Anayasa Mahkemesi'ne de 'sil baştan'

 

ANKARA - TBMM Anayasa Yazım Komisyonu, Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçimi konusunda mutabakat sağlayamazken, Yüksek Mahkeme'nin yapısında önemli değişikler yaptı. Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilmek için aranan 45 yaş şartının 40'a indirilmesi; üyelerin 12 yıl yerine 9 yıl için seçilmesi; emekliye ayrılma yaşının 65'ten 67'ye çıkarılması, Başkan ve başkanvekillerinin, bu görevlere bir defadan fazla seçilememesi benimsendi.

 

TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu bünyesindeki Yazım Komisyonu, AK Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Şentop'un başkanlığında toplandı.

 

Komisyon, "Anayasa Mahkemesi'nin Kuruluşu", "Üyelerin Görev Süresi Üyeliğin Sona Ermesi" başlıklı maddeleri görüştü.

 

Komisyon, yüksek mahkemenin mevcut uygulamada olduğu gibi 17 üyeden oluşması benimsendi. MHP, bu sayının 34 olmasını önerdi.

 

Bunun dışında AK Parti, CHP, MHP ve BDP, mahkemenin yapısına ilişkin farklı önerilerde bulundu.

 

AK Parti'nin önerisine göre, TBMM, en az 7'si anayasa hukuku, kamu hukuku veya siyaset bilimi alanında çalışan öğretim üyeleri arasından olmak üzere 9 üyeyi üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla seçecek. Birinci oylamada üçte iki çoğunluk ile seçimin yapılamaması halinde ikinci oylama yapılacak ve bu oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranacak. Başkan, 8 üyeyi anayasa hukuku, kamu hukuku veya siyaset bilimi alanında çalışan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, meslekte en az 15 yıl görev yapmış hakimler ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçecek.

 

CHP önerisine göre, 4 üye Yargıtay; 4 üye Danıştay; 1 üye ise Sayıştay Genel Kurulu tarafından, en az 3 yıl üyelik yapmış kendi başkan ve üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğu ve gizli oyla seçilecek.

 

Bir üye, birinci sınıfa ayrılmış hakim ve savcılar arasından Hakimler Yüksek Kurulu tarafından üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla; 7 üye TBMM tarafından seçilecek. Meclis 2 üyeyi Üniversitelerarası Kurul'un hukuk ya da siyaset bilimi alanında çalışan profesörler; 2 üyeyi Türkiye Barolar Birliği'nin avukatlar arasından göstereceği 3 kat aday arasından seçecek. TBMM, 3 üyeyi ise doğrudan seçecek.

 

TBMM'nin yapacağı seçimden önce, adaylar, Mecliste grubu bulunan her siyasal partinin eşit sayıda temsil edileceği bir komisyon tarafından dinlenecek.

 

TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla ve gizli oyla Anayasa Mahkemesi üyelerini seçecek.

 

MHP ise Anayasa Mahkemesi üyelerinin 7'sinin kamu hukuku anabilim dalları ile siyaset bilimi anabilim dalında çalışan profesörlerden; 7'sinin Yargıtay üyelerinden, 6'sının Danıştay üyelerinden, 1'inin Sayıştay üyelerinden, 4'ünün kamuda 15 yıldır çalışan üst kademe yöneticilerinden, 2'sinin 15 yıl baroya kayıtlı olarak çalışan avukatlardan, 1'nin 15 yıl görev yapan yeminli mali müşavirlerden, 6'sının son genel seçimlerde geçerli oyların en az yüzde 10'unu alan siyasi partilerin göstereceği hukuk fakültesi mezunu milletvekilliği yapanlar arasından Anayasa Komisyonu huzurunda kendi aralarında çekilecek kura ile 8 yıllık süre için bir defa seçilmesini önerdi.

 

BDP önerisine göre ise TBMM, Anayasa Mahkemesi'ne 9 üye seçecek. Üyelerden 4'ü kamu hukuku veya siyaset bilimi alanında çalışan öğretim üyeleri arasından, 3'ü yüksek mahkemelere seçilme niteliklerine sahip hakim ve savcılar arasından, 2'sinin ise Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından, TBMM üye tam sayısının üçte ikisinin oyuyla seçilecek.

 

Üyelerden 4'ü Yargıtay, 4'ü Danıştay ve 2'si Sayıştay Genel Kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından, üye tamsayılarının salt çoğunluğu ile gizli oyla seçilecek. 2 üye ise baro başkanları tarafından serbest avukatlar arasından salt çoğunluk ve gizli oyla seçilecek.

 

TBMM, Meclis'te grubu bulunan siyasi partilerin eşit temsil ilkesine göre oluşturulacak komisyonun seçilecek kişi sayısının 3 katına denk düşecek şekilde belirlediği adaylar arasından seçim yapacak.

 

Anayasa Mahkemesi'ne üye olmak kolaylaştı

 

Anayasada, Anayasa Mahkemesi'ne üye seçilebilmek için aranan 45 yaş şartı, komisyonda 40 yaşına indirildi.

 

Komisyon, Anayasa Mahkemesi üyeliğinde aranan şartları da hafifletti. Mevcut uygulamada mahkemeye üye olmak için "yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış, avukatların en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az 20 yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hakim ve savcıların adaylık dahil en az 20 yıl çalışmış olması şarttır" hükmünü komisyon, "Hukuk ve sosyal bilimler alanında yükseköğrenim görmüş ve mesleğinde en az 15 yıl fiilen çalışmış olmak şarttır. Bu şartlar tüm adaylar için aranır" şeklinde değiştirdi.

 

Anayasa Mahkemesi üyelerinin, asli görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamaması hükmü de komisyonda benimsenen diğer bir fıkra oldu.

 

 Anayasa Mahkemesi başkanı ve başkanvekillerinin üyeler tarafından kendi aralarından gizli oyla ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile 4 yıl için seçilmesi hükmü de mevcut anayasadaki gibi korundu. Ancak Başkan ve başkanvekillerinin, bu görevlere bir defadan fazla seçilememesi hükmü getirildi.

 

CHP, "AK Parti'nin Başkanlık önerisindeki unsurların görüşülemediği yolunda diğer bazı maddelere konulan not bu maddede AK Parti'nin itirazı nedeniyle tekrarlanamamıştır" notunu düşürdü.

 

Komisyon, Anayasa Mahkemesi üyelerinin 12 yıl yerine 9 yıl için seçilmesini benimsedi. Ayrıca, üyelerin emekliye ayrılma yaşı 65'ten 67'ye çıkarıldı.

 

Anayasa Mahkemesi üyeliğinin, bir üyenin hakimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden; görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde ise Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının üçte iki çoğunluğunun kararı ile sona ermesi de komisyon tarafından benimsendi.