'Hal Yasası yetmez Perakende Yasası çıkartılmalı'
'Hal Yasası' olarak bilinen ve 1 Ocak'ta yürürlüğe giren kanun sebze ve meyvede ucuzluk getirmedi. TÜMESKOM Başkanı Burhan Er'e göre beklentinin aksine fiyatlar yükseldi.
YAYINLAMA
GÜNCELLEME
Veysel AĞDAR
İSTANBUL - Kamuoyunda 'Hal Yasası' olarak bilinen ve 1 Ocak'ta yürürlüğe giren kanun beklenen ucuzluğu getirmedi. Kamuoyunda yasa çıkar çıkmaz fiyatlar düşecek beklentisinin tersi yaşandığını vurgulayan Tüm Bostan Sebze Meyve Komisyoncu ve Tüccarları Federasyonu (TÜMESKOM) Yönetim Kurulu Başkanı Burhan Er, 31 Aralık 2011 ile 01 Ocak 2012 arasında fiyat farkının olmadığını söyledi.
Hal Yasası yerine Perakende Yasası'nın çıkarılması gerektiğini ifade eden Burhan Er şunları kaydetti; "Yasa çıkmadan kamuoyunda ürün fiyatlarında yüzde 25'e yakın ucuzluk yaşanacağı öngörüsü oluştu. Ben aksini iddia ediyorum fiyatlar düşmedi hatta arttı. Çünkü toptancı halleri birer borsa gibi günlük arz ve talep doğrultusunda fiyat belirler. Şimdi büyük ulusal perakende firmaları üreticiden aldıkları ürünü istediği fiyattan raflarına koymaktalar. Tüketici fiyat analizi yapamamakta. Örneğin halde kilosu 2.5 TL olan domates rafta 5 TL. Yüzde 100 kar marjı var. Halbuki bu ürün mahalle pazarında 3.5-4 TL arasında. Perakende Yasası ile bu kar marjını yüzde 25-30 ile sınırlayabilirsiniz. Böylece fiyatları kontrol altında tutabilirsiniz. Perakendeci yüzde 2'lik rüsum hakkı ödeyerek ürünü pazarlayabiliyor. Sektörün aslında bir perakende yasasına ihtiyacı var."
Haller kontrole açık
"Fiyat artışlarından ve enflasyondan, her zaman halcilerin sorumlu tutulduğunu belirten Er, ''Adeta 'enflasyonun baronları' gibi sunulduk. Kanundan sonra biraz daha şeffaflaşma olacağını düşünüyorum. Halkımız, fiyatların artışından kimin sorumlu olduğunu daha net görecek. Hallerdeki fiyatlar, günlük oluşur. Tamamen arz ve talep dengesidir, stokçuluk, fiyatların artışına yönelik spekülasyon olamaz. Haller bu anlamda kontrole açık, şeffaf yapılardır. Tüketici, künye sisteminde ürünlerin izlenebilirliğine erişecek. Tüketici, fiyatın doğru oluşup oluşmadığını, ürün kalitesini, ürünün sağlıklı olup olmadığını izleyebilecek" dedi.
Yer tahsisi sıkıntımız var
Hal Yasası'nda yer alan uygulamaların yüzde 80'ine katıldıklarını aktaran Burhan Eryalnız iki noktada çekincelerinin olduğunu söyledi. Bu iki çekincelerinin de Toptancı Halleri'nde komisyonculara yer tahsisi ve perakendecinin yüzde 2'lik rüsum hakkı olduğunun altını çizen Burhan Er, sözlerine şöyle devam etti; " Yasa 25 Mart 2010'da çıkı. Altyapı eksiklikleri giderilsin diye yürürlülük tarihi 01 Ocak 2012'e ertelendi. Yasanın 1 yıllık geçiş süreci var. Umarız yetkililer bu çekincelerimizi dikkate alırlar. Yıllık 46 milyon ton civarında sebze meyve üretimi var. Bunun ancak 18 milyon tonu hallerde işlem görüyor. Geriye 28 milyon ton ürün kayıtdışı işlem görmekte. Fiyatların düşmesi için asıl bu işleme alınmayanın ürün satşlarının takip edilmesi gerekiyor."
Belgelendirmede sıkıntı yaşanıyor
Hal Yasası'nın yürürlüğe girmesi ile birlikte Antalya bölgesinden ürün sevkıyatlarında yüzde 50'ye yakın bir azalma görüldüğünü belirten Antalya Toptancı Hali komisyoncularından Mehmet Yörük ise belgelendirmede sıkıntı yaşadıklarını söyledi. Yörük, üreticilerin ise perakendecilere temkinli yaklaştıklarını kaydetti.
Mersin Toptancı Hali'nden bir yetkili de yasa ile birlikte sistem çöktü fiyatlarda bir düşüş değil aksine yükselme olduğunu söyledi. Fiyatları aslında hava şartları belirliyor diyen yetkili, " Geçtiğimiz hafta cuma günü 2,40 olan sivri biber 2,50 TL'ye, Aralıkta kilosu 65 kuruş olan patlıcanın fiyatı ise şimdi 2,50 TL.Yasa ile komisyoncuların yüzde 2'lik rüsum hakları yüzde 1'e düştü buda fiyatları aşağı çekmeye yetmez. Aslında üretici bölgelerindeki toptancı hallerinin rüsum vergilerinden elde ettikleri gelir düştü. Eskiden bu bölgelerdeki toptancı halleri her işlemden yüzde 2 rüsum bedeli alıyordu. Şimdi yüzde 1 olan rüsum'un yüzde 25'ini alabiliyor.
Yazıcı: Kayıtdışılık azalacak
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, Hal Kanunu ile meyve sebze ticari ile hallerdeki işleyişi baştan düzenleyeceklerini belirtirken, bu kapsamda Hal Kayıt Sistemi'ni devreye alacaklarını söyledi. Bakan Yazıcı'nın verdiği bilgiye göre elektronik ortamda kurulacak Hal Kayıt Sistemi ile mallar kayıt altına alınacak. Ülkede üretilen meyve sebzenin yüzde 5'inini ihraç edildiğini, yüzde 95'inin ise iç piyasaya sunulduğunu kaydeden Yazıcı, 'Bu ürünlerin yüzde 25'i ise zayi oluyor. Hallerde soğuk hava deposu, ambalajlama tesisleri ve soğuk hava sistemi bulunmaması nedeniyle her yıl 16 milyar liralık sebze-meyve telef oluyor. Zaiyattaki azalmanın önlenmesiyle meyve ve sebze fiyatlarında da pahalanmanın önüne geçilecek' dedi.
Yılda 300 bin kamyon ürün
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hal Müdürü Bayram Ali Çakıroğlu ise Bayrampaşa ve Ataşehir hallerinde toplam 764 esnafın faaliyet gösterdiğini, günlük ortalama bin, yıllık 300 bin kamyon ürünün halden İstanbullu tüketicilere sunulduğunu kaydetti. Çakıroğlu, 1 Ocak 2012 itibariyle yeni kanunun yürürlüğe girdiğine değinerek, ''Kanunun hal esnafına, tüketicilere, üreticilere getirdiği önemli yenilikler bulunuyor. Hallerdeki teknolojik sistemin artırılmasıyla başlayan altyapı yatırımlarından, tüketici lehine ürün izlenebilirliği dahil olmak üzere değişik konular var'' dedi.
Bu konularda ilginizi çekebilir