Yeni teşvikler yatırımdaki düşüş eğilimini kesmedi

ANKARA - Teşvikli yatırımlarda bu yıl yaşanan hızlı düşüş, bölgesel bazlı yeni teşvik sisteminin açıklandığı nisan ayında da devam etti.

DÜNYA'nın Ekonomi Bakanlığı verilerinden yaptığı belirlemeye göre, nisan başında açıklanan ve yılbaşından geçerli olacağı bildirilen yeni teşvik paketine rağmen, ay boyunca alınan teşvik belgesi sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 31 azalışla 306 adede, sabit yatırım tutarı yüzde 35.8 düşüşle 2 milyar 904 milyon liraya, yatırımlarda öngörülen istihdam sayısı da yüzde 33 düşüşle 8 bin 293 kişiye geriledi. Yeni teşvik sisteminin açıklandığı nisan ayında teşvik belgesi alınan yatırımlardaki düşüşün, ilk çeyrektekinden daha hızlı olduğu dikkati çekti. Bu yıl ocak ayında 277 teşvik belgesi kapsamında 2 milyar, şubatta 307 belge kapsamında 5.5 milyar, martta da 354 teşvik belgesi ile 3.4 milyar liralık yatırım öngörülmüştü. Teşvik belgesine bağlanan yatırımlarla ocakta 8 bin 57, şubatta 8 bin 195, martta 10 bin 654 kişilik istihdam öngörülmüştü. Yeni sistemin beklenmesi dolayısıyla yatırımların bekletildiği ilk üç ay itibariyle toplam teşvik belgesi sayısı yüzde 23.7 düşüşle 938 adet, yatırım tutarı yüzde 30.8 düşüşle 11 milyar 764 milyon lira, öngörülen toplam istihdam da yüzde 21.9 düşüşle 26 bin 906 kişi olarak gerçekleşmişti.

Dört aylık yatırım tutarında yüzde 32 düşüş var

Bu yıl ocak-nisan döneminde ülke genelinde çeşitli sektörlere yönelik alınan toplam 1.244 teşvik belgesi kapsamında gerçekleştirilecek yatırım tutarı 14 milyar 668 milyon lira ve yaratılacak istihdam 35 bin 199 kişi olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı dönemine göre belge adedi yüzde 25.6, yatırım tutarı yüzde 31.8, istihdam yüzde 24.8 düştü.

Geçen yılın aynı döneminde ülke genelinde ve çeşitli sektörlerde gerçekleştirilecek yatırım projeleri için toplam 1.673 teşvik belgesi alınmış, belgelerdeki toplam yatırım tutarı 21 milyar 519 milyon lira, yaratılacak istihdam da 46 bin 835 kişi olmuştu.

Tüm sektörlerde kan kaybı

Ocak-nisan döneminde hizmetler sektörü alınan belge sayısındaki yüzde 11'lik düşüşe rağmen yüzde 49.8 oranıyla yatırım tutarı artan tek sektör oldu. Geçen yılın ilk dört ayında hizmetlere yönelik 381 teşvik belgesi alınırken, bu yıl aynı dönemdeki bu sayı 339'da kaldı. Ancak belgelerdeki yatırım tutarı 3 milyar 44 milyon liradan 4 milyar 559 milyona yükseldi. Hizmetler yatırımlarında öngörülen istihdam da yüzde 26.4 artışla 13 bin 477 kişi oldu.

İlk dört ayda en büyük kan kaybı tarımda yaşandı. Tarım sektörüne yönelik teşvik belgesi sayısı yüzde 73.9 düşüşle 37 adede, yatırım tutarı yüzde 72.5 düşüşle 229 milyon liraya, öngörülen istihdam da yüzde 75 azalışla 946 düzeyinde gerçekleşti. Madencilik sektöründe belge sayısı yüzde 33.9 düşüşle 76, yatırım tutarı yüzde 57.7 düşüşle 317 milyon lira, öngörülen istihdam yüzde 53.2 düşüşle 1.348 kişiye geriledi.

İmalat sanayine yönelik yatırımlar için alınan teşvik belgesi sayısı yüzde 25.3 azalarak 726 adet, yatırım tutarı yüzde 57.3 düşüşle 4 milyar 673 milyon lira, öngörülen istihdam da yüzde 35.6 düşüşle 18 bin 93 kişi oldu. Dört ayda en fazla istihdam, geçen yıla göre gerilemeye rağmen imalat sanayii yatırımlarında öngörüldü.

En çok yatırım enerjiye

İlk dört ayda yatırım tutarı geçen yıla göre gerilemekle birlikte teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda en büyük payı enerji sektörü aldı. Enerji, aynı zamanda alınan teşvik belgesi sayısı geçen yıla göre artış gösteren tek sektör oldu. Ocak-nisan döneminde enerji yatırımları için alınan teşvik belgesi sayısı geçen yıla göre yüzde 4.8 artışla 66 adede ulaştı. Teşvik belgesine bağlanan enerji yatırımlarının tutarı ise yüzde 17.6 düşüşle 4 milyar 889.4 milyon lira olarak gerçekleşti. Enerji yatırımlarında öngörülen istihdam da geçen yıla göre yüzde 6.2'lik düşüşle 1.335 kişi oldu.

Yatırımların yarısı 7 ile

İlk dört ayda teşvik belgesine bağlanan yatırımların yaklaşık yarısının, sadece 7 ile yönelik olduğu belirlendi. Adana 1 milyar 987 milyon lira ile yatırımlarda en büyük payı aldı. Bu ili 1 milyar 305.6 milyon lira ile İzmir, 1 milyar 265.7 milyon lira ile İstanbul, 1 milyar 1.8 milyon lira ile Hatay, 835.7 milyon lira ile Ankara, 771.3 milyon lira ile Kocaeli izledi. Söz konusu 7 ile yönelik tutar, teşviğe bağlanan toplam yatırım tutarının yüzde 49'unu oluşturdu. Aksaray 591 milyon, Antalya 586.1 milyon, Gaziantep 463 milyon, Manisa 371.7 milyon, Konya 356.8 milyon, Tekirdağ 314.9 milyon, Aydın 298.7 milyon, Yalova 242.7 milyon, Muğla 231.7 milyon, Kayseri 229.5 milyon, Muş 220.9 milyon, Malatya 218.8 milyon lira ile söz konusu 7 ili izledi.

İlk dört ayda Karabük ve Tunceli için hiç teşvik belgesi alınmadı. En az yatırımın teşviğe bağlandığı iller ise 2.2 milyon lira ile Bayburt, 2.9 milyonla Siirt, 3.4 milyonla Gökçeada, 4 milyon lirayla Kırşehir, 4.5 milyonla Ardahan ve 6.2 milyon lira ile Şırnak oldu.

Geçen yıla göre teşvik kapsamına alınan yatırımlar 28 ilde artış, 63 ilde düşüş gösterdi. Yatırım tutarı en hızlı artan iller; büyük enerji yatırımlarına bağlı olarak 24 katla Aksaray, 19 katla Giresun, yüzde 989'la Hatay, yüzde 922 ile Kırıkkale oldu. Anılan dönemde hiç teşvik belgesi düzenlenmeyen Tunceli ve Karabük dışında yatırım tutarının en hızlı düşüş gösterdiği il yüzde 98.7 ile Şırnak olurken, Osmaniye, Amasya, Ordu, Elazığ, Siirt ve Isparta'da da yüzde 90'ın üzerinde düşüş yaşandı.