İran'a milyar dolarlık yatırım kalkanı

Aydın ŞAHİNALP

İran ve BM'in 5 daimi üyesi (ABD, Çin, İngiltere, Fransa, Rusya) ile Almanya arasında Temmuz 2015'te varılan anlaşmaya göre İran, kendisine uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer faaliyetlerini büyük ölçüde kısıtlamayı kabul etmişti. Ancak Trump'ın başkan seçilmesi Batı-İran ilişkilerinde rüzgârı tersine çevirdi. Seçim kampanyalarında nükleer anlaşmayı iptal edeceği taahhüdünde bulunan Trump, İran'a imtiyazlar veren selefi Obama'nın tam tersine Tahran yönetimini izole etmeye çalışıyor. Trump, İran ve Çin'i ABD'nin çıkarlarına karşı en büyük düşmanlar olarak nitelendiriyor. ABD Başkanı Donald Trump, Suudi Arabistan ziyaretinde yaptığı bir konuşmada, İran rejiminin küresel terörizme öncülük ettiğini belirterek, "İran bölgede yıkım ve kaosu yayıyor" demişti. Nükleer anlaşmanın ardından İran umduğu kadar yatırımı ülkesine çekemedi. Fakat nükleer anlaşma ile kilidini açtığı milyarlarca dolar, ABD'nin gelecekte anlaşmaya yapabileceği olası müdahalelerinin etkisini hafifletmeye yardımcı olabilir.

Geçen yılın aynı dönemine kıyasla İran'da oluşan yatırım ortamındaki ruh hali değişti. Özellikle Ocak ticaret heyetleri 2016'da yaptırımların kaldırılmasının ardından ticaret heyetleri, Tahran'ın otellerinde yatırımcı ilgisinin zirveye ulaşması üzerine yoğunlaştı. ABD Başkanı Donald Trump göreve geldiğinde bu yana Obama yönetimin tam aksine İran'a yeni yaptırımlar ekleyerek Beyaz Saray'ın İslam Cumhuriyeti'nin izlediği politikalar hakkındaki hayal kırıklığını dile getiriyor. Washington- Tahran hattındaki anlaşmazlıkta şimdiye kadar İran'a dev yatırımlar için para akıtan Çin, Rusya, Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık cephesinden gelen destek kritik önem taşıyor olacak.

İngiltere'nin başkenti Londra'da yer alan düşünce kuruluşu Chatham House veya bilinen adıyla Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Ortadoğu ve Kuzey Afrika Programı masasından Sanam Vakil, Bloomberg'e verdiği mülakatta söz konusu ülkeleri kastederek, "Bu ülkelerdeki (Çin, Rusya, Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık) iş dünyasından İran pazarına girişi sağlamak ve güçlendirmek için baskılar geliyor. Aynı zamanda ilgili hükümetlerin çoğu, İran'ın marjinalleştirilmesi ve izolasyonunun onların çıkarına olmadığını düşünüyor" diye görüş bildiriyor. Çok önemli bir tehlike var. İran Mart 2018'de sona erecek olan İran mali yılına kadar 60 milyar dolar değerinde petrol ve doğal gaz sözleşmeleri imzalamak istiyor. Geride kalan 18 ay içinde ön ve son sözleşmeleri imzalanan anlaşmalardan öne çıkanlar şöyle sıralanıyor:

Enerji

■ Total , China National Petroleum ile birlikte, Güney Pars doğal gaz sahası geliştirmek için 5 milyar dolar değerinde 20 yıllık bir anlaşma imzaladı.

■ Güney Koreli SK E & C, kuzeybatı İran'daki Tebriz rafinerisini geliştirmek adına İran Milli Petrol Şirketi (NIOC) ile 1,6 milyar euroluk bir ön anlaşma imzaladı.

■ Galatasaray Kulübü eski Başkanı Ünal Aysal'ın şirketi Unit International, İran Enerji Bakanlığı ile 7 doğal gaz santrali inşa etmek için 4.2 milyar dolarlık bir anlaşma sağladı.

■ Çinli enerji devi Sinopec, ülkenin güneybatısındaki Huzistan'daki Abadan rafinerisinin 1. fazının geliştirilmesine ilişkin olarak İran Milli Petrol Şirketi'yle 1,2 milyar dolar karşılığında el sıkıştı.

■ Royal Dutch Shell, Irak sınırındaki Azadegan ve Yadavaran petrol sahaları da dahil olmak üzere İran'ın en büyük petrol ve doğalgaz alanlarından üçünü değerlendirmek üzere bir anlaşmaya vardı.

Taşımacılık

■ Otomotiv devi Renault, İran Sanayi Geliştirme ve Yenileme Örgütü ve ithalatçı Parto Negin Naseh ile İran'da ortak bir girişim kurmak ve otomobil üretimini artıracak 660 milyon euroluk bir anlaşma imzaladı.

■ Alman otomotiv devi Volkswagen, iki aracın modellerini satmak için İran'ın yerli otosu Mammut Khodro ile el sıkıştı. Bu Volkswagen'in 17 yıl sonra İran pazarına geri dönmesi anlamında dikkat çekiyor.

■ PSA Peugeot Citroen ve uzun zamandır ortağı Khodro, otomobil üretim tesislerini yenilemek için 400 milyon euroluk ortak girişim sözleşmesi imzaladı. Fransız şirket, yerel üretici Saipa ile 300 milyon euro değerinde beş yıllık üretim ve Ar-Ge anlaşmasına ulaştı.

■ Dünya havacılık devi Boeing ve İranlı Aseman havayolu şirketi 30 adet 737 Max jet satın almak için 3 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. ABD'li şirket ayrıca, milli havayolu şirketi İran Air ile 80 adet uçak için 16.6 milyar dolara anlaştı.

■ Fransız Airbus Group, liste fiyatlarıyla yaklaşık 19 milyar doları bulan 100 adet uçak için İranlı yetkililerle sözleşme imzaladı.

■ Rus Transmashholding, İran Sanayi Geliştirme ve Yenileme Örgütü ile ortak yolcu vagonu üretmek için 3 milyar dolarlık anlaşmaya vardı.

■ Alman Siemens, İran hükümetiyle demiryollarını yenilemek ve yolcu vagonları üretmek için en az 1,5 milyar euroluk bir sözleşme imzaladı.

Sanayii

Çinli CREC, İralco olarak bilinen İran Alüminyum A.Ş. ile Tahran'ın Markazi eyaletinde faaliyet başlatmak için 2 milyar dolar değerinde bir anlaşma sağladı.

Telekomünikasyon

Güney Afrika merkezli MTN Group, 540 milyon rand (40 milyon dolar) karşılığında İran Devletinin sahibi olduğu internet sağlayıcısının yüzde 49 hissesini satın almayı kabul etti. Telekomünikasyon devi İran'daki bir fiber optik projeye 750 milyon dolar yatırım yapmayı da planlıyor.

.