Belediye yerine başkanın tanıtımı hukuka uygun mu?

Yaklaşan yerel seçimler öncesinde belediyelerin açılış törenleri ve tanıtım faaliyetlerine ağırlık verdikleri görülmektedir. Bununla birlikte, söz konusu tören ve faaliyetlerin içeriği siyasi rekabet bir yana hukuka uygunluk yönünden değerlendirme yapılmasını gerektirmektedir.

1. Tanıtımların içeriği ve parasal tutarı

Belediyelerin faaliyetlerinin tanıtımlarına bakıldığında faaliyet içeriğinden ziyade belediye başkanlarının resim, söylem ve vaatlerine yer verildiği görülmektedir. Söz konusu tanıtımların maliyetinin belediye bütçesinden karşılanması vergi mükellefi olarak birey ve kurumların dikkatini çekmektedir. 

Belediyelerin tanıtım giderlerinin toplam tutarı 2013 yılı Eylül ayı itibariyle ise 282 milyon TL’yi bulmuştur. Bu durum söz konusu tanıtımların hukukiliğinin sorgulamasını gerektirmektedir. İlgili mevzuat ile kamu harcamalarının denetimini gerçekleştiren Sayıştay ve belediyelerin idari denetimini yapan İçişleri Bakanlığı’nın aşağıda özetlenen yaklaşımı bu konu hakkında mali ve hukuki açıdan daha net değerlendirme yapmamıza imkan sağlayabilecektir.

2. Hukuki değerlendirme

Ülkemizde mali anayasa niteliğinde bulunan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçe İlkeleri” başlıklı 13’üncü maddesinde; kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisinin kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılacağı hükmü bulunmaktadır. Belediyelerin tanıtımının yapılması ise ne 5393 sayılı Belediye Kanunu ne de diğer kanunlarla verilen bir görev ve hizmettir.
Nitekim Maliye Bakanlığı’nca yayımlanan Analitik Bütçe Sınıflandırmasına İlişkin Rehber’in “Tanıtma Giderleri” başlıklı 03.6.2.01 Tanıtma, Ağırlama, Tören, Fuar, Organizasyon Giderleri kodunda “plan, program ve bütçelerin tanıtılması ile ilgili giderlerin” bu bütçe kodunda yer aldığı belirtilmektedir. 

Dikkat edilirse, tanıtılması gereken hususlar gerçekleşmiş faaliyetler değil belediyenin ileriye dönük plan ve programlarıdır. Söz konusu plan ve programların tanıtılması ise halkın plan ve programlar hakkında bilgi sahibi olması suretiyle düşünce veya itirazlarını ifade etmesine imkan sağlanmasına yöneliktir. 

Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 25.12.2012 tarih ve 35985 sayılı kararında; Belediye çalışmalarının tanıtımı amacıyla mahalli bir yayın kuruluşunda çeşitli programlara katılınması ve haber bültenlerinde belediye icraatlarına yer verilmesi sonucunda meydana gelen kamu giderinin, mahalli müşterek nitelikte ve belediyeye ait bir vazifenin ifası maksadıyla değerlendirilmesinin mümkün olmadığı ve bu nedenle bu giderin belediye bütçesinden değil ilgili şahısların hesabından karşılanması gerektiği belirtilmektedir.
Dikkat edilirse, söz konusu kararın özünde hizmetten ziyade kişinin tanıtılmasının maliyetinin kamu bütçesinden karşılanmaması gerektiği yer almaktadır. Sayıştay’ca hukuka aykırı bulunan bir harcama ilgili kamu görevlisine tazmin ettirilmektedir. 
Diğer taraftan, belediyeleri idari yönden denetleyen İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nün 09/ 02/ 2012 tarih ve B.050.MAH.0.07.01.00/4060 sayılı genelgesinde;

“1- Belediyelerce gerçekleştirilecek tanıtım faaliyetlerinde belde halkının algılaması dikkate alınarak pozitif algılamayı sağlayacak şekilde beldenin tanıtımı esas alınacak, belediye başkanının şahsi tanıtımının yapıldığı düşüncesine sebebiyet verebilecek uygulamalardan özenle kaçınılacaktır.

2- Yol ve kaldırım yapımı, asfalt yenilenmesi ve çevre düzenlemesi gibi rutin hizmetler için tanıtım yapmak yerine bilgilendirme gereken hizmetler belirlenerek bu hizmetler için tanıtım yapılacaktır.

3- Yapılacak tanıtım faaliyetlerinde kişiler değil, hizmet ve faaliyetler ön plana çıkarılacaktır.

4- Belediyelere ait reklam panolarında kutlama mesajları yayınlanırken belediye ya da yapılan hizmetler yerine belediye başkanının adı ile fotoğrafının ön plana çıkarılması biçimindeki uygulamalardan kaçınılacaktır.

5- Genelge hükümleri tüm belediyelerce hassasiyetle uygulanacak, Genelgenin uygulanmasında gerekli gözetim ve denetim, ilgili valilikler ve Bakanlık denetim elemanlarınca gerçekleştirilecektir.” denilmektedir.
Söz konusu genelgede kısaca, belediyelerin rutin hizmetlerinin tanıtılması ile belediye başkanlarının adı ve fotoğrafının ön plana çıkarılmasının belediyenin değil belediye başkanının tanıtımı anlamına geldiği belirtilmektedir. 

3. Sonuç

Tanıtım faaliyetlerinin belediyenin plan ve programlarının halkla paylaşılmasına dönük olması gerekmekle birlikte uygulamada plan veya programdan ziyade belediyece yapılmış olan bir faaliyetin tanıtımı kapsamında belediye başkanlarının tanıtımına yer verildiği görülmektedir. Yukarıda belirtilen ilgili hukuk kuralları bu tür tanıtımların hukuka uygun olmadığına işaret etmektedir.
Bu nedenle, gerek haksız siyasi rekabete meydan vermemek ve gerekse mali veya hukuki yaptırımla karşılaşmamak açısından belediyelerin tanıtım faaliyetlerinin içeriği ve finanse ediliş şekline dikkat etmeleri büyük bir önem taşımaktadır.