Dövizdeki hızlı yükseliş dış borcu 27 milyar lira artırdı

Naki BAKIR

ANKARA - Dış piyasalarda ve içeride yaşanan gelişmelere bağlı olarak dövizin yükselen ateşi, Türkiye’nin 350 milyar doları aşan dış borcu ve önümüzdeki bir yılda yapılacak 163 milyar dolarlık geri ödemenin TL karşılığını büyütüyor.

Gelişmiş ülkelerin son birkaç yıldır krizi aşma önlemi olarak başvurduğu ve Türkiye’ye yoğun sıcak para saldırısı yaşanmasına yol açan parasal genişlemenin sonuna gelinmesi, bu bağlamda ABD ekonomisindeki toparlanmaya paralel FED’in para musluklarını kısma kararının yanı sıra Gezi Parkı olaylarının da etkisiyle Türkiye’den sermaye çıkışı başladı. Bu gelişmeye bağlı olarak döviz kurlarında yaşanan yükseliş, Türkiye’nin toplam dış borç stokunun TL karşılığını, 31 Mayıs-24 Haziran arasındaki 24 günde 27 milyar lira büyüttü. Türkiye’nin önümüzdeki bir yılda yapması gereken dış borç geri ödemesinin TL cinsinden tutarı da şimdiden 13.2 milyar lira arttı.

Kurlardaki yükseliş

Dış borç stokunda en büyük paya sahip olan dolar, 31 Mayıs-24 Haziran arasında 1,8611 liradan 1,9312 liraya yükselerek TL’ye karşı yüzde 3.8; stokta ikinci büyük paya sahip Euro da 2,4208 liradan 2,5508 liraya çıkarak yüzde 5.4 değer kazandı. Aynı dönemde TL’ye karşı İngiliz Sterlini yüzde 5.6, İsviçre Frangı yüzde 7, Japon Yeni yüzde 7.1 değerlendi.

Dış borç stoku 356 milyar dolar

En son Nisan sonu itibariyle açıklanan kısa vadeli dış borç kompozisyonunda 63.1 milyar dolar, 27.7 milyar Euro, 24 milyar Japon yeni, 34.8 milyar TL, 750 milyon Sterlin ve 557 milyon İsviçre Frangı cinsinden borç yer alıyor. Kısa vadeli dış borç stokunun dolar cinsinden tutarı Nisan sonundaki kurlara göre 122.2 milyar dolar olarak açıklanmıştı. Uzun vadeli dış borç stoku ise en son 2012 sonu itibariyle açıklandı. Bu tarih itibariyle uzun vadeli stokta 133.5 milyar dolar, 63.9 milyar Euro, 641.2 milyar Japon Yeni, 12.1 milyar TL ve 3.6 milyar SDR borç yer alıyor ve 31 Aralık çapraz kurlarıyla toplam hacim 235.9 milyar dolarlık bir büyüklük oluşturuyor.

Sermaye çıkışı ve kurlarda yükseliş için 31 Mayıs baz alınırsa, o günkü çapraz kurlara göre kısa vadeli dış borcun dolar cinsi tutarı 121.5 milyar, uzun vadeli dış borçlar da 233.4 milyar olmak üzere toplam dış borç stoku yaklaşık 355 milyar dolar oldu. TL cinsinden bakıldığında ise kısa vadeli dış borç 226 milyar, uzun vadeli 434.4 milyar ve stokun toplam değeri 660.4 milyar liraya karşılık geldi.
İzleyen dönemde kurlarda yaşanan yükselişlerin sonucunda 24 Haziran itibariyle oluşan çapraz kurlara göre kısa vadeli dış borçlar 121.4 milyar, uzun vadeli borçlar, 234.6 milyar ve toplam 356 milyar dolar olarak gerçekleşti. TL cinsinden ise kısa vadeli dış borç 234.4 milyar, uzun vadeli 453.1 ve stokun toplam değeri 687.6 milyar liraya ulaştı.
Çapraz kurlardaki değişim, diğer dövizlerin dolara karşı daha hızlı değerlenmesinin de etkisiyle dış borç stokunun dolar cinsinden tutarını 31 Mayıs-24 Haziran arasında 1.1 milyar dolar büyütürken, TL cinsinden karşılığında 27.1 milyar liralık bir büyüme yaşandı. Bunun da 8.4 milyarı kısa, 18.7 milyar lirası uzun vadeli dış borçlardan kaynaklandı.

Dolar ve euro borçlarda 25 milyar TL’lik büyüme

31 Mayıs-24 Haziran arasında dış borç stokunda TL cinsinden yaşanan 27 milyar liralık artışın 13.8 milyar lirası toplamda yaklaşık yüzde 55 paya sahip olan dolar cinsi borçlardan kaynaklandı. Stokun yaklaşık yüzde 34’ünü oluşturan Euro borçlarının TL karşılığı da bu dönemde 12 milyar lira büyüdü. Diğer dövizlerle alınan borçların TL cinsinden karşılığındaki büyüme de 1.3 milyar lira oldu.

Bir yıl içinde yapılacak ödemenin karşılığı 13 milyar TL arttı

Türkiye’nin önümüzdeki bir yılda yapması gereken toplam 163.1 milyar dolarlık dış borç geri ödemesinin 31 Mayıs itibariyle 303.6 milyar TL olan karşılığı da 13.2 milyar lira büyüyerek 24 Haziran itibariyle 315 milyar liraya ulaştı.
Bir yıl içinde kamunun 19.5 milyar, Merkez Bankası’nın 3.4 milyar, özel sektörün ise 140.2 milyar dolar dış borç servisi yapması gerekiyor. Özel sektörün gerçekleştireceği geri ödemelerin 75.7 milyarı bankalar, 7 milyar doları diğer finansal kuruluşlar, 57.5 milyar doları ise finansal olmayan kuruluşlara, yani reel sektöre ait bulunuyor.
31 Mayıs-24 Haziran arasındaki kur değişimi kamunun bir yıl içinde yapacağı geri ödemeleri TL cinsinden 1.6 milyar lira, Merkez Bankası’nın borç servisini 279 milyon lira, özel sektörünkini ise 11.4 milyar lira büyüttü. Gelecek bir yıllık dönem için bankalar ve diğer finans kuruluşlarının dış borç geri ödeme yükü 6.7 milyar lira, reel sektörün yükünü 4.7 milyar lira büyüttü.