Ticaret hayatında yeni dönem

Canan SAKARYA

1

TTK

Belgelerdeki bilgiler sınırlandı Ticari mektuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde; gerçek kişi tacirler ile şahıs şirketlerinde (kollektif ve komandit şirketler) ticaret unvanı, işletmenin merkezi, ticaret sicili numarası, sermaye şirketlerinde; ticaret unvanı, işletmenin merkezi, ticaret sicili numarası, internet sitesi adresi yer alacak.

Ticari defterler

Ticari defterlerin açılış onayları, faaliyet döneminin ilk ayından önceki ay sonuna kadar, yeni kurulan şirketlerde ise kuruluş sırasında kullanılmaya başlanılmadan önce yapılacak. Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla tekrar açılış onayı yapılmaksızın kullanılabilecek. Defterler VUK’a göre tutulacak, finansal tablolar muhasebe standartlarına göre düzenlenecek. Bağımsız denetime tabi olacak şirketleri Bakanlar Kurulu belirleyecek.

Zarardan sorumlu olacaklar

Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri takdirde şirkete, pay sahiplerine ve şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olacak. Bu durumda kusuru iddia eden ispatlayacak.

LTD. ŞTİ. yönelik düzenlemeler

Taahhüt edilen sermayenin 1/4’ünün kuruluş sırasında geri kalan kısmı 24 ay içinde ödenebilecek.
Limited şirketi ortaklarına AŞ’lerde olduğu gibi kar payı avansı dağıtılabilecek.

İnternet sitesi

Bakanlar Kurulu’nca denetime tabi tutulan şirketler internet sitesi oluşturmak zorunda olacak.  Yalnızca kanunen yapılması gereken ilanlar internet sitesine konulacak.

Yolcunun hakları

Yolcu taşımacılığına ilişkin yeni düzenlemeler getiren kanuna göre, firmalara da hizmetten doğan
kusurları için sorumluluk yükleniyor. Sefer herhangi bir sebeple yapılamamışsa harekette yolcunun katlanamayacağı zaman diliminde gecikme olursa; yolcu, sözleşmeden cayıp ödediği ücreti ve varsa zararını isteyebilecek. Şehirlerarası toplu taşıma araçlarında başkasını rahatsız eden kokulu yiyecekler tüketilemeyecek.

Kamyon yazılarına yasak

Toplu taşım araçlarının dış yüzeyinin de sade bir görünümde olması gerekecek. Kamyon ve dolmuşlarda sık görülen “Rampaların ustasıyım, gözlerinin hastasıyım”, “Aşıksan vur saza, şoförsen bas gaza” şeklindeki yazılar kaldırılacak.

Bilet başkasına satılırsa tazminat ödenecek

Firmalar, bilette belirtilen yerin başka bir kişiye verilmesi; bilette gösterilen araç yerine, onunla aynı düzeyde olmayan başka bir aracın sefere konulması; aracın belli saatten önce hareketi nedeniyle yolcunun yetişememesi, araçta ilk yardım malzeme ve ilaçlarının bulundurulmaması gibi nedenlerden de nedenlerden de sorumlu olacak. Herhangi bir zarar ispat edilmese bile firma, bilet bedelinin 3 katı tazminat ödeyecek.

Deniz Hukuku

Hacizli Türk veya yabancı bayraklı gemilerin “vaktinden evvel” satılmaları olanağı getiriliyor. Gemi
veya içindeki eşya; insan ve çevre güvenliği açısından tehlike gösterirse, icra müdürü veya liman
başkanı, ihtiyaten veya icra yoluyla haczedilmiş olan Türk veya yabancı bayraklı geminin vaktinden
önce satılması için mahkemeye başvurabilecek. Türk bayrağı çekme hakkı olmamasına rağmen bayrak çeken veya çekmesi gerekirken başka devletin bayrağını çekenkaptana 6 aya kadar hapis cezası verilecek.

Çevre yükümlülüğü

Bir geminin kurtarılamayacak şekilde batması, yararlanılabilir enkaz bırakmaksızın harap olması,
patlaması ve tahrip edilmiş olması gibi nedenlerden zarar görmesiyle gemi üzerindeki mülkiyet hakkı sona erecek. Deniz alacaklarından başka alacaklar için gemi hakkında ihtiyati haciz kararı verilemeyecek.

Gemi kazaları

Yolcular, gemi kazalarında tazminat alabilecek. Taşıyan, alabora olma, karaya oturma, çarpma,
yangın ve arıza nedeniyle meydana gelen gemi kazası yüzünden yolcunun ölmesi veya yaralanmasından doğan zarardan sorumlu olacak.

Zorunlu sigorta

12 kişiden fazla yolcu taşımak için ruhsat almış bir gemiyle yolcu taşındığı takdirde, taşımanın tamamını veya bir kısmını üstlenen veya gerçekleştiren bütün taşıyanlar, yolcuların ölümünden
veya yaralanmasından doğabilecek sorumluluklarına karşı sigorta yaptırmakla yükümlü olacak.

Sigorta hukuku

Sigorta hukuku alanında da yeni düzenlemeler getiren kanuna göre, sigortacıya, sözleşme yapılması ve devamında sözleşmeye ilişkin bilgi verme ve sigortalının hakları konusunda, karşı tarafı aydınlatma yükümlülüğü getirilecek. Bir kimsenin hayatı bir veya birkaç sigortacı tarafından çeşitli bedeller üzerine sigorta ettirilebilecek.

