Yeni yılda TL'ye geçiliyor

ANKARA - Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, yenilenen tasarımları, değişen boyutları ve gelişmiş güvenlik özellikleriyle yeni banknot ve madeni paraların, "Türk Lirası (TL)" ve "Kuruş (Kr)" adıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde dolaşıma verileceğini bildirdi.

Yılmaz, TL ve Kr'nin yanında 2009 yılı boyunca YTL ve YKr'de kullanılabileceğini, TL banknotlarında üst kupürün ise 200 TL olacağını vurguladı. Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, Banka İdare Binası konferans salonunda düzenlediği TL'ye geçiş çalışmaları hakkında bilgi verdi.

Para reformunun birinci aşamasının 1 Ocak 2005 yılında paradan 6 sıfır atılıp YTL'ye geçilmesiyle yapıldığını anlatan Yılmaz, reformun ikinci ve son aşamasının ise "yeni" ibaresinin kaldırılıp, paranın asli ve geleneksel adına, yani TL'ye dönmekle yapılacağını söyledi.

TL ve Kr adını alacak olan banknot ve madeni paraların, yenilenen tasarımları, değişen boyutları ve gelişmiş güvenlik özellikleriyle 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren kullanılmaya başlayacağını vurgulayan Yılmaz, YTL banknot ve paraların 2009 yılı boyunca TL banknot ve madeni paralarla birlikte tedavülde olmaya devam edeceğini bildirdi. Yılmaz, "YTL banknotlarının ve madeni paraların tedavül süresi 31 Aralık 2009 günü sona eriyor. Bu tarihten sonra banknotlar 10 yıl (31 Aralık 2019), madeni paralar ise 1 yıllık zaman aşımı süresi boyunca, Merkez Bankası ve Ziraat Bankası şubelerinden kabul edilecektir. Bu nedenle, yurttaşlarımızın değişim için acele etmelerine gerek yoktur. Bu değişim kendi dinamiği ile gerçekleştirilecektir" diye konuştu.

TL'lerin kupür kombinasyonu ve güvenlik özellikleri

1 Ocak 2009 tarihinde dolaşıma çıkartılacak olan TL banknotlar ile halen dolaşımda bulunan YTL banknotlar arasında boyut, tasarım, renk ve güvenlik özellikleri açısından temel değişiklikler olacağını anlatan Yılmaz, banknotların kupür kompozisyonu ve güvenlik özelliklerinin 3 Ekim 2008 tarihinde düzenleyecekleri bir basın toplantısı ile açıklayacaklarını bildirdi.

Yeni banknotlarda görme engelli vatandaşlar için gerek farklı boyutlardaki tasarımları, gerekse etkin olarak kullanılan kabartma özellikleri ile temel ayırt edici özelliklerin güçlendirildiğini vurgulayan Yılmaz, şöyle konuştu:

"Burada şunu belirtebilirim ki, yeni banknotlarımız gerek tasarımları, gerek boyutları, gerekse ilave güvenlik özellikleri bakımından önemli yenilikler içermektedir. Yeni banknotlarımızın kendi iç bütünlüğü olan bir seri olarak tasarlanmış olması, bankamıza bazı bütünsel değişiklikleri gerçekleştirme fırsatı da sunmuştur. Ayrıca, bildiğiniz gibi banknotlarımızda yer alan tüm özellikler bankamızca belirlenmektedir. Banknot Basım Yönetmeliğimize göre Atatürk portresi banknotların ön yüzünde yer almaktadır. TL banknotlarımızda da bu şekilde olacaktır."

1 Lira madeni para olarak tadevüle verilecek

YTL döneminde uyum kolaylığı bakımından hem banknot, hem de madeni para olarak basılan 1 YTL'nin bu dönemde sadece madeni para olarak tedavüle verileceğini de belirten Yılmaz, "Zira, düşük satın alma gücüne sahip kupürlerin madeni para olması, uluslararası kabul görmüş bir uygulamadır. Ayrıca, düşük değerdeki kupürlerin bankamıza geri dönüşü geciktiği için dolaşımdaki banknotların kalitesi de bundan olumsuz yönde etkilenmektedir" diye konuştu.

TL'de üretim ve dağıtım başladı

TL banknotların üretim ve dağıtımına Mayıs ayında başlandığını hatırlatan Başkan Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren 1 yıllık geçiş döneminde ATM'lerde YTL veya TL banknotların kullanılabileceğini, TL'ye dönüşümü tamamlanmış olan ATM'lerden Ocak 2009 itibariyle TL banknot çekilebileceğini, özelliklerde ilk aylarda, adaptasyon işlemleri tamamlanıncaya kadar ATM'lerde YTL banknotların da yer alacağını vurguladı. Yılmaz, yıl sonuna kadar yaklaşık 26 milyar YTL değerinde 575 milyon adet banknot üretileceğini, bunun toplam ağırlığının 550 ton civarında olacağını söyledi.

