Beş yılın şampiyonu elektrikli makine oldu

İbrahim EKİNCİ

İSTANBUL - Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) , imalat sanayinin performansını analiz etti. 2005-2010 döneminde 22 imalat sanayi sektörünü inceleyen "Türkiye İmalat Sanayiinin Analizi" çalışmasına göre bu dönemde en yüksek performans gösteren ilk üç sektör şöyle sıralandı: Elektrikli makine ve cihazlar, ağaç ve mantar ürünleri, tütün.
Çalışmada ele alınan 22 temel sektör, üretim endeksi, kapasite kullanım oranı, ihracat, dış ticarette rekabet gücü (RCA skorları), istihdam, verimlilik ve ÜFE açısından değerlendirildi. Üretim endeksi artışında bir numara ağaç ve mantar ürünleri sektörü oldu. Kapasite kullanım oranında en yüksek performansı tütün sektörü gösterdi. En yüksek ihracat performansını kağıt ve kağıt ürünleri sektörü gösterdi, dış ticarette rekabet gücü açısından en iyi performansın konfeksiyon ve kürk işleme sektöründe olduğu saptandı. İstihdamda en iyi performansı elektrikli makine ve cihazlar gösterdi. Verimlilikte performansı en yüksek sektör olarak ağaç ve mantar ürünleri öne çıktı. Petrol ürünleri sektörü, en yüksek fiyat artırımı gerçekleştiren sektör olarak belirlendi.
Aynı dönemde kriterler bazında; üretim endeksi artışında radyo, TV vb. cihazlar, kapasite kullanım oranı artışında mobilya vb. ürünler, ihracat artışında radyo, TV vb. cihazlar, dış ticarette rekabet gücünde büro, muhasebe ve bilgi eşlem makineleri, istihdam artışında konfeksiyon, verimlilik artışında radyo, TV vb. cihazlar, fiyat artışında diğer ulaşım araçları sektörü son sırayı aldı.
Sektörlerin kriter bazındaki karakteristiklerinin çok farklılaşabildiği saptandı. Analizde, "Örneğin konfeksiyon sektörü dış ticaretteki rekabet gücünü gösteren RCA değeriyle ilk sırayı almışken, istihdam kriterinde son sırada yer almaktadır. Aynı sektör diğer kriterlerde de düşük bir performans gösterdiği için genel sıralamada 20'nci olabilmiştir. Benzer şekilde petrol ürünleri sektörü (bilhassa ilgili dönemdeki petrol fiyatlarının da artışı nedeniyle) en yüksek oranda fiyat artırımı gerçekleştiren sektör iken, rafine edilmiş petrol ihracatı nedeniyle de ihracatta üçüncü sırayı almasına karşın, bilhassa üretim performansı ve verimlilik kriterlerindeki düşük performansından dolayı, genel değerlendirmede 22 sektör arasında 18. sırada yer alabilmiştir" denildi.
Yedi ayrı kriterde farklı sektörler öne çıksa da toplulaştırılmış performans kriterine göre ilk sırada elektrikli makine ve cihazlar birinci sıraya yerleşti. Dönemler ve dönem geneli için sektörlerin performans sırasını gösteren tabloya göre elektrikli makine ve cihazlar sektörü, küresel krizin en fazla yoğunlaştığı yıl olan 2009 ve kriz etkilerinin görülmeye başladığı 2008 yılı dışında, incelenen 5 yılın üçünde birinci sırada yer aldı.
Üretim endeksi ve verimlilik kriterinde dönem genelinde ilk sırada yer alan ağaç ve mantar ürünleri sektörü, genel sıralamada ikinci sıraya yerleşti. Genel sıralamada tütün sektörü de üçüncü oldu.
İleri teknoloji yerinde saydı
Analizde, "ileri teknoloji" içeren iki önemli sektörün en kötü performansı gösteren sektörler olarak son iki sırayı paylaşması dikkat çekti. 2005-2010 döneminde en düşük performansı gösteren sektörler radyo, TV vb. cihazlar sektörü ile sondan ikinci sırada yer alan büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri sektörleri oldu.
Analizde bu konuda şu saptamalar yer aldı:
"Büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri üreten sektörle, radyo TV ve haberleşme cihazları üreten iki sektör, hemen hemen her dönemde en alt sıralarda yer alarak, en düşük performans sergileyen sektörler oldu. Bu iki sektörün de ileri teknoloji yoğunluğu grubunda yer alan yegane sektörler olması, imalat sanayiinin gelecek döneminde teknoloji üreterek ve/veya teknolojik bağımlılığı azaltmayı hedefleyerek, dünya ekonomisinde sağlıklı ve sürdürülebilir bir rekabetçi yapıya kavuşabilmesi için desteklenmesinin, sektör darboğazlarının ve sektörler arası üretim ilişkilerinin irdelenmesinin gerektiğini gösteriyor."
Kriz gıda sektörüne yaradı
Analizde dikkati çeken bir diğer konu global krizin Türkiye'de etkisinin görüldüğü 2008'in ikinci yarısı ve 2009 yıllarında gıda ve içecek sektörünün gösterdiği performans oldu. Analizde bu konuda şu ifadeler yer aldı:
"Dönem genelinde orta sıralarda yer alan bu sektör, kriz esnasında bilhassa hane halkının tüketim kalıplarını dayanıklı tüketim mallarından temel tüketim mallarına kaydırması neticesinde, kriz yıllarında en iyi performans gösteren sektör oldu. Krizin etkileri izlendiğinde gıda ve içecek sektörü kriz öncesi yıllarda üretim endeksi olarak son sıralarda yer almakta iken, krizin başlaması ile orta sıralara tırmanmış ve 2010 yılı itibariyle de orta sıralarda yer almaya başlamıştır. Ayrıca, sektörün endeksi de kriz öncesi yıllarda orta sıralarda yer almakta iken, krizle birlikte yükselmeye başlamış ve 2009 yılında bu sektör düzey olarak imalat sanayi içinde birinciliğe ve değişim olarak da ikinciliğe yükselmiştir. Sektörün istihdam açısından ulaştığı düzeyi 2010 yılında da 2'nci sırada yer alarak koruduğu görülüyor."

Dikkat çekenler
- Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova bölgesi, imalat sanayi alt sektörlerinin bölgeleri bazında mekansal dağılımına bakıldığında; en fazla sayıda "olgun küme"ye sahip olan bölge olarak saptandı. Bu bölgeyi İzmir izledi.
- Gelişmiş bölgeler, çok sayıda sektörde olgun kümeye sahip olmanın yanı sıra, önemli sayıda sektörde de Türkiye ortalamasının üzerinde bir uzmanlaşmaya ve sektörel ağırlığa sahip.
- Görece daha az gelişmiş bölgelerde ise hemen hiç bir sektörün Türkiye çapında önemli bir büyüklüğe ulaşamadığı, genellikle bölgesel düzeyde ön plana çıktığı belirlendi.
- Gıda ve içecek sektörünün, Türkiye'de en fazla olgun küme özelliği gösteren sektör olduğu saptandı. Analizdeki bulgulara göre bu sektör, 7 bölgede olgun küme özelliği gösterirken, onu, 5 bölgede olgun küme niteliği gösteren tekstil sektörü izliyor.
- Görece daha az gelişmiş yörelerde potansiyel küme olarak yoğunlaşma özelliği gösteren sektörler; gıda ve içecek, plastik ve kauçuk ürünler, mineral ürünler ve metal eşya sektörleri olarak sıralandı.
- Üretimi içinde diğer sektörlerden en yüksek oranda girdi kullanan sektör petrol ürünleri, üretimi diğer sektörler tarafından en fazla oranda girdi olarak kullanılan sektör kağıt ve kağıt ürünleri, sektör ürününe bir birim nihai talep artışı neticesinde toplam üretimi en fazla oranda artıran sektör radyo, TV vb. cihazlar ve tüm sektörlerin nihai ürününe talep bir birim arttığında üretimi en fazla artan sektör ise ana metal sanayi oldu.
- Üretimi içinde en fazla ithal girdi kullanan sektör petrol ürünleri iken, en düşük ithal girdi payına sahip olan sektör ise gıda ve içecek sanayidir.