Yabancı girişimler iki sektörde hakim, 9 sektörde çok ağırlıklı

Yabancı kontrolü içinde Almanya birinci sırada. Yabancılar iki sektörde kesin hakim; tütünde payları yüzde 90.4, ilaçta payları yüzde 51. Otomotiv, telekom ve bilgisayar sektöründe yabancı payı yüzde 50'ye gidiyor. Yabancı payı yüzde 30'u geçen toplam 9 sektör var. Sigorta ve bankacılık da dahil yabancıların 11 sektörde büyük ağırlıkları var.

Araştırmanın ortaya koyduğu bir başka önemli nokta, yabancıların teknoloji getirip getirmedi... Yabancı girişimler Türkiye'ye "yüksek teknoloji" yerine daha çok 'orta - yüksek' teknoloji getiriyor. "Düşük teknolojili" girişimler oranı, "yüksek teknolojili" girişimlerin iki katı. Hollandalılar yüksek teknoloji getiriyor. Alman yatırımlar orta yüksek teknoloji grubunda yoğunlaşıyor. İtalya yatırımları düşük teknolojili. Düşük teknolojide ABD başı çekiyor. Japonya'dan yüksek teknoloji gelmiyor.

İbrahim EKİNCİ

İSTANBUL - Hangi sektörde ne kadar yabancı payı var? Toplam üretim içinde yabancıların payı ne kadar? Hangi sektörde, hangi ülke firmaları önde? Hangi ülke yatırımları yüksek teknoloji getiriyor, hangileri getirmiyor? Türkiye'deki en büyük yabancı üreticiler hangi ülke kökenli?.. Bunlar ve benzeri birçok sorunun cevabı Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) "Yabancı Kontrollü Girişim İstatistikleri"nde var. TÜİK, bu konuları yansıtan son istatistiği 11 Haziran'da internet sitesine koydu. Bu istatistikler. 2 yıl geriden geliyor. Geçtiğimiz haziranda açıklanan istatistikler de 2009 yılı verilerini yansıtıyor. 2006'dan bu yana verileri içeren istatistikler, 3 - 4 yıllık gelişmeyi, bu anlamda trendi de bir ölçüde yansıtıyor.

Bu istatistiklerin özelliği, mali aracı kuruluşlar ve radyo televizyon faaliyetleri
hariç, diğer bütün sektörlerde yabancı sermaye, girişim oranlarını yansıtması...
Dolayısıyla hangi sektörde ne kadar yabancı payı var, görülebiliyor. 2006 yılından bu yana yabancı sermayenin ülke ve sektör bazındaki gelişimi de izlenebiliyor. İstatistiklerde kapsam dışı tutulan bankacılık, sigortacılık, radyo ve televizyon faaliyetlerinde de önemli yabancı sermaye var. Sigortacılıkta çok yüksek. Bankacılıkta yüzde 50 civarında. Fakat reel sektörde de yabancı payı yüzde 50'yi geçen, bu anlamda yabancıların hakimiyetinde olan 2 sektör var; tütün ve ilaç sektörü. Tekel'in satışından sonra tütün sektöründe yabancı payı yüzde 90.4'e ulaşmış durumda. Türk sermayeli şirketlerin art arda satılmasından sonra ilaç sektöründe de yabancı firmalar yüzde 51'le hakim duruma gelmiş durumdalar.

Bu sektörde son satın almalarla birlikte yabancı payı daha yükselmiş durumda. Üç sektörde daha yabancı payı yüzde 50'ye yaklaşmış; otomotiv, telekomünikasyon ve bilgisayar. Bu üç sektörde yabancı payı yüzde 40'ı geçiyor. Sırasıyla; motorlu kara taşıtı, treyler ve yarı treyler imalatında yüzde 48.4, telekomünikasyonda yüzde 46.4, bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatında yüzde 44.6 oranında yabancı payı var. Bilgi ve iletişim sektöründe yüzde 39.6, kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatında yüzde 38.8, metal cevherleri madenciliğinde yüzde 32.5, toptan ticarette (motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) yüzde 30.7, elektrikli teçhizat imalatında yüzde 30.5 yabancı girişim payı var.

En büyük pay Almanya'nın

Yabancı kontrollü girişim, yurt içinde faaliyet gösteren ancak doğrudan ya da dolaylı olarak yurt dışında yerleşik bir birim tarafından kontrol edilen girişimleri ifade ediyor. Üretim değerine göre; 2009 YSHİ tamsayım kapsamındaki girişimlerde Yabancı Kontrol Oranı (YKO) yüzde 15.4. Başka bir ifade ile Türkiye'de toplam imalat ve hizmet üretiminin yüzde 15.4'ünü yabancı sermaye kontrolündeki şirketler gerçekleştiriyor. Ülke bazında bakıldığında üretimin yüzde 2.6’sı Almanya, yüzde 2.3’ü ABD ve yüzde 2'si Fransa kontrolünde. 2008 yılına göre yabancı kontrolündeki girişimlerin toplam üretim değeri yüzde 0.6 arttı. Toplam üretim içinde yabancı kontrolü oranı 2008 yılında yüzde 14.1'di. 2006 ve 2007 yıllarında da sırasıyla yüzde 14.4 ve yüzde 14.3’tü.

Toplam üretim içindeki yabancı kontrollü üretimin yüzde 17.1’ini Almanya menşeli girişimler kontrol ediyor. ABD yüzde 14.9’luk payla ikinci sırada yer alıyor.

Tütünde yüzde 90.4

Tütünde yüzde 90.4

İmalat sanayiindeki alt sektörlere bakıldığında en yüksek YKO yüzde 90.4
ile “Tütün ürünleri imalatı” sektöründe. İkinci sırada yüzde 51 ile “Temel eczacılık
ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı” sektörü. üçüncü sırada yüzde 48.4 ile “Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler imalatı” sektörü geliyor.
İmalat sanayiinde, girişimlerin faaliyet gösterdikleri grupların teknoloji düzeylerine
göre bakıldığında. Yabancı kontrollü üretimin orta-yüksek teknolojili grupta yoğunlaştığı görülüyor.