Süreyya Yücel Özden: Ucuz petrol dönemi bitti

ANKARA - Ham petrol fiyatları, son yıllarda ikiye üçe katlanıp varili 146 doları aşmasının ardından bir miktar gerileyerek 130 dolar seviyesine indi, ama yine de fiyatların ne olacağı ve bunun özellikle enerjide dışa bağımlı ülkeleri ne ölçüde etkileyeceği merak konusu. Konuyla ilgili olarak, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Yönetim Kurulu Başkanı Süreyya Yücel Özden, petrolde Türkiye'nin neredeyse tamamıyla dışa bağımlı olduğuna dikkat çeken Özden, bunun dış ekonomik dengeler açısından da çok önem taşıdığını kaydetti. Özden, uluslararası piyasalarda ham petrolün varil fiyatının nereye gittiği konusuna net yanıt verecek bir makamın bulunmadığını söyledi. ABD'deki ekonomik gelişmeler, yapılan açıklamaların bir günde fiyatları değiştirdiğini, 10 dolar aşağı da yukarı da çekebildiğine işaret eden Özden, fiyatların oluşmasında önemli ölçüde spekülasyonların etkili olduğunu vurguladı. Özden, spekülatörlerin dünyadaki psikolojik, jeopolitik, teknik ve ekonomik olaylara göre fiyatların oluşturulması yönünde harekete geçtiklerini belirtti. "Planlamalar artan fiyata göre yapılmalı" Dünyada artık ucuz petrol döneminin bittiğini savunan Özden, Türkiye gibi ülkelerin yaşamlarını bunu dikkate alarak düzenlemeleri gerektiğini söyledi. Özden, şöyle devam etti: "Petrol ve doğal gaz fiyatındaki oluşumlar bizim ekonomimizi doğrudan doğruya etkilemektedir. Öyle etkilemektedir ki ülkemizdeki bütün ekonomik faaliyetler, tüm ticari faaliyetler ve sosyal yaşam etkileniyor ve zorlaşıyor. Enflasyonla mücadele etmek daha da zorlaşıyor. Buna göre yaşam biçimimizi, sistemimizi, yönetimimizi ona göre düzeltmemiz lazım. Örneğin biz petrolü büyük ölçüde ulaştırma sektöründe tüketiyoruz. Ulaştırma sektörümüzün dikkatli bir şekilde ele alınması ve artık ucuz petrol döneminin bittiği dikkate alınarak planlamaların, düzenlemelerin buna göre yapılması lazım. Toplu taşım sistemlerine ağırlık verilmesinde, kentsel planlamaların yapılmasında, kent içi ve kentler arası ulaşım sistemlerinin geliştirilmesinde yine bu durum dikkate alınmalı ve buna göre düzenlenmeli." Ortadoğu'nun önemi maliyetlerin düşük olmasında Enerji Uzmanı Necdet Pamir de Ortadoğu'nun sadece petrol rezervlerinin yoğunluğu, hacminin yüksekliği (bilinen üretilebilir rezervlerin yüzde 63'ü) nedeniyle değil, aynı zamanda arama ve üretim maliyetlerinin görece çok düşük olması nedeniyle de önemli olduğunu söyledi. Pamir, Cambridge Energy Research Associates'in (CERA) yaptığı bir çalışmaya göre, İran'da bir varil petrolün yeryüzüne çıkarmanın ortalama maliyetinin, arama ve üretim, geliştirme dahil, vergi, devlet hakkı ve diğer devlet payları hariç 5 dolar, Irak'ta 2,5 dolar, Suudi Arabistan'da 4 dolar, Rusya'nın bazı sahalarında 16 dolar olduğuna dikkat çekti. Kıt kaynak, spekülasyon ve düşük dolar Petrolde maliyetle fiyat arasındaki uçurumun temel nedenleri arasında rezervlerin kısıtlı olması ve petrolün tükenebilecek varlık olmasının yanı sıra özellikle vadeli piyasalarda yapılan spekülasyonların da etkili olduğunu anlatan Pamir, "fiyatları son dönem yukarıya çeken jeopolitik faktörler var. Irak'ın işgali, İran'a müdahale olasılığı, Basra Körfezi kapanırsa ne olur kaygıları gibi... doların düşük seyri var. Petrol daha ziyade dolarla satıldığı için ve dolar çok düşük seyrettiği için bütçesini denkleştirmeye çalışan petrol üreten ihraç eden ülkeler ki buna Rusya da dahil, fiyatları yukarı doğru çekiyor" diye konuştu. Alternatif yakıtların kullanımına dönük çok büyük ve küresel çapta teşvikler olmadığı sürece, büyük tüketiciler ABD, Çin, Hindistan, AB birlikte ortak karar almadıkça fosil yakıtlara yönelik talebin çok kolay daralmayacağını da ifade eden Pamir, buna karşın uzun süredir yüksek seyreden fiyatlar nedeniyle ABD de dahil talepte daralmadan söz edildiğini de belirtti. Pamir, Türkiye'nin resmi rakamlarla yılda 27 milyon ton petrol tükettiğini, yüzde 92'sini dışarıdan aldığını belirterek, ancak bunun dışında yüzde 20'ye varan kaçak petrol ürünü kullanıldığını, bunun da Türkiye'nin sırtında "kambur" olduğunu söyledi. Türkiye'de enerji politikasının yeterince örgütlenemediğini, yerli kaynaklar olmasına rağmen bunların çok yetersiz oranlarda kullanıldığını, ithal edilen petrol ve gazın ise verimsiz kullanıldığını öne süren Pamir, "örneğin petrol politikası belirlerken bunun ulaştırma politikasıyla birlikte örgütlenmesi gerekir. Ulaştırma, tarım, sanayi, güvenlik, dış politika bunların tümünün entegre şekilde planlanması lazım" dedi. Türkiye'nin yıllık tüketimi 31.6 milyar doları bulacak Petrolün ortalama varil fiyatının 130 dolar olarak devam etmesi ve tüketiminin 2007 seviyesinde kalması durumunda petrol üretimi 326,4 milyar dolarda kalacak olan ABD'nin petrol açığının faturası 655,7 milyar doları bulacak. Tüketimde ABD'yi 372,5 milyar dolarla Çin, 239,7 milyar dolarla Japonya, 130,4 milyar dolarla Hindistan izleyecek. BP'nin "Dünya Enerji İstatistikleri Haziran 2008" verilerine yaptığı hesaplamalara göre, 2007 tüketim seviyeleri ve varili 130 dolardan,�MDNM� Avrupa Birliği ülkelerinde yıllık petrol tüketimi 705,2 milyar dolara, Türkiye'nin de üyesi bulunduğu, zenginler kulübü Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ülkelerinde ise 2 trilyon 321.9 milyar dolara ulaşacak. Rezervlerin yüzde 61'i Ortadoğu'da Son yıllarda ikiye üçe katlanan petrol fiyatları rezervleri onlarca trilyon dolarlara çıkardı. Dünya ham petrol rezervlerinin yüzde 61'inin yer aldığı Ortadoğu'da, şimdiki varil fiyatıyla 98,2 trilyon dolarlık petrol var. BP'nin istastiklerinden yapılan hesaplamalara göre (ortalama varil fiyatı 130 dolar olarak alındı), Ortadoğu ülkelerinden Suudi Arabistan'da 34.4 İran'da 18, Irak'ta 15, Kuveyt'te 13.2, Birleşik Arap Emirlikleri'nde 12.7 trilyon dolarlık petrol rezervi bulunuyor. Ortadoğu dışında en büyükler rezervler 11.3 trilyon dolarla Venezüella ile 10.4 trilyon dolarla Rusya'da yer alıyor. Dünyada kanıtlanmış 1 trilyon 237.9 milyar varil ham petrol rezervi var. Bunun dışında Kanada'da henüz kanıtlanmamış 152.2 milyar varil muhtemel ham petrol rezervi bulunuyor. Kanıtlanmış petrol rezervlerinin varili 130 dolardan değeri 160.9 trilyon doları aşıyor. Kanada'nın muhtemel rezervlerinin değeri ise 19.8 trilyon dolar. Dünyada kanıtlanmış ham petrol rezervlerinin yüzde 61'i Ortadoğu'da. Ortadoğu'da 755.3 milyar, Avrupa kıtası, Rusya, Türkiye, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan'ı kapsayan Avrupa-Avrasya'da 143.7 milyar, Afrika'da 117.5 milyar, Güney ve Orta Amerika'da 111.2 milyar, ABD, Kanada ve Meksika'yı kapsayan Kuzey Amerika'da 69.3 milyar, Asya-Pasifik'te (Ortadoğu ülkeleri, eski SSCB cumhuriyetleri ve Türkiye hariç) ise 40.8 milyar varil kanıtlanmış ham petrol rezervi var. Türkiye'nin üyesi bulunduğu dünya petrol tüketiminin yüzde 57.4'ünü yapan OECD ülkelerinde 88.3 milyar varil kanıtlanmış ham petrol rezervi bulunuyor. DATE.21-07-08