'Proje bazlı' destekte 3 yatırım daha geliyor

İbrahim EKİNCİ

Üç yatırımın daha “proje bazlı destek” kapsamına alınması için çalışma yapılıyor. Daha önce Cengiz Holding'in Mardin yatırımı için Bakanlar Kurulu Kararı çıktı. Sasa'nın 12 milyarlık yatırımı için karar alındı. Ekonomi Bakanı Zeybekci, “İki ya da üç yatırımın daha" kapsama alınması için çalışıldığını söyledi. Zeybekci, şirket adı vermedi. DÜNYA, daha önce Socar’ın “yeni bir Petkim kurmak” için 3 milyar dolar yatırım planladığını duyurmuştu. Zeybekci’nin açıklamasına göre diğer iki yatırım da “güneş ve enerji teknolojileri” alanında... Toplamda 4-5 milyar dolarlık bir yatırım kapsama alınacak.

Hükümetin, “proje bazlı” teşvik sistemi meyvelerini vermeye başlıyor. Bu destek uygulaması geçen yıl 20 Ağustos’ta çıkarılan Torba Kanun’a konulmuş, daha sonra da Bakanlar Kurulu’nun 2016/9495 Kararı ile uygulama esasları 26 Kasım 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştı. Uygulamanın getirilmesinin amacı, aynı Bakanlar Kurulu Kararı’nda şöyle ifade edilmişti:

“Kararın amacı, kalkınma planlan ve yıllık programlarda öngörülen hedefler doğrultusunda ülkemizin mevcut durumda veya gelecekte ortaya çıkabilecek kritik ihtiyaçlarını karşılayacak, arz güvenliğini sağlayacak, dışa bağımlılığım azaltacak, teknolojik dönüşümünü gerçekleştirecek, yenilikçi, Ar-Ge yoğun ve yüksek katma değerli yatırımların proje bazlı olarak desteklenmesi.”

Bu kapsamda ilk destek iki şirkete gitti. Bunlardan birisi Erdemoğlu Holding’in yatırımı, diğeri de Cengiz Holding’in yatırımı oldu. Sasa Polyester, 12.8 milyar liralık yatırımla polimer üretim tesisi kuracak. Yatırım başlangıçta 7.2 milyar lira olarak öngörülmüştü. Tutarın 12.8 milyar liraya çıkarılması Ekonomi Bakanlığı ile yapılan görüşmelerin ardından alındı. Holding, 29 Mayıs 2017’de KAP’a şu açıklamayı yaptı: “Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan Yatırımlara Proje Bazlı Devlet Yardımı verilmesi kapsamında, Ekonomi Bakanlığınca da uygun görülen şirketimizin ana hammaddeleri olan PTA, MEG ve Polimer üretim tesisi kurulması amacıyla, kamuoyu ile daha önce paylaşılan 7.175.000.000 Türk Lirası (2.050.000.000 USD) sabit yatırım tutarlı ve 6 yılda bitirilmesi planlanan yeni yatırım projemizin tutarı Ekonomi Bakanlığı ile yapılan görüşmeler sonucunda 12.803.000.000 Türk Lirası’na (3.658.000.000 USD) yükseltilmiş, yatırım süresi 8 yıla çıkarılmıştır.”

Teknoloji seçimi için iki şirketle görüşüyor

Bu açıklamada ayrıca, TPAO’ya ait Hatay-Dörtyol’da bulunan 2.9 milyon metrekare arazinin şirket tarafından satın alma, tahsis veya kiralanması hususuna yönelik olarak Ekonomi Bakanlığı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile görüşmelerin de devam ettiği ifade edilmişti. Geçtiğimiz 28 Temmuz’da KAP’a yapılan başka bir açıklamada bu yatırımlarla ilgili teknoloji seçimi konusunda çalışma başlatıldığı duyurulmuştu. Açıklamada, “Şirketimiz tarafından 11.05.2017 tarihinde kamuoyuna açıklanan PTA yatırımına ilişkin olarak Amerikan Invista (Koch Industries) ve İngiliz British Petrolium (BP) şirketleri ile teknoloji seçimi konusunda görüşmelere başlanmıştır” denilmişti.

Eti Bakır’ın yatırımı 24 Nisan’da kapsama alındı

Cengiz Holding’in Mardin Mazıdağı yatırımı da 24 Nisan 2017 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar kurulu (2017/10082) kararı ile “proje bazlı destek” kapsamına alındı. Başbakanlık açıklamasında, “Mardin İli, Mazıdağı İlçesinde gerçekleştirilecek metal geri kazanım ve entegre gübre tesisi yatırımına proje bazlı devlet yardımı verilmesine ilişkin ekli Kararın yürürlüğe konulması; (..)Bakanlar Kurulu’nca 20/3/2017 tarihinde kararlaştırılmıştır” denildi.

