Türkiye menşeli ürünlere karşı önlem sayısı 30'a ulaştı

İbrahim EKİNCİ

Sadece bu yıl, ilk altı-yedi ay içinde Türkiye menşeli ürünlere karşı pazar ülkelerde 13 yeni soruşturma açıldı veya eski soruşturmalar sonuçlandırılarak önlem getirildi. Türkiye menşeli ürünler için açılan, yürüyen veya önlem alınan işlem sayısı 30'a ulaştı. Pazar ülkelerde 19 üründe anti damping vergisi uygulanıyor, 11 üründe soruşturma yapılıyor.

Filipinler'de buğday unu için, İsrail'de makine halısı için, Fas'ta sıcak haddelenmiş sac için damping soruşturmaları yürütülüyor. Son olarak ABD, petrol borusu ihracatına soruşturma açtı. Tekstilde yine soruşturmalar gündemde. Avustralya işlenmiş meyve için soruşturma açtı. Ürdün, demir ve alaşımsız çelikten çubuklar için korunma önlemi soruşturmasını sonuçlandırarak anti damping vergisi koydu.
Bu önlemlerin Türkiye'nin ihracatını ne kadar engellediği, damping veya önleme vergisi nedeniyle fiyatları artırarak ne kadar rekabet gücü kaybına yol açtığının bir hesabı yok.

Global ekonominin yavaşladığı bu konjonktürde birçok ülkenin ihracatında ivme kaybı var. Türkiye de bunlardan birisi. Ancak ihracatta önemli engelerden birisi de böyle dönemlerde iyice depreşen korumacılık eğilimleri... Türkiye menşeili ürünlere karşı 30 işlem uygulanıyor. Yani bir kısmında soruşturmalar bitmiş, vergi alınıyor, bir kısmında ise soruşturma sürüyor. Dolayısıyla bu ürünlerde Türkiye, pazara ekstra vergi ödeyerek girebiliyor. Bu da düşük kar marjlarıyla çalışılan ihracatta rekabetçi fiyat avantajını bazı durumlarda yok edebiliyor.  

ABD'de 4 ürün gözaltında

Demir çelik, makarna ve çelik boruda Türkiye'nin yakasını bırakmayan ABD, 22 Temmuz 2013'te petrol boruları ithalatına karşı da anti-damping soruşturması başlattı. Çelik tüp ve demir çelik boruda nihai gözden geçirme (NGG) sürüyor ancak önlem de uygulanıyor.
ABD, 1985 yılından bu yana karbon kaynaklı çelik tüp ve borular için sürekli soruşturma açıyor. Makarna için 1995'ten beri sürkeli gözden geçirme soruşturmaları var. 2007'den bu yana da demir çelik ürünleri için başlayan gözden geçirmeler yaklaşık iki yılda bir tekrar ederek devam ediyor. Son olarak petrol boruları için de soruşturma açılmış oldu.

ABD, 22 Temmuz 2013'te petrol boruları ithalatına karşı anti-damping soruşturması ve bir telafi edici vergi soruşturması başlattı. Bu soruşturmayla birlikte ABD pazarında damping önlem soruşturması açılan ürün sayısı 4'e yükseldi. Petrol borularında anti damping vergi soruşturması, ABD'li bir grup çelik boru üreticisinin talebi üzerine ABD Uluslararası Ticaret Komisyonu'nun kararıyla başladı. Soruşturma Türkiye dahil 9 çelik boru ihracatçısı ülkeyi kapsıyor. Çelik Boru İmalatçıları Derneği (ÇEBİD) Genel Sekreteri Mehmet Zeren, "Soruşturma sektörün ihracatını olumsuz yönde etkileyecek. İhracatımızın tamamına yakını ABD'ye yapılıyor. Son yıllarda ABD'de petrol ve sondaj için çelik boru talebi artıyor. 2005'te yaklaşık 1.5 milyon ton olan petrol ve sondaj borusu ithalatı geçen yıl 3.25 milyon tona yükseldi. Türkiye'nin ABD'nin çelik boru ithalatından yüzde 4 payı var. Türkiye petrol boru ihracatının tamamına yakınını ABD'ye yapıyor. Dolayısıyla soruşturma sektör için çok önemli. Yıllardır ABD ve AB'de açılan antidamping soruşturmalarıyla mücadele ediyoruz" dedi.

