Direkt işçilik gider bütçelerinin hazırlanması

Önceki haftalardaki yazılarımızda satış, üretim ve satınalma bütçelerinin nasıl oluşturulacağından bahsetmiştik. Önce neyi, ne kadar, hangi fiyattan, nerede, kimin satacağını satış bütçesi ile ortaya koymuş, daha sonra oluşan satış hedefleri ile ilgili stok politikalarını da belirleyip üretim bütçesini oluşturmuş ve son olarak da bu ürünleri üretmek için hangi hammaddelerden ne kadar gerektiği, bu hammaddelerin nereden ve hangi fiyattan satın alınacağı ve hammadde stok politikaları da tespit edilerek satınalma maliyetlerimizi hesaplamıştık. Bu süreçlerin akabinde direkt işçilik giderleri bütçesi oluşturulması gelmektedir. Direkt İşçilik Giderleri bütçesi, bütçelenmiş üretim miktarlarını gerçekleştirebilmek için gerekli direkt işçilik miktarının ve giderlerinin tahmin edilmesidir. Direkt İşçilik Giderleri hesaplanmasında aşağıdaki adımlar uıygulanır;

1. Önce Birim başına gerekli Direkt İşçilik Saatleri(DİS) bulunur.

2. Bulunan DİS ile üretim miktarları çarpılır.

3. Elde edilen DİS ortalama direkt işçilik ücretiyle çarpılır.

4. Tüm bu işlemlerden sonra direkt işçilik giderleri tespit edilir.

Birim başına Direkt İşçilik Saatlerinin tespit edilmesi için iş ve zaman etüdlerinin yapılması gerekmektedir.

Direkt işçilik giderleri bütçesinde gösterilmesi gereken diğer giderler de aşağıda gösterilmiştir;

" SSK İşveren Primi,

" Tasarruf Teşvik Fonu İşveren Payı

" Yakacak Yardımı

" SSK Primi

" Fazla mesailer

" İzin ücretleri

" Giyim maliyetleri

" Doğum-ölüm-evlendirme yardımı

" Eğitim maliyetleri

" Tedavi maliyetleri

" Personel taşıma maliyetleri

" İkramiye ve primler

" İhbar tazminatı ve kıdem tazminatı

Şekil 1: Direkt İşçilik Giderlerinin Hesaplaması

Mamul Birim 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek TOPLAM

Şekerli Pasta Hedef Satış 27.000 30.000 28.500 31.000 116.500

 D.S.Stok 0 0 0 0 

 İhtiyaç Üretim 27.000 30.000 28.500 31.000 116.500

 D.B.Stok 0 0 0 0 

 Hedef Üretim 27.000 30.000 28.500 31.000 116.500

Tablo 1: Üretim Bütçesi

Önceki yazılarımızdaki örnekte, TAM GIDA A.Ş'nin üretim bütçesini Tablo 1'deki gibi oluşturmuştuk. Hedeflenen üretim düzeylerine ulaşmak için gerekli işçi sayısını ve işçilik maliyetini aşağıdaki formüllerden faydalanarak hesaplayabiliriz;

Yukarıdaki formüllerden faydalanarak örneğimiz için gerekli işçi sayısı ve işçilik maliyetlerini hesaplayalım;

  1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam

Hedef Üretim 27.000 kutu 30.000 kutu 28.500 kutu 31.000 kutu 116.500 kutu

Birim Başına Gerekli Direkt İşçilik Saati (DİS) 0,3 0,3 0,3 0,3 

Toplam DİS 8.100 9.000 8.550 9.300 34.950

Birim Çalışma Saati (3 ay için; 225 saat * 3 = 675 saat) 675 675 675 675 

Gerekli İşçi Sayısı 12 işçi 14 işçi 13 işçi 14 işçi 

Ortalama Direkt İşçilik Ücreti       (3 ay için;  666 TL * 3 = 1.998 TL) 1.998,00 TL 1.998,00 TL 1.998,00 TL 1.998,00 TL 

Toplam Direkt İşçilik Gideri 23.976 TL 27.972 TL 25.974 TL 27.972 TL 105.894 TL

Tablo 2:Gerekli İşçi Sayısı ve Maliyeti Tespit Tablosu

Hatırlayacak olursak TAM GIDA A.Ş.'nin Şekerli Pasta ürününü bütçelemiştik. Bu üründen bir kutu üretebilmek için 0,3 saat işçilik gerekmektedir. Buna göre ilk çeyrek hedef üretim miktarı olan 27.000 kutu şekerli pasta üretimi için; 27.000 * 0,3 = 8.100 işçilik saati gerekmektedir. Bir işçi için aylık çalışma süresi olan 225 saat, üç ayda; 225 * 3 = 675 saat'e  karşılık gelmektedir. Yani bir işçi üç aylık dönemde 675 saat çalışmaktadır. İlk Çeyrek hedef üretim miktarına ulaşabilmek için 8.100 DİS gerekecekti. Buna göre ilk çeyrek için gerekli işçi sayısı; 8.100 / 780 = 12 kişi olarak bulunacaktır. İşçi ücretleri asgari ücret üzerinden değerlendirilirse ve asgari ücretin aylık 666 TL olduğundan hareketle; bir işçinin bir çeyrek için brüt ücret tutarı 666 * 3 =1.998 TL olarak bulunacaktır. İlk çeyrekte 12 işçi istihdam edileceğine göre; 12 * 1.998 = 23.976 TL  ilk çeyrek toplam işçilik gideri olarak hesaplanacaktır. Yapılan hesaplamalar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Üretim yapan işletmelerde işçilik maliyetleri toplam maliyetlerin maksimum %10'luk kısmını oluşturmaktadır. Bu oranın düzenli olarak kontrol edilmesi, ters giden durumlar olması halinde de anında müdahale edilmesi gerekmektedir. Bunların yanında işçi performansları da takip edilmelidir. Çünkü hedef üretim miktarlarına ulaşılmadığı takdirde hedeflenen birim işçilik maliyetleri otomatik olarak artacaktır. Örneğimiz için bu durumu değerlendirelim.

