'STA’ya gerek yok, KEK’te dikkat çekilen 10 sektöre odaklanalım'

Güney Afrika’nın Türkiye Büyükelçisi Vika M. Khumalo, Güney Afrika ile Türkiye arasında serbest ticaret anlaşması (STA) İmzalanmayacağını, ancak Karma Ekonomik Komisyonu’nda işaret edilen ve aralarında inşaat, tekstil, madencilik sektörlerinin de yer aldığı 10 sektöre odaklanarak ekonomik ilişkilerin büyüyeceğini dile getirdi. Khumalo, şu anda 2 milyar dolar seviyesinde olan ticaret hacminin 5-10 yıl içerisinde, söz konusu sektörlere odaklanılmasıyla, 5 milyar dolara yükselebileceğini dile getirdi. Buna ek olarak, Güney Afrika’da önümüzdeki 5 yıl içerisinde 2 milyon konut inşa edileceğini dile getiren Khumalo, burada Türk şirketleri ile işbirliğinin mümkün olduğunu kaydetti. Khumalo, Ankara Temsilcilimiz Ferit Barış Parlak ve arkadaşımız Gül Taştı’nın sorularını yanıtladı.

● Türkiye seçime gidiyor. Güney Afrika’da da geçtiğimiz dönemde bir seçim oldu. Nasıl geçti seçimler?

Gelişmekte olan ülkelerde dinamizm, siyasi aktörlere seçimi kazanma ya da iyi sonuçlar elde etme noktasında çok büyük fırsatlar sunuyor. Kazanamasalar bile, kayda değer sayıda vekili parlamentoya muhalefet olarak sokabiliyorlar. Böylece azınlığın sesi de duyuluyor. Seçimi kazanmayanların da sesi parlamentoda duyuluyor. Bizde birçok siyasi parti var. Bunların sadece 5 tanesi büyük siyasi partidir. Afrika Ulusal Kongresi (ANC) ve Demokratik İttifak Partisi en büyük iki partidir. Bunun yanında Ekonomik Özgürlük Savaşçıları Partisi var ki bu parti daha çok gençleri temsil eden bir partidir.

● “Ticaret, barış ortamının oluşması için kullanılabilir”

Siyasi sorunlar asla ekonomik ilişkileri durdurmaz. Türkiye burada güzel bir örnek. Türkiye ile Mısır arasında gerginlik var ama ticaret devam ediyor, aynı şekilde İsrail’le de gerginlik var ama ticaret devam ediyor. Diğer komşularla da gerginlikler var ama ticaret sürüyor. Bana göre, ticaret, her bölgede barış ortamının oluşmasını kolaylaştırıyor. Bu açıdan, ticaret, bölgelere barış getirme noktasında bir araç, bir mekanizma olarak kullanılabilir.

● Güney Afrika ile Türkiye’nin ticaret hacmi 2 milyar dolara kadar yükseldi. yeterli midir?

Son görüştüğümüzden bu yana, Türkiye, Güney Afrika ile arasındaki ikili anlaşmayı onayladı. İki ülke arasındaki ticaret hacmi çok fazla değişmedi; 2 milyar dolar civarında. Bu sürede iki taraftan da çok büyük yatırımlar gerçekleşmedi. Son görüştüğümüzden bu yana Arçelik, Türkiye’den Güney Afrika’ya gelen en büyük yatırımcı konumunda. Mutlu Akü ise, Güney Afrika’dan Türkiye’ye gelen en büyük yatırımcı konumunda. Türkiye’de ayrıca, Güney Afrika’dan gelen küçük şirketler de mevcut. Küçük Türk şirketleri de Güney Afrika’da faaliyet gösteriyor. Bunların arasında inşaat, finansal hizmetler, sigorta ve tekstil de var. Ben iki ülke arasında birçok işbirliği fırsatı görüyorum. Güney Afrika ve Türkiye arasındaki ticaret daha da gelişecek; 5-10 yıl sonra, ekonomik ilişkiler gerçekten iyi bir seviyeye gelecek. Bu rakam, 5 milyar dolara ulaşabilir.

