Karşılıksız çek azalıyor ama...

SERCAN AKINCI

İSTANBUL - Karşılıksız çek sayısında düşüş olmasına rağmen piyasalar çek konusunda yine sıkıntılı. İş dünyası çekte 2012 yılında birtakım mağduriyetleri önlemek amacıyla hapis ve yurtdışına çıkış yasağının kaldırılmasının ardından piyasadaki ödeme dengelerinin bozulduğunu, düzenbazların gün geçtikçe arttığını söylüyor. Daha önceden birbirlerini fonlama için kullandıkları çekin artık değerini yitirerek bir kağıt parçası haline geldiğini savunan işadamları, bankadan teminat almadan çek kullanmadıklarını belirtiyorlar, çözüm olarak çek konusunda tekrar caydırıcı önlemler getirilmesini öneriyorlar.

Çekin en önemli vade unsuru olduğunu kaydeden Türkiye Genç İş Adamları Derneği Başkanı Ali Yücelen, çekte caydırıcılığın kalmamasıyla reel sektör için tek seçenek olarak bankaların kaldığını bildirdi.

Kibar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kibar, normalde alım-satımlarda garanti olması gereken çekin bu işlevini kaybettiğini ifade ederken, Orka Group Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu çekteki düzenlemenin ardından piyasalarda güvensizlik ortamının oluştuğunu anlattı. Hisar Genel Müdürü İsmail Erdoğan ise Çek Kanunu’nun değişmesinin ardından iş ahlakının ciddi şekilde erozyona uğradığını savundu. 

Ekonomimizin derinleşmesi lazım

Ekonomilerin derinliğinin arttığı oranda ticaretin finansmanı sorununun çözüldüğünü söyleyen Türkiye Genç İş Adamları Derneği Başkanı Ali Yücelen, dünya ekonomilerinin giderek derinleşmesine karşılık, Türkiye ekonomisinin özellikle çekteki caydırıcılığın kaldırılmasının ardından sığlaştığını kaydetti. Dünya ekonomilerinin toplam büyüklüğünün 78 trilyon dolar olduğunu anlatan Yücelen, “Finansal servet unsurlarının toplamı ise borçlar düşüldüğü zaman 258 trilyon dolar. 1983’te bu 2 rakam eşitti. Şu anda finansal servet unsurlarının toplamı, ekonomi büyüklüğünün 3 katı. Dünyadaki ekonomiler derinleşmeyi başarmılar. Ellerindeki varlıklardan türev varlıklar ortaya koymuşlar. Bu türev varlıklar vasıtasıyla yeni finansman sağlamışlar, ekonomilerini daha sağlam hale getirmişler. Biz kalkıyoruz ekonomimizi daha sığ hale getiriyoruz. Elimizdeki vade için kullanılan varlıklardan bir tanesini alıp kendi elimizle yok ediyoruz. Çek bizim için önemli bir vade unsurudur. Ülkemizde hem finansman araçlarının hem de piyasadaki alışveriş araçlarının daha da derinleşmesi gerekiyor” dedi.

Eskiden reel sektörün çek vasıtasıyla birbirini fonlayabildiğini hatırlatan Yücelen, şu anda piyasalarda bankalar dışında birbirini fonlayabilecek enstrüman kalmadığını vurguladı. “Bir çek kanunu çıktı ve iş ahlakı ciddi erezyona uğradı” diyen Hisar Genel Müdürü İsmail Erdoğan ise “Siz bu yeni sistemde kötü niyetli kişileri neredeyse ödüllendiriyorsunuz. Adam malları toparlıyor, nakte dönüyor, sonra bir ifl as erteleme alıyor, hiçbir şey yapamıyorsunuz. Türkiye’deki durum bu. Bunun mutlaka yeniden ele alınması gerekiyor” dedi.

