Dış ticarette yeni sayfa açmak

Enver ÇITAK / AEC Danışmanlık Eğitim Tanıtım Hizmetleri

Türkiye'nin 250, 500, 750 milyar dolarlık ihracat rakamlarına ulaşması hayal değil.

Gazetemizde 19.05.2004 tarihinde yer alan "İthalatçı-ihracatçı ve sonrasında dış ticaret üst birlikleri" başlıklı yazımda; "Devletimin kanunla kurulan bu birlikleri "bağlı kuruluş" kavramından çıkartması gerekmektedir. ….." yer almış idi.

Anayasa Mahkemesi 26.02.2009 tarihli Resmi Gazete'de yer alan Esas sayısı: 2006/55, karar sayısı: 2008/145, karar günü: 18.9.2008 olan kararı ile "9.12.1994 günlü, 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un 6. maddesinin (c) fıkrasının ikinci tümcesinin iptaline karar verilmesinin doğuracağı hukuksal boşluk, kamu yararını ihlal edici nitelikte olduğundan gerekli düzenlemelerin yapılması amacıyla iptal kararının, Resmî Gazete'de yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesi uygun görülmüştür" denilerek İhracatçı birliklerinin iptaline 6 ay sonra geçerli olacak şekilde karar vermiş oldu.

Aynı karar da Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın görev ve sorumluluğu dile getirilmiştir.

Yeni bir sayfa açılımı

Alınan karar sonrasında gelecek zaman dilimi Dış Ticaret'te yepyeni bir sayfanın açılabileceği bir dönemdir. Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın var olan bölge müdürlükleri 26.8.2009 tarihine kadar tekrar yapılanabilir. Tabiî ki istersek. Her bölge müdürlüğünün bünyesinde ihracatçılar birliklerine DTM'nin aktardığı görevler verilebilir. İhracatçı birliklerinde var olan personelin kamu personeli olma özelliği ve sınavda aldığı değere göre DTM kadrosuna alınabilmesi sağlanabilir. DTM kuruluş kanununda sözleşmeli personel çalıştırma hakkına sahiptir. İhracatçılar birlikleri çalışanları sözleşmeli personel olarak çalıştırılabilir. Birliklerin özellikle belirli bir birimde bulunan personeli, gerçekleştirdikleri devlet memurlarının yapması gereken işleri bölge müdürlükleri çatısı altında da yerine getirebilirler. Böylece hem birliklerin hem de bölge müdürlüklerinin iş yükü artışına bağlı personel sorunu çözülmüş olur.

Her bölge müdürlüğü kendi bölgesinin meslek olarak algılanan ihracatçı ile hem de sadece tarım ihracatçısı ile değil tüm ihracatçıları kısaca dış ticaretçileri ile de kucaklaşabilir. Her bölge müdürlüğü bölgesine özel teşvikleri tüm ihracatçıları ile birlikte değerlendirerek DTM'ye sunabilir. Her bölge müdürlüğü DTM'nin var olan tüm genel müdürlüklerinin görevlerini bölgelerinde yapabilecek şekilde yapılandırılabilir.

İhracatçı birlikleri nispi aidatları ile TOBB gibi olmasa da bağımsız bir bütçeye sahip olup, getirisi fazla olan birlikler az olan birliklere DTM isteği ile fonlama yapabilmektedir.

DTM'nin ihracat kayıt, ithalat kayıt işlemlerinden alınacak nispi aidat ve diğer ücretleri var olan DTM döner sermaye tarafından tahsilâtı yapılabilir.

Dış ticaret bütünlük kazanır

DTM, Türkiye genelinde dış ticaretçisini kucaklayabilir. Ankara merkezli yapılmak zorunda kalan birçok işlem taşra teşkilatı olarak adlandırılan Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri'nin DTM'nin tüm birimlerini kapsayacak şekilde yapılanması ile yapılabilir. DTM, Türkiye genelinde bölgesel olarak ihracat ürünlerini ihracatçı sorunlarını, ithalat ihtiyacını, bölgesel teşvikleri yerinde tespit yapabilir. Ulaştırma Bakanlığı'nı lojistik üst kurulması projesinde Demir, Hava, Deniz, Karayolları'nın ve ihracatçının erişiminin ve dış ticaretçinin bilgilenmesini gerçekleştirebilir.

Devletin ve devlet memurunun yapması gerekli işlemler, belge düzenlenmesi ve diğer tüm konular bir çatı altında yapılabilir.

İhracatçı birlikleri ise DTM görevlerini yapmak yerine ihracatın artırılabilmesi için, meslek olarak algılanmış ihracatçılık için de etik değerleri, mesleki değerleri, sektörel değerleri belirleyebilmeleri, daha ucuza daha iyiye ve daha iyi imkanlar ile imalat yapabilme imkanlarını araştırabilirler.

Dış ticaret odası

İhracatçı birlikleri her bölgede oluşması yerine ihracatçılığın meslek belirtilmesi nedeni ile de oda statüsüne getirtilebilir. Hatta ithalatçılarda dâhil edilerek dış ticaret odası oluşturularak, unvanında ve iştigal alanlarında, ithalat ihracat ve veya dış ticaret geçen, tüm firmaların kuruluş aşamasından itibaren üyelikleri bu dış ticaret odası bünyesinde yapılabilir.

Böyle bir oluşum gerçekleşmesi durumunda da öncesinde var olan tüm özel ve tüzel kişiliklerden unvanında ve iştigal alanlarında, ithalat ihracat ve veya dış ticaret geçenlerin dış ticaret odasına aktarılması sağlanabilir.

Dış ticaret konusunda hizmet veren uluslararası nakliyeci firmalar ve gümrük müşavirliği firmalarının da dış ticaret odası na kayıt zorunluluğu getirilerek, konu bütünlüğü sağlanabilecektir.

Dış ticaret odası aynı zamanda ATR, menşe, gibi dış ticarette gerekli belge düzenlenmesi ile de yetkilendirilebilir.

Bu sonuç ile her il ve ilçede kurulabilecek dış ticaret odası üyelerinin seçeceği oda yönetimleri ile "dış ticaretçiler meclisi" kurularak TİM'in görev ve üstlendiği sorumluluklar bu meclis tarafından yerine getirilebilir.

DTM bölge müdürlükleri

İsterse devletimiz yürütme organları bu konuda Anayasa Mahkemesi'nin tanıdığı 6 aylık süreden çok daha kısa sürede DTM bölge müdürlüklerinin yapılanmasını gerçekleştirebilirler.

Devlet terbiyesi ile yetişmiş, iyi eğitimli personelle kalite çıtasını yükseltmiş, ihracatçıyı -dış ticaretçiyi- tanıyan, sorunlarını bilen ve icraatın içinde olan DTM'nin bölge müdürlükleri, bölge müdürlerinden hizmetlisine ve mevcut birlik personelinin sözleşmeli personel olarak istihdamı ile sözleşmeli personeline kadar, dış ticaretimizin şekillenmesinde beklenenden çok daha fazla emek ve efor sarf edeceklerine inanıyorum. Devletimizin çare müessesi özelliği ile tüm ihracatçıları kucaklayabilecektir. dış ticaret işlemleri var olan Ankara Erzurum Gaziantep İstanbul, İzmir, Mersin, Samsun, Trabzon, Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri'nin tekrar yapılanması ile dış ticaretçinin bulunduğu yerde DTM işlemleri yerine getirilebilir.

İhracatta ve ithalatta izin onay, DİİB müracaatı düzenlenmesi, teknik engeller, vs., Ankara'ya müracaat zorunluluğu olan DTM konusu işlemler bu bölge müdürlüklerinde yapılabilecektir.

Bunun sayesinde de DTM taşra teşkilatı personelinin de yurtdışına ticaret ateşe ve veya ticaret ateşe yardımcısı olarak gidebilme imkânı sağlanabilir. Türkiye genelini dış ticaretçiyi yerinde görebilen taşra teşkilatından yetişen ticaret ataşe ve yardımcıları da iki ülke arasındaki ikili ticari ilişkileri sağlamakta geliştirmekte aktif rol oynayabilirler.

Küçük olamam, büyümek isterim (KOBİ)

Birlik (Dış ticaret odaları) ana konusu olan mesleki birliktelik, mesleki gelişme ve dayanışma işlemleri için zamanını çok daha rahat kullanabilir ve birlik amacına uygun şekilde oluşabilir. Birlikler (Dış ticaret odaları) tarafından DTM'nin yapması gereken iş yapılmayacak, sivil toplum kuruluşu olarak kabul gören mesleki kuruluş niteliğine sahip olacak ihracatçı birliklerimiz (Dış ticaret odaları) Konya'nın, Kayseri'nin, Sivas'ın, Elazığ'ın Balıkesir'in, Antalya'nın küçük olamam büyümek isterim diyen sanayicilerimizi (KOBİ) daha iyi tanıyabilecek, yaşanan sorunları, gelişmesi gereken konuları, alınması gereken önlemleri, verilmesi gereken eğitimleri belirleyebilecek ve dış ticaretçiye birlik olarak hizmet verebilecektir.