Kur riskinden kaçmak isteyen vadeyi kıstı

SELENAY YAĞCI

Tahsilat sıkıntısı yaşamak istemeyen üreticilerle, kur riskini almak istemeyen alıcılar vadeleri kıstı. Birçok sektörde piyasada hareketin azalmasının ardında, bu kendini riskten koruma yaklaşımının yattığı belirtiliyor.

İçinde bulunulan piyasa şartlarında kısa vadeli iş yapmanın daha güvenli olduğunu belirten piyasa temsilcileri, üretimlerin sürdürebilmesi ve piyasanın durmaması için yüklerin birlikte sırtlanılması gerektiğini vurguluyor.

Kurun geldiği noktada piyasada vadeler dikkat çekici oranda kısaldı. Vadelerin 12-15 aya kadar uzadığı tekstil sektöründe dahi son dönemde vade süreleri 3-4 ay seviyelerine düştü. Vadelerin çok kısa olduğu iplik sektöründe ise artık yarısı peşin yarısı 2 ay vadeli çalışılıyor. Birçok tedarikçi, uzun vadeler yapmaktansa mal vermemeyi tercih ediyor. Üretici de krediyle üretime devam edebilirken şu anda yüksek faizler nedeniyle peşin ya da kısa vade ile çalışmadan üretim yapamıyor. Bu durum da ticaret hacmini daraltıyor. Sektör temsilcileri aradaki farkı kendi sermayelerinden karşıladıklarını belirtiyor. Bu durum, zaten zorda olan şirketler açısından büyük sorun yaratıyor.

Nakit akışı yok

Vadelerin ağustos ayında dengesizleşmesiyle birlikte piyasada herkesin dolarla mal sattığını belirten Örme Sanayicileri Derneği (ÖRSAD) Başkanı Fikri Furt, iplik gibi hammadde üreten şirketlerin peşin çalışmaya dönmek zorunda kaldıklarını ifade etti. Normal vadelerle piyasanın kendini döndüremeyeceğini kaydeden Kurt, vadelerin en uzun olduğu sektörlerde bile 3-6 aya indiğini kaydetti. Böyle dönemlerde sanayiicilerin özellikle birbirini taşıyarak hareket ettiğini dile getiren Kurt, "Şu anda bir yıllık vadelerle iş de üretim de yapılamaz. Nakit akışı yok, nakit akışının olması çok önemli" dedi.

Ürün satmam diyenlerin sayısı artıyor

Silverline Ankastre Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Laçin ise kur riskinden kaynaklı piyasada bir kendini korumaya alma durumunun hakim olduğunu belirterek, "Önceden 6 aylık mal veriyorsa şimdilerde 3 aylık vade veriyor... Hem hammadde hem de ürün satan tarafında risk böyle yönetiliyor. "Satışı yapıp paramı alamamaktansa satmamayı tercih ederim diyenlerin sayısı oldukça fazla. Bu sayı artıyor da" diye konuştu.

Üreticinin finansmanı zorlaştı

Piyasada risk algısının yüksek olduğunu, firmaların mal satarken daha temkinli davrandığını belirten Makine İmalat Sanayii Dernekleri Federasyonu (MAKFED) Başkanı ve İstanbul Sanayi Odası Başkan Yardımcısı Adnan Dalgakıran, vadelerin sadece kur nedeniyle değil, kredi faizlerinin yükselmesinin de etkisiyle arttığını vurguladı. Dalgakıran, "Eskiden üretici ya da tedarikçi kendini krediyle finanse edilebiliyordu ancak bugün bu yüksek faizlerle şimdi finanse etmek zorlaştı. Üretici doğal olarak kısa vadeli ya da peşin çalışmak istiyor" dedi.

Vadelerin sektörler bazında farklılık gösterdiğini vurgulayan Tüm İç Giyim Sanayiciler Derneği (TİGSAD) Başkan Yardımcısı İrfan Özhamaratlı, "Ama bu dönemde özellikle kurdan kaynaklı bir kısalma var. Ortalama 3-4 aya düştü. Tekstil ve hazır giyim olarak bakıldığında normalde 12-15 aylık uzun vadelerle çalışılırdı. Ancak bu düştü. Hammadde olan sektörlerde vadeler normalinde kısa olur. Ama bugün nihai ürün olan sektörlerde de vadeler onları yakaladı" diye konuştu. Uzun vadelerle iş yapmanın mümkün olmadığının altını çizen Özhamaratlı, özellikle yeni tanışılan firmalarla ilk aşamada mutlaka peşin çalışıldığını da ekledi.

İçeride kısalıyor, dışarıda uzuyor

"İç piyasada artık kimse uzun vadeli ürün satmak istemiyor" diyen İstanbul Hazır Giyim Ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, "7 aylık çeklerle çalışan firmalar, 3 aylık çekle çalışmayı teklif ediyor. Piyasada nakit sorunları var. Kısaltmayı temenni edip, kısaltamayıp mecbur satan da var. Kısalmıyorsa satmam diyen de var" diye konuştu. Yurtdışında ise vadelerin uzatılmasını isteyen firmaların olduğunu dile getiren Gültepe, "Yurtdışında 30 günlük vadeli çalışıyorsak, 90 güne çıkarmayı isteyenler olmaya başladı" dedi.

İç pazarda vadelerin kısaltıldığını, kimsenin uzun vade riskini almak istemediğini kaydeden Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Burak Önder, "İhracatta ise tersi eğilim var. Vadeler pazara göre değişiyor. 15 günlük vade ile çalışılan Avrupa'da vadeler, 45 güne kadar çıktı. Bazı pazarlarda ise artık 90 günü buluyor vadeler. Mümkün olduğunca kısa vadeli çalışmak istiyoruz" şeklinde konuştu.

Bazı sektörde değişiklik yok, ticaret daraldı

Deri konfeksiyon sektöründe vadelerin eskisi gibi kaldığını belirten Orjin Deri Yönetim Kurulu Başkanı Lemi Tolunay, "Dar ve niş bir konu olduğu için bizim sektörde işler, yeni anlaşmalar yapma noktasına gelemedi. K ur artışının yaşandığı ağustos ayından bu yana eski anlaşmalarımızla devam ediyoruz. Zaten ticaret hacmi daraldı. Satışlar daraldı" diye konuştu. Türkiye Mobilya Sanayicileri Derneği (MOSDER), Zücaciyeciler Derneği (ZÜCDER) ve Laleli İş adamları Derneği'nden (LASİAD) ise vadelerde kısalma olmadığı piyasada ticaret hacminin daraldığı bilgisi geldi.