"Vatandaşların acele etmelerine gerek yok"

Dönüşümün, işlemlerin doğal akışı içinde gerçekleşeceğini ve bankaların müşterilerine yapacakları ödemelerde mümkün olduğunca TL banknot kullanılacağını kaydeden Yılmaz, bu nedenle vatandaşların acele etmelerine gerek olmadığını vurguladı.

Para reformunun birinci aşamasında (TL'den 6 sıfır atarak YTL'ye geçiş) işlemlerin doğal akışı içinde ilk 9 ayda yüzde 93 oranında değişimin sağlandığını anlatan Yılmaz, yeni dönemde de ilk 6 ayın sonunda banknot değişiminin büyük ölçüde gerçekleşmesinin beklendiğini söyledi.

1 Ocak 2009 tarihinden itibaren hukuki ve finansal araçların durumunun ne olacağı hakkında da bilgiler veren Yılmaz, 1 Ocak 2009 tarihinden önce YTL ile yapılan tüm hukuki ve finansal düzenlemelerin, aynı değer ölçüsünde TL olarak geçerli kabul edileceğini bildirdi.

YTL olarak düzenlenen sözleşmelerin de aynı değer ölçüsünde YTL olarak işlem göreceğini, bu sözleşmelerin, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren TL'ye dönüştürülmesi gibi bir zorunluluğun bulunmadığını vurgulayan Yılmaz, "Ayrıca mevcut sözleşmeler geçerliliğini koruyacak. Bununla birlikte, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra düzenlenen yeni sözleşmelerin TL üzerinden düzenlenmesi gerekiyor" dedi. 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren tüm banka hesaplarının, tutarda herhangi bir değişiklik olmaksızın, TL'ye dönüştürüleceğini, mevduat hesap cüzdanları veya hesap numaralarının değişmeyeceğini ifade eden Yılmaz, "Tüm bankacılık işlemleri TL üzerinden kaydedilecek. Dönüşümde bu işlemler için bankalara müracaat edilmesine gerek bulunmamaktadır. Yatırım fonu, hazine bonosu, devlet tahvili, hisse senedi gibi menkul kıymetlerin nominal değerleri de etkilenmeyecektir" diye konuştu.

Çek konusu

Keşide tarihi 1 Ocak 2009 tarihinden önce veya sonra olan ve aynı değer ölçüsünde YTL ya da TL olarak düzenlenen çeklerin; 1 Ocak 2009 tarihinden önce ibraz edilirse, TL henüz tedavülde olmadığından YTL, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra ibra edilirse TL olarak ibraz edileceğini kaydeden Yılmaz, dolayısıyla ister YTL, ister yeni çıkarılacak olan TL üzerinden düzenlenmiş olsun, çeklerin geçersizliği gibi bir durumun söz konusu olmayacağını bildirdi.

Yılmaz, 1 Ocak 2009 tarihten itibaren düzenlenecek fatura, gider pusulası, ücret bordrosu gibi belgelerin TL ve Kr olarak düzenlenmesinin gerektiğini, 2008 yılı vergilendirme dönemine ilişkin olmakla birlikte, 1 Ocak 2009 tarihten sonra verilecek KDV, muhtasar, geçici vergi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi gibi beyannamelerin de TL olarak düzenleneceğini söyledi.

Yazar kasaların fişleri üzerinde para birimi yer almadığından, bu cihazlar üzerinde para dönüşümü ile ilgili bir işleme gerek olmadığını belirten Yılmaz, etiket, tarife ve fiyat listelerinin de 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren TL veya kuruş olarak gösterilmesinin yeterli olacağını kaydetti.

