Çalınan boş faturalar için zayi belgesi alınabilir mi?

Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

Türk Ticaret Kanunu'nun 68'inci maddesinin birinci fıkrasına göre ticari defterlerin son kayıt tarihinden, saklanması zorunlu olan diğer hesap ve kağıtların ise tarihlerinden itibaren on yıl geçinceye kadar saklanması zorunludur. Aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise "Bir tacirin saklamakla mükellef olduğu defter ve kağıtlar; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet sebebiyle ve kanuni müddet içinde ziyaa uğrarsa, tacir, zıyaı öğrendiği tarihten itibaren on beş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yerin salahiyetli mahkemesinden kendisine bir vesika verilmesini isteyebilir. Mahkeme lüzumlu gördüğü delillerin toplanmasını da emredebilir. Böyle bir vesika almamış olan tacir defterlerini ibrazdan kaçınmış sayılır." denilerek, defter ve belgelerini yangın, deprem, su baskını gibi nedenlerle zayi eden tacirlere "zayi belgesi" talep edebilme imkanı getirilmiştir.

Ancak, Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere, zayi belgesi, "tacirin saklamakla mükellef olduğu defter ve kağıtlar" için talep edilebilir. Tacirin "saklamakla mükellef olduğu kağıtlara" ise TTK'nın 66'ncı maddesinin ikinci fıkrasında yer verilmiştir. Buna göre "tacirlerin işletmeleriyle ilgili işler dolayısıyla aldıkları mektup, yazı, telgraf, fatura, cetvel, senet gibi vesika ve kağıtlarla ödemelerini gösteren vesikaları ve yazdığı mektup, yazı ve telgrafnamelerin kopyalarını ve mukaveleleri, taahhüt ve kefalet ve sair teminat senetleri ve mahkeme ilamları gibi belgeleri muntazam bir tarzda dosya halinde saklamaları mecburidir."

Bir başka deyişle, kanunun saklanmasını emrettiği, dolayısıyla da zayi belgesi talebine konu olabileceğini işaret ettiği belgeler, işletmeyle ilgili işler dolayısıyla alınan ve verilen faturalar, yazılar, sözleşmeler, senetler, mahkeme ilamları gibi belgelerdir. Peki, şirketin henüz kullanmamış olduğu boş faturalar çalınmış yahut kaybedilmiş ise zayi belgesi alınabilir mi? Öncelikle belirtelim ki, TTK, kullanılmamış olan boş faturalar için bir saklama zorunluluğu öngörmemektedir. TTK'nın saklanmasını zorunlu tuttuğu belgeler, esas itibariyle işlem görmüş olan belgelerdir. Boş faturalar ise henüz kullanılmadıklarından herhangi bir işlemin dayanağını oluşturmazlar.

Bu nedenlerle, henüz doldurulmamış olan boş faturaların kaybolması yahut çalınması halinde, TTK'nun 68. maddesinin son fıkrasında tanımını bulan "zayi belgesi" isteme koşulları gerçekleşmiş kabul edilmez ve ilgilisine zayi belgesi verilmez. Nitekim, Yargıtay 11.HD'nin 23/01/2006 tarih ve E.2005/442, K.2006/365 sayılı ve 08/05/2005 tarih ve 2005/5235, K.2006/5347 sayılı kararlarında da "doldurulmamış (boş) faturalar için zayi belgesi istenemeyeceği" açıkça belirtilmiştir.