● Türkiye ile STA imzalanmayacak

Yaklaşık 3 yıl önce, Güney Afrika, Türkiye ile STA imzalamayacağı yönünde bir karar verdi. İki ülke, STA imzalama olasılığına ilişkin bir çalışma yaptı. Güney Afrika’daki çalışma, STA’dan iki ülkenin de ortak bir şekilde faydalanamayacağını ortaya koydu. Bizim ülkelerimiz birbirini tamamlayıcı ekonomilere sahip. Ülke ekonomilerimizde birçok benzerlik mevcut. Ancak, gelişme hızı değişik. Örnek olarak vermek gerekirse; Türkiye’de büyük bir otomotiv sektörü mevcut. Güney Afrika’da da böyle. Türkiye’de tekstil sektörü çok gelişmiş. Güney Afrika’da tekstil sektörü Türkiye’deki kadar güçlü değil. Liste böyle devam ediyor. Bu yüzden, eğer ülkelerimiz arasında bir STA imzalanırsa, bu sadece ticaret hacminde bir dengesizlik yaratmayacak, aynı zamanda kalkınma veya sanayileşme yönünde gelişim açısından da bir dengesizlik oluşturacak.

● Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, 2011'deki ziyaretinde 2015 yılı için 5 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi 2 milyar dolarda kaldı. Artması için neler yapılmalı?

Güney Afrika 2008 yılında Karma Ekonomik Komisyonu’na (KEK) katıldı. KEK, iki ülke için de ortak şekilde faydalı olan 10 sektöre işaret ediyor. Otomotiv, tarım, yenilenebilir enerji, altyapı yatırımları ki Türkiye bu konuda çok iyi, tekstil ve madencilik gibi… Ekonomik ilişkiler gelişmesi için bu 10 sektöre odaklanmak gWerek. Bu sektörlerde çok büyük potansiyel var. STA’ya gerek yok, sadece bu 10 sektöre çalışılırsa ekonomik ilişkiler büyür.

● Güney Afrika’da altyapı veya konut açığı var mıdır? Türk müteahhitlerden beklentiler nedir?

İnşaat projeleri sadece konutları barındırmıyor, bu alanda okul, yol, barajlar gibi birçok proje saymak mümkün. Güney Afrika’nın çok başarılı olan inşaat şirketleri var. Türkiye, Güney Afrikalı altyapı şirketlerinin daha iyi bir rekabetçi düzeye gelmeleri açısından beceri geliştirme ve yeni teknoloji getirme yönünde destekleyebilir. Güney Afrika’daki en büyük 4 altyapı şirketi büyük küresel projelere imza attı. Dubai’deki bazı binaları Güney Afrikalı şirketler yaptı. Ancak küçük olan firmalar henüz o aşamaya gelmedi.

● Güney Afrikalı şirketlerden kısa dönemde Türkiye’de yatırım planı olan var mı?

Madencilik sektöründe faaliyet gösteren Türk şirketleriyle ilgili bir seminer düzenlendi. Güney Afrika’dan birçok uzman girişimci bu seminere katıldı. Bunun Güney Afrika ile Türkiye arasında yatırıma veya ticari ilişkiye döneceğini düşünüyorum.

● Türkiye ile Güney Afrika sizce rakip mi, yoksa birbirini tamamlayan ekonomiler mi?

Gelişmekte olan ülkelerin farklı kalkınma hızları var. Güney Afrika genel olarak sanayileşme anlamında kalkınmış durumda. Ancak henüz Türkiye’nin bulunduğu seviyeye gelmedi. Bu yüzden ikisi de sanayileşmekte olan ve farklı hızlarda gelişen ülkeler. Türkiye ekonomisi geçen sene yüzde 2.5-3 civarında büyüdü. Güney Afrika ekonomisi ise, son birkaç yıldır yüzde 1.5-4 arasında büyüdü. Gördüğünüz gibi, gelişme hızı aynı değil. İki ülke de aşağı yukarı benzer bölgelere ilgi duyuyor. Örnek vermem gerekirse, Güney Afrika, Ortadoğu’da çeşitli barış girişimleri konusunda aktif. Türkiye, Ortadoğu’nun Avrupa’sı. Güney Afrika, AB’ye ihracat yapıyor, Türkiye’de, AB’ye ihracat yapıyor. Güney Afrika’nın birçok doğal kaynağı var, çevresindeki komşularının da doğal kaynakları var. Türkiye, Ortadoğu’ya açılan kapı. Güney Afrika ise Afrika’ya, özellikle Afrika’nın güneyine açılan kapı. Benzerlikleri görüyorsunuz. Bunları iki ülkenin gelişmesi ve ekonomik büyümesi için kullanmak gerek. Yapılması gereken budur.

