34 ayın en düşük açığı

Naki BAKIR

ANKARA - Cari açık hızla küçülmeye devam ederek, Türkiye ekonomisinin en büyük sorunu olmaktan çıkıyor. Ödemeler dengesinde Ekim 2009’dan bu yana en iyi tablonun yakalandığı ağustos ayında 1.2 milyar dolarla son 34 ayın en düşük aylık cari açığı verildi.

Son on yılda kriz dönemleri hariç aşırı canlı iç tüketim ve ithalat patlaması nedeniyle hızla büyüyerek dünya rekoru kıran cari açık, bu dinamiklerin tersine dönmesiyle hızlı küçülme sürecine girdi. İç talepte daralma ve ekonomide yavaşlamanın etkisiyle ithalatta yaşanan düşüşe karşılık, altın ihracatı katkısıyla toplam ihracatta kaydedilen artış dış ticaret dengesinde iyileşmeye yol açtı. Merkez Bankası’nın açıkladığı ağustos ayı ödemeler dengesi verilerine göre, cari işlemler açığı geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 70.7 küçülerek, 1 milyar 182 milyon dolara geriledi. Ağustostaki gelişmeyle birlikte sekiz aylık cari işlemler açığı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33.4 düşüşle 36 milyar 82 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Geçen yıl ilk sekiz ayda 54 milyar 210 milyon dolarlık cari açık verilmişti.

Yıllık bazda cari işlemler açığı ağustos sonu itibariyle 60 milyar doların da altına indi. Geçen yıl haziran ayında ilk kez 70 milyar doları aşan cari açık, ekim sonunda ise 78.6 milyar dolarla tarihi tepe noktasına çıkmıştı. Merkez Bankası’nın revize ettiği verilere göre yıllık cari açık, 2011 sonu itibariyle 77.1 milyar dolarla GSYH’nin yüzde 10’u düzeyinde gerçekleşerek dünya rekoru kırmış ve ekonomide sürdürülemez bir yük haline gelmişti.

Dış ticaret açığında hızlı küçülme

Önceki yıllarda cari açığın ana kaynağı olan dış ticaret açığında bu yıl yaşanan düşüş, cari açıktaki hızlı küçülmede etkili oldu. Dış ticaret açığı ağustosta yüzde 37.8 küçülerek 4 milyar 295 milyon, ilk sekiz ay itibariyle de yüzde 26.3 küçülerek 45 milyar 191 milyon dolara geriledi. İlk sekiz ayda toplam mal ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13.5 artışla 106 milyar 331 milyon dolara yükselirken, toplam mal ithalatı ise yüzde 2.3 azalarak 155 milyar 31 milyon dolara geriledi. Ocak-ağustos döneminde “hizmetler dengesi” kapsamındaki taşımacılık, turizm, yurtdışı müteahhitlik, sigortacılık, finansal, resmi ve ticari hizmetler ile ilgili diğer alanlardan geçen yıla göre yüzde 5.1 artışla toplam 26 milyar 302 milyon dolarlık bir gelir elde edilirken, bu alanlardaki toplam döviz harcaması ise yüzde 1.5 azalarak 13 milyar 164 milyon dolara geriledi. Böylece net hizmetler döviz geliri geçen yıla göre yüzde 12.7 artışla 13 milyar 138 milyon dolara çıkarak cari açığı küçültücü unsur oldu.

Turizm geliri yerinde saydı

Turizm geliri ilk sekiz ayda yerinde sayarken, Türklerin yurtdışı turizm harcamalarının hızla düşmesi, bunu dengeledi. Geçen yılın aynı dönemine göre toplam turizm geliri sadece yüzde 0.5 artışla 14 milyar 847 milyon dolar oldu. Türklerin yurtdışındaki turizm harcamaları ise yüzde 20.6 düşüşle 2 milyar 581 milyon dolara indi. Böylece net turizm geliri yüzde 6.5’lik bir artışla 12 milyar 266 milyon dolar olarak gerçekleşti.”

'Gelir dengesi' kaleminde ise sekiz ayda net 4 milyar 853 milyon dolarlık bir çıkış yaşandı. Ancak bu alandaki net döviz gideri, geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 12.9 altında gerçekleşti. Sekiz aylık dönemde cari transfer girişi de yüzde 20.6 azalışla 824 milyon dolar oldu. İlk sekiz ayda net doğrudan yatırım girişi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8.8 azalarak 9 milyar 587 milyon dolara geriledi. Türklerin yurtdışına  doğrudan yatırımları ise aynı dönemde yüzde 78.8 artışla 2 milyar 754 milyon dolara çıktı. Doğrudan yatırımlarda sekiz aylık net giriş yüzde 23.8 düşüşle 6 milyar 833 milyon dolara geriledi.

Net sıcak para girişi ise sekiz ayda yüzde 16.4 artışla 20 milyar 313 milyon dolar oldu. “Diğer yatırımlar” kalemindeki net giriş ise 20 milyar 428 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 12.9 altında kaldı. Geçen yılın ağustos ayında 4 milyar 429 milyon dolar azalan resmi rezervlerde, bu yıl aynı ayda 6 milyar 895 milyon dolarlık artış yaşandı. Resmi rezervlerde geçen yıl ilk sekiz ayda 4 milyar 662 milyon dolar olan büyüme, bu yıl aynı dönemde 15 milyar 735 milyon dolara ulaştı. Bu gelişmelerle ocak-ağustos döneminde, sermaye ve finans hesapları kapsamında toplam net giriş geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 29.5 düşüşle 31 milyar 839 milyon dolar oldu.