Eskiden bir caydırıcılığın olduğunu ve çek alanın bir şekilde korunduğunu anlatan Erdoğan, çeki veren kişilerin işin ciddiyetinin farkında olduklarını söyledi. Erdoğan, gelinen noktada çekin bir kağıt parçası olarak görüldüğünü vurgulayarak, bunun insanları kötü yola teşvik ettiğini ve bir an önce çözülmesi gerektiğini söyledi.

Tahsilat sıkıntıları da buna bağlı

Çekte hapis cezasının birtakım mağduriyetleri gidermek için iyi niyetle kaldırıldığını dile getiren Orka Group Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, şimdi bu durumun düzenbazların işine yaradığını söyledi. Çek konusunda bir hukuki yaptırımın olmamasının piyasalara güvensizlik getirdiğine işaret eden Orakçıoğlu, “O yüzden birtakım mağduriyetleri giderirken, işe geniş perspektiften bakmak lazım. Piyasaların dengesinin bozulup bozulmayacağının iyi incelenmesi gerekir. Firmaların birbirlerine açtığı kredileri son derece olumsuz etkiledi. Paravan şirketler kurarak, sahte kaşe ya da imza kullananlar var. Bu genel anlamda bir cezai yaptırımın olmamasından kaynaklanıyor” diye konuştu.

Kibar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kibar da çekin artık geçerliliğini kaybettiğini savunarak, şunları söyledi: “Çekte caydırıcı cezaların kalkması suistimallere yol açıyor. Alım-satımla ilgili güvence olması gereken evrak, geçerliliğini kaybetmeye başladı. Tahsilattaki sıkıntılar da buna bağlı. Elinizde güvenilir bir ödeme mekanizması olmadığı zaman sıkıntılar çıkıyor. Başka teminat arayışları içine giriliyor. Bu da gereksiz yük oluyor. Sıkıntılı çeklerin tahsilatı mümkün olmuyor. Bu da piyasada güven unsurlarının yok olmasına neden oluyor. Hapis cezası bir caydırıcılık unsuruydu. Tekrar caydırıcılık getirilmesi gerekiyor.”

Banka teminatları karşılıksız çeki düşürüyor 

Piyasaya göre çeke güven çok azalmış olmasına karşın Merkez Bankası rakamları bunun tam tersini söylüyor. MB rakamlarına göre bu yılın ilk 4 ayında geçen yılın aynı dönemine göre karşılıksız çekte düşüş var. Geçen yılın ilk 4 ayında ibraz edilen çek adedi 5 milyon 873 bin 399 olurken, karşılıksız çek adedi 223 bin 620 oldu. Bu yılın ilk 4 ayında ise ibraz edilen çek adedi 5 milyon 814 bin 265’te, karşılıksız çek adedi ise 159 bin 238’te kaldı. Rakamlara göre bu yılın ilk 4 ayında ibraz edilen çek adedinde yüzde 1’lik bir düşüş görülürken, karşılıksız çekte yüzde 28.79’luk azalma var. Sanayici bu durumu çek kullananların buna paralel olarak bankadan teminat mektubu da alınmasına bağlıyor. Bu durum sanayiciye ek maliyete neden oluyor.

Rakamları ve sanayicilerin açıklamasını yorumlayan Pricewaterhouse Coopers (PWC) Vergi Hizmetleri Lideri Zeki Gündüz, karşılıksız çekteki azalma trendinin teminat mektupları nedeniyle olabileceğini söyledi. Bir firmanın ödeme zorluğuna düşmesi durumunda çeki alıp teminat mektubunun gerekliliğini yerine getireceğine dikkat çeken Gündüz, “Teminat mektubu almak çok maliyetli bir iş. Bankalar kredi kullandırır gibi, parayı vermeden önce kendini yüzde 100 garantiye alıyor” dedi. Yani, piyasada çek kullanımı artıyor ancak bu kullanım teminat mektubu alınması ile yüksek maliyet getiriyor. Sanayicinin maliyet hesabı, karşılıksız çek ile yüksek maliyetli teminat mektuplu çek arasında sıkışmış durumda.