Sanayi ithal girdiye sarıldı dış ticaret açığı büyüdü

Naki BAKIR

ANKARA - Türkiye'nin yeterli rezervi olmadığı için büyük oranda dışa bağlı bulunduğu petrol, gaz gibi enerji ürünlerinde ithalat yılın ilk beş ayında azalırken, sanayide ithal girdiği bağımlılığı ve montajcılığı gösteren “işlem görmüş hammaddeler” ithalatı ise hızlı bir artış gösterdi. Bu dönemde ithalat faturasında yaşanan artış ve dış ticaret açığındaki büyüme büyük oranda bu kalemden kaynaklandı.

DÜNYA'nın TÜİK verilerinden yaptığı belirlemelere göre ocak-mayıs döneminde sanayi için işlem görmüş hammaddelerin ithalatı yüzde 24.3 artışla 37.1 milyar dolara ulaştı. Bu kalemde geçen yıla göre 7.3 milyar dolar daha fazla ithalat gerçekleştirildi. Buna karşılık, ara malı (hammadde) niteliğindeki diğer fasıllarda ithalat geçen yıla göre geriledi ya da düşük artışlar gösterdi. Özellikle en önemli girdilerden enerji ürünlerinde ithalatın düşüş gösterdiği belirlendi. “Gizli veri” kapsamındaki ham petrol, bitümenli taşkömürü ve doğal gaz ithalatı 15 milyar dolarla geçen yılın aynı dönemindekine göre 1.3 milyar dolar daha düşük kaldı. Geçen yıla göre işlem görmemiş yakıt ve yağlar 187.4 milyon, işlem görmüş diğer yakıt ve yağlar 104.5 milyon dolar azaldı. Aynı zamanda sanayi için işlem görmemiş maddelerde 851 milyon dolarlık bir düşüş yaşandı. Geçen yılın aynı dönemine göre yatırım mallarının aksam ve parçaları ithalatı 653 milyon, esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş hammedeler ithalatı 164.2 milyon, bunların işlenmiş olanlarının ithalatı 13.4 milyon, taşımacılık araçlarının aksam ve parçalarının dış alımı da 24.2 milyon dolarlık bir artış gösterdi.

5 ayda 77.4 milyar dolarlık ithalat

Bu gelişmelerle toplam ara malı ithalatının beş aylık tutarı, geçen yıla göre yüzde 7.9 oranında 5.7 milyar dolarlık artışla 77.4 milyar dolara ulaştı. Aynı dönemde yatırım malı ithalatı sadece 604 milyon dolarlık artışla 14.9 milyar, büyük bölümü binek otomobil olmak üzere toplam tüketim malı ithalatı da 1.5 milyar dolarlık bir artışla 12.2 milyar dolar oldu. Bu gelişmelerle toplam ithalat geçen yıla göre yüzde 7.8 milyar dolar büyüyerek 104.8 milyar dolara çıkarken, bu artışın 5.7 milyar dolarının ara malı ithalatından geldiği dikkati çekti.

Geçen yıla göre toplam ithalattaki 7.8 milyar dolarlık artışa karşılık, toplam ihracat 1.8 milyar dolar artışla 62.8 milyar dolar oldu. Beş ayda yaklaşık 42 milyar dolarla, geçen yıla göre 6.1 milyar dolar daha fazla dış ticaret açığı verildi. Açıktaki büyüme büyük oranda ara malı grubundaki ithalattan, bu gruptaki artış da esas olarak “sanayi için işlem görmüş” ara mallarından kaynaklandı.

Toplam ihracatın yüzde 123'ü kadar ithal hammadde

Türkiye'nin yaptığı toplam ihracat, aynı dönemdeki ara malı ithalatına yetmiyor. Bu orantısız tablonun bu yıl ilk beş ayda daha da bozulduğu gözlendi. Beş aylık toplam ithalatın yaklaşık yüzde 74'ünü oluşturan hammadde ithalatı, aynı dönemdeki toplam ihracatın yüzde 123.2'si düzeyinde gerçekleşti. Bu oran geçen yılın aynı döneminde de yüzde 117.4 olmuştu. Başka deyişle beş aylık dönemlere göre toplam ihracatın ara malı ithalatını karşılama oranı yüzde 85.1'den yüzde 81.2'ye geriledi.
Ocak-mayıs döneminde tüketim malı ihracatının ara malı ithalatına oranının yüzde 31.5'le düşük kalması ise sanayinin kullandığı ithal girdilerin ihraçlık ürünlerden çok iç tüketime yönelik üretimde kullandığını gösteriyor.