Arap baharında binlerce yıllık tarih yok oldu

ANKARA  - Kamuoyunda "Arap Baharı" olarak bilinen ve Ortadoğu bölgesinde 2010'da başlayan olaylar bazı ülkelerde diktatörleri yerinden etmesini sağlarken, binlerce yıllık tarihin de yok olmasına neden oldu.

Olayların devam ettiği Suriye'de tarihi Halep Çarşısı yanarak kül olurken, Emevi Camisi kısmen yandı, Humus kalesi zarar gördü.

Çeşitli kaynaklardan derlenen bilgiye göre, Tunus'ta 2010 yılında 26 yaşındaki bir Tunuslu seyyar satıcının kendini yakarak öldürmesiyle patlak veren ve kamuoyunda "Arap Baharı" olarak bilinen olaylar kısa sürede Mısır, Libya, Suriye, Yemen gibi birçok ülkede halk ayaklanmalarına neden oldu.

Arap Baharı Mısır'da 30 yıllık Hüsnü Mübarek, Libya'da 42 yıllık Kaddafi ve Tunus'ta 23 yıllık Zeynel Abidin Bin Ali iktidarlarının devrilmesine, yerine yeni yönetimler kurulması sağladı, ancak olayların yaşandığı ülkelerde binlerce yıllık birçok tarihi mekanın ve eserin yok olmasına neden oldu.

 

 

Tarihi MÖ 3000'li yıllara kadar uzanan ve birçok medeniyet ve uygarlığa ev sahipliği yaptığı bilinen Halep'teki tarihi Halep Çarşısı'nda geçen yıl ekim ayında atılan havan mermisi nedeniyle çıkan yangında, ahşap dükkanlar yanarak kül haline gelmişti.

Kullanılamaz hale gelen çarşının bulunduğu Halep, özellikle Osmanlı döneminde ticaret merkezi haline gelmiş, 1986'da UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine alınmıştı.

Tarihi MÖ 3000'li yıllara uzanan Halep Kalesi'nde geçen yıl Ağustos ayında Esed güçleri tarafından düzenlenen saldırıda, kale kapısının tam önüne düşen top mermileri kalenin adının yazılı olduğu mermer levhanın kırılmasına sebep olmuştu.

Dünyanın en büyük kalelerinden biri olarak kabul edilen ve içerisinde binaları, camileri, salonları, depoları, tiyatrosu, dükkanları ve tarihi eserleriyle bir şehirde bulunabilecek her şeyi içinde barındıran kalenin günümüzdeki hali Selahaddin-i Eyyubi'nin oğlu Malik el Zahir Gazi döneminde şehrin merkezi olarak yeniden inşa edilmiş ve çevresi 20 metre derinliğinde bir hendekle güçlendirilmiştir.

Türk-İslam kültürünün önemli sanat eserlerinden biri olan, 922 yıllık Selçuklu eseri minaresi ve 800 yıllık Memlük mirası külliyesi olan Halep'teki Emevi Camisi ise geçen yıl Esed güçlerinin saldırısıyla kısmen yanmıştı.

Arapça "Camii Haleb el-Kebir" (Halep Ulu Cami) olarak bilinen caminin en az 600 yaşında olan minberinin ve ender el yazmalarının akıbeti meçhul olduğu bildiriliyor. Caminin minaresi de açılan ateş sonucu hasar görmüştü.

Humus'ta ise geçen yıl mayıs ayında açılan ateşte Humus Kalesi ve Halid Bin Velid Camisi zarar görmüştü. Bu arada Hama ve Humus'taki bazı Osmanlı camileri ile tarihi kiliselerin hasar aldığı bildiriliyor.

Suriye'de UNESCO Dünya Mirası listesindeki Bosra Antik Kenti, Şam Antik Kenti, Crac des Chevaliers ve Qal'at Salah El-Din kaleleri ile "Çölün Gelini" lakaplı antik şehir Palmira'nın da roket, tank ve hafif silahlar nedeniyle hasar gördüğü ileri sürülüyor.

Son olarak Ortadoğu'nun en büyük mozaik koleksiyonunun bulunduğu İdlib'deki Alma Arra Müzesi hasar almıştı.

Suriye'de halkın zarar gören tarihi eserlere sahip çıktığı kaydediliyor.

Ayrıca bazı tarihi eser kaçakçılarının, Türkiye üzerinden eserleri yurt dışına kaçırmaya çalıştığı iddia ediliyor.

 

 

Mısır'ın başkenti Kahire'de eski Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek karşıtı gösterilerin merkezi ve sembolü Tahrir meydanındaki Kahire Müzesi'ne 2011 Şubat ayında girmeyi başaran ve altın arayan kişiler, meşhur müzenin camlarını kırarak 70 kadar tarihi esere zarar vermişti.

Başkentte gösterilerin ilk başladığı günlerde, insan zinciri oluşturan halk, yaklaşık 100 bin tarihi eserin sergilendiği müzeye girişleri engellemeye çalışmıştı.

Mısır Yüksek Antika Konseyi, göstericilerin girmeyi başardığı Mısır Ulusal Müzesi'nde en az iki mumyanın parçalandığını açıklamıştı.

 

 

42 yıllık Kaddafi iktidarının devrildiği Libya'da ise Selefi oldukları iddia edilen kimseler buldozerler ve patlayıcılarla Zliten kentinde bulunan 15. yüzyıldan kalma bir Sufi tapınağı ile tapınakta bulunan Abdülselam el-Esmer'in mezarına saldırarak, eserleri yerle bir etmişti.

Bu yıkımı Trablus'un merkezindeki Sidi Şa'ab camisine düzenlenen saldırılar izlemişti.

Selefiler ayrıca, tapınaklara ait kütüphaneleri de tahrip ederek binlerce kitaba zarar vermişti.