İsrail'de 3 önlem var

Türk halısı için 5 Mayıs'ta soruşturma açan İsrail'de cam yünü ve kaya yünü için yapılan soruşturma sonuçlandı. Önlem henüz yürürlüğe girmedi. Yine İsrail'de streç film için 2010'dan bu yana önlem uygulanıyor.
Ukrayna binek oto için 2011'de soruştura açmıştı. Nisan 2013'te vergi koydu. Mısır, pamuk ipliğinde vergi uyguluyor. Demir-çelikte soruşturma yapıyor. Kazakistan vatka ile karamel ve benzeri tatlılar için önlem uyguluyor. Endonezya buğday ununda soruşturma yürütüyor.

Avustrayla'da meyve soruşturması

Avustralya işlenmiş meyve ürünlerinde 21 Haziran'da soruşturma başlattı. Ürdün, demir ve alaşımsız çelikten çubuklar için korunma önlemi soruşturması çerçevesinde ek vergi getirdi. 16 Haziran 2013'te alınan karara göre ton başına 2.5 yıl süreyle ilk yıl 80 JD (113 USD), ikinci yıl 70 JD (99 USD) ve üçüncü yıl ilk altı ay boyunca 60 JD (85 USD) ek vergi alınacak.
Rusya, karamel ürünleri için 2010'da açtığı soruşturmayı sonuçlandırdı, önlem yürürlükte. Türk malı karamel ithalatında ton başına 291.4 dolar anti damping vergisi alıyor. Suni sentetik mensucat konusunda soruşturma yürütüyor.

Una 2 ülkede soruşturma

Türk menşeli buğday ununa karşı iki ülkede önlem ve soruşturma var. Filipinler 7 Haziran'da yeni soruşturma açtı. Henüz önlem getirilmedi. Endonezya'da da una geçen yıl 5 Aralık'ta soruşturma açıldı. Bu soruşturma da devam ediyor, henüz sonuçlanmadı.

Hindistan'da 3 ürüne engel

Hindistan üç ürünle, Türk mallarına karşı en çok önlem uygulayan ülkelerden biri. Soda külü, persülfat ve hidrojen peroksitte önlem var. Soda külü ve hidrojen peroksitte önlem uyguluyor. Persülfatta geçen yıl soruşturma başlattı. Soda külü önlemi bu yıl yürürlüğe girdi.

Avukat tutana 40 bin dolara kadar destek var

Türk şirketlerinin yurtdışında karşı karşıya kaldığı damping ve önlem soruşturmalarında avukatlık, danışmanlık hizmeti alımı gibi konularda ihracatçı birlikleri bütçesinden karşılanan destekler var. Şirket ihracatçı birliğine kayıtlı, son iki yıl içinde 1 milyon dolar üstü ihracat yapmışsa destekten yararlanabiliyor. Firma soruşturmanın başlama tarihinden sonraki üç ay içinde birlik genel sekreterliğine başvurmak zorunda. Genel sekreterlik avukatlık veya danışmanlık hizmet alım sözleşmelerini dikkate alarak firmanın ödemesi gereken ücretin, 40 bin doları geçmemek üzere yarısını karşılıyor. Telefi edici vergi gözden geçirme soruşturmalarında, birden fazla firma sözkonusu ise doğrudan ihracatçı birliği 60 bin doları geçmemek üzere avukatlık, danışmanlık hizmeti alımı da yapabiliyor.

İhracata 150 milyon dolarlık olumsuz etkisi var
 
TİM Başkanı Mehmet üyükekşi, anti-damping uygulamaları konusunda şu değerlendirmeyi yaptı:
 
"Giderek artan korumacı yaklaşımlarla hububat, halı, demir ve demir dışı metaller, çelik ve kimyevi maddeler sektörleri başta olmak üzere birçok sektörümüzde uygulanananti-damping davalarının sayısında dönemsel artış yaşandı.İhracatçıları Birliklerimiz söz konusu davalarda, ihraç pazarlarımızı korumak adına, danışmanlık hizmetleri alıyorve Ekonomi Bakanlığımız’ın ilgili birimleriyle koordinasyon içerisinde çalışmalara devam ediyorlar.
 
Anti-damping soruşturma ve uygulamalarının gerçekleştikleri pazarlar – sektörler bazında incelediğimizde toplam ihracatımıza olan etkisi %1 mertebesinin altındadır. Bakanlığımızın yaptığı analizlere göre toplam etki 150 milyon dolar mertebesindedir. Ancak yine de yapılan incelemelerin ardından herhangi bir damping olmadığı sonucuna erişilse dahi, dava süreci boyunca ihracatçılarımız ve ilgili ülke ithalatçıları nezdinde bir belirsizlik ve huzursuzluk oluşuyor ve bu da karşılıklı ticareti olumsuz etkiliyor.Bu tarz müdahaleler aynı zamanda serbest ve adil ticarete sekte vurarak iç piyasada fiyatların suni olarak artmasına sebep oluyor.