Aynı açıklamada yatırımın, İnebolu Limanı, Samsun Limanı, Dilaver Barajı su hattı ve doğalgaz boru hattında yapılması gerekli olan yatırımlar dahil destekleneceği, destek uygulamasının 26 Kasım 2016 itibariyle başlayacağı, yatırım süresinin 4 yıl olacağı, 2 milyar 884 milyon lira yatırım yapılacağı ifade edildi. Destek unsurları ise şöyle dile getirildi:

“Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, KDV iadesi, Kurumlar Vergisi indirimi (vergi indirim oranı: yüzde 100, yatırıma katkı oranı: yüzde 13 0, yatırıma katkı tutarının yatırım döneminde kullanılabilecek oranı: yüzde 100), Sigorta primi işveren hissesi desteği (azami tutar sınırı olmaksızın 10 yıl), Gelir vergisi stopajı desteği (10 yıl), Faiz desteği ve/veya kâr payı desteği (250.000.000 TL’yi aşmamak üzere kredi kullanım tarihinden itibaren azami 10 yıl).”

Üçüncüsü proje bazlı destek Socar’a

“Proje bazlı destek” kapsamına alınması için görüşmeler yapılan üçüncü şirket Socar. Azerbaycan devletine bağlı enerji şirketi, 20 milyar dolarla Türkiye’nin en büyük yabancı yatırımcısı. Türkiye’ye Petkim’i alarak girmişti. Daha sonra Petkim’e milyar dolara yakın yatırım yaptı. TANAP Boru Hattı, Star Rafineri’si ve liman yatırımları gerçekleştirdi. Şirketin gündeminde Petkim bölgesinde yeni ve büyük bir yatırım var. DÜNYA, daha önce Socar’ın 3 milyar dolarlık petrokimya yatırımı için hükümetle görüştüğünü duyurmuştu. Şirketin asıl planı ikinci bir Petkim kapasitesi ile Aliağa’da bir ‘kimya parkı’ kurmak… Bu konudaki açıklamayı Socar Global Yatırımlar Daire Başkanı ve Petkim Petrokimya Holding Yönetim Kurulu Başkanı Vagif Aliyev yapmıştı. Aliyev, “Finansal boyutu tam ortaya çıkmadı. Tahmini 3 milyar dolar. Bu niyetimizi hükümet yetkilileri ile de paylaştık. Destekliyorlar. Petkim’i aldıktan sonra 730 milyon dolar yatırım yaptık. Artık orada yeni yatarım için yer yok. Yanında yeni yatırımlar yapmak istiyoruz. Yeni teşviklerden de yararlanmak istiyoruz” demişti.

Socar Türkiye Genel Müdürü Zaur Gahramanov da “Kauçuk dahil birçok yeni ürün üretimine girmek istiyoruz. Petkim’den daha büyük kapasiteler kurabiliriz. Petro kimya yatırımlarımızı büyütmek istiyoruz. Bizim işleyemediğimiz için ihraç ettiğimiz hammaddeyi, Türkiye gidip dışarıdan işlenmiş olarak ithal ediyor. Niye? Biz bunları üretebiliriz. Petkim’de özel statülü kimya parkı yapmak istiyoruz. Hükümet destekliyor. En son çıkan üretimi destekleme paketine görüşlerimizi eklediler. Petkim yüzde 93 kapasite ile çalışıyor. Bu bile Türkiye ihtiyacının yüzde 18’ini ancak karşılıyor. Petkim’i iki üç katına çıkarabiliriz” demişti.

Bakan Zeybekci’nin “üzerinde çalışıyoruz” dediği diğer “bir veya iki” proje enerji alanında. Bu konuda hükümet kaynaklı bir açıklama yok. Geçtiğimiz günlerde, Toshiba’nın çoğunluk hissesine sahip olduğu nükleer reaktör üreticisi Westinghouse, “Türkiye’de bir nükleer enerji santrali inşa etme planlarında çok yakında ilerleme beklendiğini” açıkladı. Projelerden birinin bu olup olmadığı önümüzdeki günlerde netlik kazanacak.

Proje bazlı destekte neler var?

Projelerin bu kapsamda değerlendirilmesi için asgari sabit yatırım tutarının 100 milyon dolar olması gerekiyor. Uygun bulunan proje veya projeler Bakanlar Kurulu’nda kararlaştırılıyor. Yatırımcı şirket, BIST’te halka arz hariç, yatırım tamamlanmadan hisselerini ancak bakanlık izniyle devredebiliyor. Yatırımla ilgili izin, ruhsat, tahsis, lisans, tescil ve benzeri konularda istisna ve kolaylık öngörülmesi durumunda ilgili kamu kurum ve kuruluşları gerekli işlemlerin yerine getirilmesinden sorumlu oluyor. Aynı şekilde altyapı desteği de sorumlu kurum veya kuruluş tarafından öncelikli olarak yerine getiriliyor. Destek unsurları ise şöyle:

a) Gümrük vergisi muafiyeti

b) KDV istisnası

c) KDV iadesi

ç) Vergi indirimi veya istisnası

d) Sigorta primi işveren hissesi desteği

e) Gelir vergisi stopajı desteği

f) Nitelikli personel desteği

g) Faiz desteği veya hibe desteği

ğ) Sermaye katkısı

h) Enerji desteği

ı) Kamu alım garantisi

i) Yatırım yeri tahsisi

j) Altyapı desteği