“KAPIMIZ 7/24 AÇIK”

İşletmeler, Güney Afrika’da iş yapmak veya ticari ilişkileri geliştirmek için KEK’ten faydalanmalı. Türk şirketlerin temsilcileri TISA, ISPRA ve Büyükelçilikle görüşerek Güney Afrika’da bir partner bulabilirler. Kapımız 7/24 açık.

Cari açık ve çözümünde Türkiye ile benzerlikleri var

Son 4 ayda, dolar karşısında en fazla değer kaybedenler arasında Türk Lirası’nın yanında Güney Afrika Rand’ı da bulunuyor… Güney Afrika ekonomi yönetimi, Rand’da ki bu değer düşüşünün, ülke İhracatındaki rekabet edebilirliği artıracağını ve cari açık sorununun bu yolla çözülebileceğini dile getiriyor. Cari açık ve çözümü ile ilgili atılan adımlar konusunda Türkiye ile benzerlik gösteren Güney Afrika’da döviz kurundaki yükseliş, oynaklık oranı rekabet avantajı yaratıp, üretim ve ihracatı olumlu etkileyecektir ama daha yüksek üretim ve ihracat için iki ülkede de yapısal reformların yapılması gerekliliğini ortadan kaldırmayacaktır.

"Maden kazalarını önleyecek teknolojiye sahibiz"

● Madencilik sektöründe Türkiye’den beklentiler nedir? Güney Afrika’da birçok başarılı Türk şirketi bulunuyor. Bunlardan biri Kayseri’den, diğeri ise Gaziantep’ten. Türkiye madencilik sektöründe çok başarılı. Burada bir işbirliği olabilir. Ayrıca, bildiğiniz gibi, Türkiye’de maden kazaları meydana geldi. Birçok insan bu kazalarda hayatını kaybetti. Güney Afrika, bunu önleyecek teknolojiye sahip. Türkiye bu anlamda faydalanabilir. Bunun yanında, madenlerimizde elmas, altın, platin gibi birçok kaynak var. Türkiye’de ise kuyumculuk çok gelişmiş bir sektör, burada işbirliği yapılabilir. Kuyumcukent ile görüşüyoruz. Gauteng eyaletinden bir heyet fırsatları görüşmek için Kuyumcukent ile görüşmeye geldi. Güney Afrika’daki hammadde Türkiye’de nasıl işlenip mücevher haline dönüştürülebilir, bunlar konuşuldu.

"5 yılda 2 milyon konut inşa edeceğiz"

● Altyapı alanında başka hangi fırsatlar var?

Birçok proje var, barajlar, enerji santralleri. Örneğin, Mersinli bir firma Güney Afrika’daki enerji santralleri için cam elyaf (fibre glass) üretiyor. Mersin’de üretilip Güney Afrika’ya gönderiliyor. Aynı şirket, bölgeye cam elyaf üretimi için Güney Afrika’ya yatırım yapmayı planlıyor. Birkaç adet enerji santrali bölgeye inşa edildi. Güney Afrika daha fazla enerji santrali dikecek. Bunun yanında, nükleer santral inşa ediyoruz. Ayrıca, biokütle, rüzgar enerji santralleri de yapıyoruz. Bu büyük projelere Türk şirketler de katılabilir. Uzun zamandır konut inşa ediyoruz. 2 tane Türk şirketiyle çeşitli bölgelerde konut inşa etmek isterler mi diye görüşüyoruz. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde 2 milyon konut inşa etmek istiyoruz. Fırsatlar sonsuz. Ancak daha önemli olanı ise, Türk şirketlerin yerel şirketlerle işbirliği yapmasıdır.