2

BORÇLAR KANUNU

Sözleşme bireyi koruyacak

1926 yılından bu yana yürürlükte olan Borçlar Kanunu değişirken özellikle ev sahibi -kiracı, işçi-işveren ilişkilerinde yeni bir dönem başlıyor. Bankalar, sigorta, seyahat ve taşıma işletmeleri gibi şirketler tarafından önceden hazırlanan soyut ve tek yanlı sözleşmelere karşı bireyleri koruyan hükümler, borçlar hukukuna ilk kez girecek. “Kitle Sözleşmesi”, “Katılmalı Sözleşme”, “Tip Sözleşme” denilen sözleşmeler için belirlenen “Genel İşlem Koşulları” ile bireyin korunması sağlanacak.

Zaman aşımı

Haksız fiilden doğan tazminat isteminde, zarar görenin zararı ve tazminat hükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak 1 yıl olan kısa zaman aşımı süresi, 2 yıla çıkarken, nükleer kaza,  deprem, hatalı tıbbi müdahale gibi olaylara da uygulanan uzun zaman aşımı süresi ise 10 yıl olacak.

Faize sınır

Olağanüstü faiz oranları karşısında borçlu korunacak. Faiz ödeme borcunda uygulanacak yıllık faiz oranı, sözleşmede kararlaştırılmamışsa, faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenecek. Sözleşmeyle kararlaştırılacak yıllık faiz oranı, belirlenen yıllık faiz oranının yüzde50 fazlasını aşamayacak. Uygulanacak yıllık temerrüt faiz oranı ise sözleşmede kararlaştırılmamışsa, faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenecek.

Ekonomik kriz ayarı

Ekonomik kriz dönemleri gibi olağanüstü durumlarda, sözleşmeler değişen koşullara göre uyarlanabilecek. Bu düzenleme yabancı para borçlarında da uygulanacak.

Kiracı-ev sahibi

Konut ve iş yerlerinde, mal sahibine verilen depozito miktarı, 3 aylık kira bedelini aşamayacak. Güvence olarak para verilmesi kararlaştırılmışsa kiracı, mal sahibinin onayı olmaksızın çekilmemek üzere, parayı vadeli bir tasarruf hesabına yatıracak. Kira bedelleri, bir önceki yılda gerçekleşen ÜFE’deki artış oranını geçmemek koşuluyla artırılabilecek.

Dövizle yapılan kiralamalar

Kira bedeli yabancı bir para birimiyle belirlenmişse, 5 yıl geçmedikçe kira bedelinde değişiklik yapılamayacak. Bu süre geçtikten sonra kira bedelinin belirlenmesinde, yabancı paranın değerindeki değişiklikler de dikkate alınarak emsal kira bedellerine göre güncelleme yapılacak.

İşveren tacizi önleyecek

Yeni Borçlar Kanuna göre, işveren, çalışanların psikolojik ve cinsel tacize uğramalarını önlemekle yükümlü olacak. İşçi, işverene ait makineleri, araç ve gereçleri, teknik sistemleri, tesisleri ve taşıtları, usulüne uygun olarak kullanmak ve bunlarla birlikte işin görülmesi için kendisine teslim edilmiş olan malzemeyeözen göstermekle yükümlü olacak.  İşçi, üçüncü kişilerle ücret karşılığında anlaşmalar yaparak işverene karşı sadakat yükümlülüğünü ihlal edemeyecek ve işvereniyle rekabete yol açacak iş ve işlemlerde bulunamayacak.

İşçi sır saklayacak

Hizmet ilişkisinin devamı süresince iş gördüğü sırada öğrendiği üretim ve iş sırları gibi bilgileri, kendisi veya başkalarının yararına kullanamayacak olan işçi, hizmet ilişkisi sona erse bile işverenin haklı yararlarının korunması için gerekli olduğu ölçüde sır saklamakla yükümlü olacak.

Kefil olmada eş rızası aranacak

Kefil olmada eş rızası aranmasını düzenleyen yasaya göre, eşlerden biri mahkemece verilmiş bir ayrılık kararı olmadıkça veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı doğmadıkça, ancak diğerinin yazılı rızasıyla kefil olabilecek. Adi kefalette alacaklı, borçluya başvurmadıkça kefili takip edemeyecek

3

BASEL II

Bugünden itibaren uygulamaya girecek olan Basel II’de sermaye yeterlilik rasyosu hedef oran yüzde 12 olarak uygulanmaya devam edecek. Basel’de yüzde 35 risk varlığı kategorisinde değerlendirilen konut kredisi yüzde 50’ye çekilecek. Tüketici kredisi ve kredi kartı kullanımında makro ihtiyati tedbirler nedeniyle vade dilimine göre yüzde 150 ve yüzde 200 olan risk ağırlığı kategorisine girecek. Merkez Bankası’nda tutulan yabancı para ve altın cinsinden zorunlu karşılıklar için risk ağırlığı yüzde 0 olarak uygulanmaya devam edecek. Bankacılar ayrıca yabancı para cinsinden ihraç edilen DİBS ve eurobondlar için de risk ağırlığı hesaplayacak.

4

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Çalışma hayatı açısından büyük önem taşıyan, gelişmiş ülkelerin 1970’li yıllarda uygulamaya koymasına rağmen Türkiye’nin yasalaştırmakta geciktiği İş Sağlığı ve Güvenliği konusundaki düzenlemede Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak hafta sonu Resmi Gazete yayımlandı. Kademeli olarak yürürlüğe girecek olan kanunla işyerleri ‘çok tehlikeli sınıf’, ‘tehlikeli sınıf’ ve ‘az tehlikeli sınıf’ olarak sınıflandırılacak. Maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamışsa iş durdurulacak. TSK, MİT, ev hizmetleri gibi bazı istisnalar hariç olmak üzere kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dahil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacak.