Asla terk edemezsin
Dr. Andreas Höfert / Baş Ekonomist UBS Servet Yönetimi Araştırmaları
Tatlı Akdeniz iklimi, muhteşem şarapları ve dünya standartlarında kayak tesisleri ile dünyanın her yerinden turistlerin tercih ettiği bir ülkedir. 1.8 trilyon Amerikan Doları değerinde GSMH'ye sahip olan bu ülke, dünyanın sekizinci en büyük ekonomisine sahiptir. Bir ortak para birimi topluluğuna üyedir ve özellikle de dışarıdan gelenler başta olmak üzere pek çok insan burayı kontrol edilemez ve aslında beş parasız olarak görür. İtalya'dan bahsettiğimi sanıyorsanız yanılıyorsunuz; çünkü Kaliforniya'dan bahsediyorum.
Bu, tabii ki pek de adil olmadı. Kaliforniya'nın finansal durumu ilk bakışta hiç de İtalya'nınkine benzemez. Komşu ülkeleri arasında genel yükümlülükler biçimindeki ödenmemiş borcu şu anda 60 milyar Amerikan Doları'nı geçmiştir. Bu rakam, İtalyan hükümetinin 2.3 trilyon Amerikan Doları'nın üstünde seyreden borcuyla kıyaslandığında en iyi ihtimalle bir yuvarlama hatasıdır. Ancak şunu da unutmayalım, Kaliforniya bağımsız bir devlet değildir, bu yüzden de savunma ve sosyal sigorta harcamalarının büyük bir kısmı gibi olağan hükümet bütçesi kalemleri, üzerinde büyük yükler oluşturmaz. Bu durum göz önüne alındığında, Kaliforniya'nın 24 milyar Amerikan Doları'nı geçen 2009 bütçe açığı, İtalya'nın karşı karşıya kalabileceği 100 milyar dolarlık açıktan çok daha endişe vericidir.
Bu nedenle Kaliforniya'yı ABD'nin İtalya'sı olarak tanımlamak çok da yanlış olmaz. Ne var ki apaçık gerçeklerin görmezden gelinmesi ve kimsenin "Kaliforniya'nın ticarette kendi para birimi yerine Amerikan Doları'nı kullanması gerekmiyor mu?" diye sorgulamaması akılda soru işareti yaratıyor. Özellikle Avrupa dışındakiler olmak üzere birçok yatırımcı, sadece İtalya değil, aynı zamanda diğer tüm "PIGSI" ülkeleri söz konusu olduğunda, bu koşulun gerçekleşmesi taraftarıdır (Portekiz, İtalya, Yunanistan, İspanya ve İrlanda; Euro Bölgesi'nin tüm üyeleri ve büyük bütçe açıkları var).
Dikkat ederseniz, bu ülkelerin Euro'yu (veya Kaliforniya'nın ABD Doları'nı) terk etmesi onlara pek bir fayda sağlamıyor. Bu ülkelerin para birimleri değer kaybedeceğinden, esnek döviz kurlarının büyük ihtimalle bu ülkelerin eski para birimi ortaklarına ve hatta diğer ülkelere daha çok ihracat yapmasına olanak sağlayacağı doğrudur. Benzer bir durum, 1992'de Birleşik Krallık, Avrupa döviz kurları sisteminden vazgeçmek zorunda kaldığında meydana gelmiştir. Ancak, eski borçlar hâlâ Euro olarak mevcutken yeni borçların yeni para biriminde ifade edilmesi, bu ülkelerin aynı zamanda çok daha yüksek faiz oranlarıyla karşı karşıya kalmak zorunda olacağını gösterir. Bu da, borç yükünün daha da artmasına, hatta dayanılmaz boyutlara gelmesine yol açar. Bu durum, İzlanda'nın yakın zamanda borcunu ödeyememesi ve şimdi Euro Bölgesi'ne katılmak istemesini hatırlatıyor.
Borç ve bütçe açığı konusunda sorun yaşayan ülkelerin ortak para birimi topluluklarından ayrılması pek teşvik edilmiyorsa da en azından bazı eli sıkı ülkelerin savurganlık yapanlardan kurtulması teşvik edilebilir. Birçok New Yorklu 1975'teki şu Daily News başlığını hatırlayacaktır: "Ford'dan New York Hükümetine: Geber"; o zamanın ABD Başkanı Gerald Ford'un New York City'nin sübvansiyon talebini veto ettiğinde atılan başlık bu şekildeydi. Aslında, ortalama Euro Bölgesi üyesinden daha yüksek faiz oranları ödemek zorunda olsalar da PIGSI ülkeleri hâlâ toplam Euro faiz oranları üzerinde yük oluşturabilir ve Almanya, Avusturya veya Hollanda gibi ülkelerin kamu maliyeleri üzerinde dışarıdan zarara yol açabilir. Ancak, PIGSI ülkeleri ortak para birimi topluluklarından atılsaydı, para birimleri değer kaybederdi ve kalan ülkeler de ihracat gelirlerinden olurdu; bu gerçek, yukarıda bahsedilen negatif etkiyi fazlasıyla dengeliyor. Aynı şekilde, daha bilinçli ülkelerden biri ortak para birimi topluluğundan ayrılmaya tek taraflı karar verseydi, aynı argüman yine geçerli olurdu.
Bu nedenle, Euro Bölgesi'nin parçalanmasına karşı bir durum oluşturmak için uluslararası antlaşma avukatına ihtiyacınız yok. İtalya'nın aynen Altın Eyalet Kaliforniya gibi kendi ortak para birimi topluluğunda sonuna kadar kalacağına inanıyorum; sözü Eagles'ın bir şarkısından alıntı yaparak bitirmek gerekirse: "İstediğin zaman gidebilirsin, ama asla terk edemezsin!"