir alanlar tarafından Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin yasal süresi geçirildikten sonra Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, doğruluğu, fiilen yapılan denetimler sonucu veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden anlaşılması hâlinde işleme konulur. Aylık prim ve hizmet belgesinin fiilen yapılan tespitler sonucunda işleme alınmasında, tespitin yapıldığı tarihten geriye doğru en fazla bir yıllık süreye ilişkin olan kısmı dikkate alınır. Diğer Kanunlara göre defter tutmakla yükümlü olmayan işveren, alt işveren ile sigortalıyı devir alanlar tarafından ikinci fıkrada belirtilen süreler dışında verilen belgeler işleme alınmaz.
(2) Yasal olarak verilmesi gereken son günü takip eden günden başlanarak takip eden üçüncü ayın sonuna kadar Kuruma verilen asıl veya ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesi, aksine bir tespit veya şüpheli bir durum yoksa ve aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı olan sigortalıların sigortalı işe giriş bildirgelerinin yasal süresi içinde veya aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan önceki bir tarihte Kuruma verilmiş olması hâlinde, söz konusu belge, ayrıca incelemeye gidilmeksizin işleme alınır.
(3) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin yasal süresi geçirildikten sonra Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, fiili hizmet süresi zammı prim belgeleri ile itibari hizmet süresi prim belgeleri şüphe, ihbar veya şikayet hâlleri bulunmadığı sürece incelemeye gidilmeksizin işleme alınır.
(4) Daha önce Kuruma belge türü veya kanun numarası hatalı seçilerek verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerine ilişkin düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgeleri, düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç, belgede kayıtlı sigortalılar ve bu sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç tutarının aynı olması kaydıyla, ayrıca incelemeye gerek kalmaksızın işleme alınır. Bu nitelikte verilen aylık prim ve hizmet belgelerine idarî para cezası uygulanmaz. Sonradan düzeltme amaçlı verilen belge ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde, söz konusu belgenin işleme alınmasında bu maddenin yukarıdaki fıkralarında belirtilen usul izlenir.

Sonradan düzeltme amaçlı verilen belge ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde idari para cezasının uygulanacağı şeklinde yorum ve yazılar yerinde değildir. Yukarda belirtilen 103 üncü maddenin 4.fıkrasındaki’’ düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırma hali hariç’’ cümlesi, düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgelerinin, düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde, inceleme yapılmadan işleme alınmayacağını, ancak denetim elemanının incelemesi sonucunda hazırlayacağı rapor neticesine göre işleme alınıp ya da alınmayacağını, ifade etmek içindir.
5510 sayılı Yasa’nın 102 inci maddesinde idari para cezalarını gerektiren eylemler belirtilmiştir. 102 inci maddede, ‘’düzeltme amaçlı olarak yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde, düzeltme ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde,’’ idari para cezasına konu teşkil edecek eylemin gerçekleşeceğine ilişkin bir düzenleme de yoktur.

12. İdari para cezasına rağmen teşvikten yararlanma

5510 sayılı Yasa’nın 102'nci maddesi hükmüne göre; İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde kuruma ya da kurumun ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Bu aşamada idari para cezası kesinleşmediği için, SGK bilgisayar sistemi aylık prim ve hizmet belgesinde teşvik ile ilgili 5510 sayılı Kanun numarasının seçimini engellemez. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. 
Bu aşamada da borç kesinleşmediği için, teşvikten yararlanmaya devam edilmesi gerekmektedir. Ancak sistem, idari para cezası tebliğ tarihinden on beş gün geçtikten sonra, aylık prim ve hizmet belgesinde teşvik ile ilgili 5510 sayılı Kanun numarasının seçimine müsaade etmemektedir.

Bu durumda, işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik merkezine müracaat edilmesi halinde teşvikten yararlanmaya devam edilmesi mümkündür. 5510 sayılı Kanun numarası seçilmeyen aylık prim ve hizmet belgesi için iptal nitelikte, 5510 sayılı Kanun numarası seçilen asıl nitelikte aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir.