Derneklerde gayrimenkul kiralama faaliyetlerinin vergisel boyutu

Orhan SÖZGÜN  / Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Günümüzde birçok işletme kâr elde etmek amacıyla kurulurlar. Ancak kâr amacıyla kurulmayan amacı topluma hizmet olan kuruluşlar da vardır. Bu kuruluşlardan birisi ise derneklerdir. Dernek; kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklardır (1.) Dernekler kâr amacı gütmedikleri için kurumlar vergisi mükellefi değillerdir. Nitekim 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. maddesine göre dernek ve vakıfların kurumlar vergisi mükellefi olmadıkları, 2. maddesinde ise varsa dernek ve vakıfların iktisadi işletmelerinin kurumlar vergisi mükellefi oldukları açıklanmıştır. Dernek veya vakıflara ait veya bağlı olup faaliyetleri devamlı bulunan ve bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları dışında kalan ticarî, sınaî ve ziraî işletmeler ile benzer nitelikteki yabancı işletmeler, dernek veya vakıfların iktisadî işletmeleridir.

Derneklerden gayrimenkul kiralanması işlemi KDV’den istisnadır. Başka bir ifade ile bu kiralamadan dolayı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1/3 – f maddesine göre KDV’nin konusuna girmekte, 17 / 4 – d maddesine göre ise KDV’den istisna edilmiştir. Ancak gayrimenkullerin derneğin iktisadi işletmesi ait olması durumunda ise KDV’ye tabidir. Ayrıca derneğe ait gayrimenkullerin kiralama işleminden dolayı Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi çerçevesinde stopaj yapılacaktır. Ayrıca 5.520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun geçici 2. maddesinin 1. fıkrasının a bendine göre 01.01.2008 – 31.12.2015 tarihleri arasında derneklerce elde edilen vergilendirilmiş kazanç ve iratlar iktisadi işletme oluşmayacağı hüküm altına alınmıştır. Diğer bir ifade ile dernekler elde etmiş oldukları bu kazançlarından dolayı kurumlar vergisi mükellefi olmazlar. Bu derneğin kamuya yararlı bir dernek olması veya Bakanlar Kurulu’nca muafiyet tanınmış olması, kiralanan gayrimenkule ait tevkifat uygulaması hükmünü değiştirmez. Ancak hemen belirtmemiz gerekir ki özel kanunlarında gelir veya kurumlar vergisine ilişkin istisna veya muafiyet bulunan dernek ve vakıfların gayrimenkullerinin kiralanması durumunda ise tevkifat söz konusu olmayacaktır.
Derneklere ait iktisadi işletmelerin kurumlar vergisi yönünden mükellef olabilmeleri için sürekli faaliyette bulunmaları, ticari, sınai veya zirai işletme niteliği taşıması gerekmektedir. Dernek ve vakıfların iktisadi işletmelerinin sadece masrafları karşılayacak kadar hizmet verdikleri kişilerden ve kurumlardan bedel alması iktisadi işletme niteliğini bozmayacaktır. Derneklerin arsa alarak gayrimenkul yapması, yapmış olduğu gayrimenkulleri satması faaliyetleri süreklilik arz edeceğinden iktisadi işletmeleri vasıtasıyla yapması gerekmektedir.

Sonuç olarak, derneklerin gayrimenkul yaptırıp satması veya derneğe ait gayrimenkul kiralanması halinde vergilendirilmesi ile ilgili hususları anlatmaya çalıştık. Her vergisel işlemde olduğu gibi bu konuda da dikkatli olunması gerekmektedir. 

(1) 5.253 Sayılı Dernekler Kanunu KAYNAKÇA: 
1. 5.520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 
2. 5.523 Sayılı Dernekler Kanunu 
3. 3.065 Sayılı KDV Kanunu