TL'ye geçiş kampanyası

Yılmaz'ın verdiği bilgiye göre, kampanya 2 temel aşamadan oluşacak. Ağustos - Ekim 2008 tarihleri arasında hayata geçirilecek birinci aşamada, 1 Ocak 2009'dan itibaren Türk Lirası'na geçileceği, tasarımları yenilenmiş güvenlik özellikleri geliştirilmiş banknot ve madeni paraların tedavüle gireceği konusunda tüm toplumda farkındalık yaratmak hedefleniyor. TL ve Kuruşların fiziki ve güvenlik özelliklerinin detaylı olarak anlatılacağı ikinci aşama tanıtım kampanyası ise Ekim 2008 - Şubat 2009 tarihleri arasında gerçekleşecek.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla Ekim ayının başında gerçekleştirilecek olan ve yeni paraların tanıtılacağı basın toplantısıyla başlayacak ikinci aşamada ise Türk Lirası banknot ve madeni paraların fiziki ve güvenlik özelliklerinin ayrıntılı tanıtımı yapılacak. Türk Lirası'na geçiş tanıtım kampanyası çerçevesinde milyonlarca afiş, kitapçık, broşür ve etiket basılırken, TV filmleri ve radyo spotları hazırlandı. Her iki aşamada da üretilecek bu tanıtım araçları, kamu ve özel sektör işbirlikleri yoluyla Türkiye'nin en ücra köşelerine kadar ulaştırılacak.

"Türk Lirası Geliyor, Paramız Yenileniyor" sloganıyla yola çıkılan kampanya çerçevesinde Merkez Bankası'nın internet sitesi altında da TL'ye geçiş ve tanıtım kampanyasına ilişkin özel bir bölüm oluşturuldu.

Kamuoyu araştırması

Yılmaz, kampanya kapsamında Merkez Bankası adına bağımsız bir araştırma şirketine, "Türk Lirası'na geçiş hakkında kamuoyu bilgi tutum ve Davranışları" konulu araştırma yaptırdıklarını söyledi.

12 ilde, 15 yaş üzeri 2 bin 350 kişiyle, yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılan araştırmada "Şu anda ülkemizde kullanılmakta olan para biriminin ismi nedir?" sorusuna katılımcıların 88,7'si'nin YTL cevabını verdiğini ifade eden Yılmaz, 'Şu anda ülkemizde kullanılmakta olan para biriminin bir süre sonra değiştirileceğini biliyor musunuz?" sorusuna ise katılımcıların yüzde 65,8'inin hayır cevabı verdiğini anlattı. Yılmaz, tanıtım kampanyası ile gerekli farkındalığı ve bilinirliği oluşturmayı hedeflediklerini bildirdi.

"Üst değerli kupür enflasyonun yükseldiği anlamına gelmez"

Yeni banknotlar arasında 200 TL'nin olup olmayacağı ve YTL'den, TL'ye dönüşümün maliyetinin ne kadar olacağıyla ilgili soru üzerine de Yılmaz, 20 milyon dolarlık bir maliyetin öngörüldüğünü belirterek şöyle konuştu:

"Evet 200 TL'lik bir kupür olacak. Bu konuyla ilgili olarak başka sorular da gündeme geliyor. 'Yüksek kupürlü paraya niçin ihtiyaç duyuluyor, bu doğru bir karar mıdır?'. Normal koşullar altında TL banknotları kupür özellikleriyle birlikte Ekim ayında açıklamayı düşünüyorduk. Tedavülde kupür kompozisyonuna karar vermek teknik bir konudur.

İşlem hacmi bakımından ülkemiz Almanya ve Fransa'dan sonra Avrupa'nın en büyük üçüncü ülkesi konumundadır. 2007 yılında şubelerimizin tahsilatı 2,7 milyar adedi aşmıştır. 2007 yılında sadece bankalarımızın toplam işlem hacmi 217 milyar YTL'ye ulaşmıştır. Bu veriler ülkemizdeki ekonomik ve finansal işlem yoğunluğunun bir yansıması. Üst değerli kupürler daha ziyade bankalar ve Merkez Bankası arasındaki işlemlerde kullanılmaktadır."

En çok kullanılan banknotun sırasıyla 50 ve 20 YTL olduğunu, 100 YTL'nin ise tüm piyasada en az kullanılan banknot olduğunu ifade eden Yılmaz, bu şartlarda üst değerli bir kupürün perakende sektörü için değil, yoğun işlem hacminden dolayı bankalar ve diğer finansal kuruluşların Merkez Bankası ile olan işlemlerinde kullanılacağını vurguladı.

Geçmiş yıllarda yüksek enflasyonun daima üst kupürlerin tedavüle çıkarılmasına neden olduğunu hatırlatan Yılmaz, fakat yeni dönemde her üst değerli kupürün enflasyonun yükseldiği ve yükseleceğinin beklendiği anlamına gelmeyeceğini vurguladı.

Yılmaz, "enflasyona neden olan faktörleri hepimiz biliyoruz. Demek ki üst kupür meselesini değerlendirirken sebeplerini ve sonuçlarını birbirine karıştırmamak ve şartları doğru değerlendirmek gerekir" diye konuştu.