Hedeflenen Üretim 27.000 kutu   Gerçekleşen Üretim 30.000 kutu   Gerçekleşen Üretim 25.000 Kutu

Toplam Direkt İşçilik 23.976 TL   Toplam Direkt İşçilik 23.976 TL   Toplam Direkt İşçilik 23.976 TL

Birim Direkt İşçilik Gideri 0,89 TL   Birim Direkt İşçilik Gideri 0,80 TL   Birim Direkt İşçilik Gideri 0,96 TL

Bütçe   Senaryo 1   Senaryo 2

Tablo 3: Birim Direkt İşçilik Maliyetleri Karşılaştırma Tablosu (İlk Çeyrek)

Tablo 3'te, TAM GIDA A.Ş.'nin Şekerli Pasta ürünü için, ilk çeyrek üretim, toplam direkt işçilik maliyeti ve birim direkt işçilik maliyetleri, üç farklı durum için değerlendirilmiştir. İlk durum bütçe verileri esas alınarak oluşturulmuştur. Senaryo 1, hedeflenen üretimden daha fazla üretimin gerçekleşmesi durumundaki birim işçilik maliyetlerini, Senaryo 2 ise hedeflenenden daha az üretimin gerçekleşmesi durumundaki birim işçilik maliyetlerini göstermektedir. İlk olarak bütçe verilerine baktığımızda; ilk çeyrek için 27.000 kutu Şekerli Pasta üretileceği varsayılmıştır. Toplam direkt işçilik giderleri de, Direkt İşçilik Giderleri Bütçesinden 23.976 TL olarak hesaplanmıştı. Buna göre bir kutu şekerli pasta için birim direkt işçilik gideri ilk çeyrekte; 23.976 TL / 27.000 kutu = 0,89 TL/kutu  olarak bulunacaktır.

Senaryo1'de ise 30.000 kutu üretim yapılacağı varsayımından hareketle, toplam işçilik maliyetlerinin sabit kalacağından; 23.976 TL / 30.000 kutu = 0,80 TL/kutu,  ilk çeyrek kutu başına birim direkt işçilik maliyeti olarak karşımıza çıkacaktır. Senaryo 2'de de 25.000 kutu üretime yapıldığı düşünülmüş ve kutu başına birim direkt işçilik maliyeti; 23.976 TL / 25.000 kutu = 0,96 TL/kutu olarak bulunacaktır.

Örnekten de görüleceği gibi işçi performasının artması sonucu üretim miktarı da artmış ve birim direkt işçilik maliyeti de 0,89TL'den 0,80TL'ye düşmüştür. Tersi durumda işçi performans düşüklüğü neticesinde hedeflenenden az üretim yapılmış ve birim direkt işçilik maliyetleri 0,96 TL'ye yükselmiştir.

Burada iki konuya dikkat edilmesi gerekmektedir. Birincisi, iş etüdlerinin çok iyi yapılması gerekmektedir. Bir işçinin bir birim üretimi ne kadar sürede gerçekleştirdiği iyi tespit edilmelidir. Bunun iyi analiz edilememesi durumunda, hedeflenen üretim miktarlarına ulaşılamayacak ve belki  de hedeflenen satışlar gerçekleştirilemeyecektir. Ya da işçiler fazla mesai yapmak zorunda kalacaktır. Bunun sonucu olarak da planlanan giderlerimizden sapmalar meydana gelerek, daha sonra hazırlayacağımız nakit akış bütçesi ile proforma gelir tablosu ve proforma bilançonun gerçeği yansıtmamasına sebep olacaktır. Yönetim muhasebesinde karar vermek için kullanılan bu tabloların sağlıklı oluşturulamaması da bizi yanlış kararlar vermeye sürükleyebilir.

Dikkat edilmesi gereken ikinci konu ise çalışan performanslarının düzenli olarak kontrol eilmesi gerektiğidir. Eğer çalışan performansları takip edilirse, işler yolunda gitmemeye başladığında anında müdahale edilebilecek ve sorun büyümeden giderilecektir. Bu nedenle çalışan performaslarının günlük, haftalık ve aylık olarak düzenli bir şekilde kontrol edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca İşçilik verimliliği ve performanslarını değerlendirilmek amaçlı aşağıdaki rasyolar düzenli olarak takip edilmelidir:

" İşçilik maliyeti verimi = (Üretilen Miktar x Birim Standart Zamanı x Standart İşçilik Ücreti / Gerçekleşen İşçilik Ücreti) x 100

" İş Gücü Verimliliği = Çıktı / İşçilik Giderleri

" Toplam İşçilik Ücretleri / Toplam Çalışılan Saatler

" (Toplam Yardımcı İşçilik Maliyeti / Toplam İşçilik Maliyeti) X 100

" (Toplam Direkt İşçilik Maliyeti / Toplam İşçilik Maliyeti) X 100

" (İşçilik Maliyetleri / Üretim Miktarı)

" İşçilik Saati Başına Katma Değer = Katma Değer / Toplam İşçilik Saatleri

" Çalışan Başına Satışlar = Satışlar / Çalışan Sayısı

Bir sonraki konumuzda genel üretim giderleri bütçesinin oluşturulmasından bahsedeceğiz. İyi hafta sonları geçirmeniz dileğiyle… Görüşmek üzere…