Dış ticrette dolaşım belgelerinin avantajları ve sorunlar
Hasan AKDOĞAN / Emekli Gümrük Baş kontrolörü/YGM
A.TR Dolaşım Belgeleri
Türkiye ile Avrupa Birliği karşılıklı olarak gümrük vergisi tavizlerinden yararlanmak için malların serbest dolaşımı olup olmadığının kanıtlanmasını gerektirmektedir. Türkiye ile AB arasında oluşturulan Gümrük Birliği'nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karar - ( 2006/10895 )da; A.TR Dolaşım Belgesi: Türkiye veya AB'de serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, gümrük idaresince ya da bu idare tarafından yetki verilmiş kişi ve kuruluşlarca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belge şeklinde tanımlanmıştır.
A.TR Dolaşım Belgesi neden ve hangi ürünler için düzenlenmektedir
Türkiye ve AB menşeli olan ürünler, Üçüncü ülke menşeli olup Türkiye ya da AB'de ithal işlemleri tamamlanmış, gerekli gümrük vergisi, eş etkili vergi ve resimleri tahsil edilmiş, bu vergi ve resimleri tam veya kısmi bir iadeden yararlanmamış eşyalar serbest dolaşımda sayılırlar. İşlem görmüş ürünlerin AB'ne ihracatı esnasında, bu ürünlerin üretiminde kullanılan üçüncü ülke menşeli ürünler için, Ortak Gümrük Tarifesi'nde öngörülen vergilerin, ilgili çıkış gümrüğüne yatırılması ve ihracatçı ülke tarafından A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesi durumunda, söz konusu işlenmiş ürünler, Katma Protokol hükümleri uyarınca, tercihli sistemden yararlanabilmektedir.
Türkiye ve Topluluk menşeli ürünlerin, Türkiye ve AB ülkelerine ihracatı esnasında, bu ürünlerin üretiminde kullanılan ve Türkiye ve AB serbest dolaşımda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesi'nde öngörülen verginin "Telafi Edici Vergi" adı altında ihracatçı ülke tarafından tahsil edilmesi hükme bağlanmıştır
A.TR Dolaşım Belgeleri düzenleyen ülkeler
1- Almanya 14- Finlandiya
2- Fransa 15- İsveç
3- İtalya 16- Polonya
4- Belçika 17- Çek Cumhuriyeti
5- Lüksemburg 18- Macaristan
6- Hollanda 19- Estonya
7- Danimarka 20- Slovenya
8- İrlanda 21- Letonya
9- İngiltere 22- Slovakya
10- Yunanistan 23- Litvanya
11- Portekiz 24- Malta
12- İspanya 25-Romanya
13- Avusturya 26-Bulgaristan
Bu arada; Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi ve Pan-Avrupa - Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi kapsamında yer alıp, hem AB'de hem de Türkiye ile çapraz kümülasyon imkanı bulunan ülkelerden birine AB'den ihraç edildikten sonra, o ülkede hiçbir işçilik veya işleme tabi tutulmaması ya da yalnızca yetersiz işlem veya işçiliğe tabi tutulması nedeniyle AB menşeini koruyan sanayi veya işlenmiş tarım ürünlerine, o ülkede düzenlenen menşe ispat belgeleri eşliğinde Türkiye'ye ithal edilmesi durumunda, doğrudan AB'den A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelmesi halinde tabi olacağı tercihli tarife uygulanıyor.
Aynı şekilde Pan - Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi ve Pan-Avrupa - Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi kapsamında yer alıp, hem AB'den hem de Türkiye ile çapraz kümülasyon imkanı bulunan ülkelerden birine Türkiye'den ihraç edildikten sonra, o ülkede hiçbir işçilik veya işleme tabi tutulmaması ya da yalnızca yetersiz işlem veya işçiliğe tabi tutulması nedeniyle Türkiye menşeini koruyan sanayi veya işlenmiş tarım ürünlerine, o ülkede düzenlenen menşe ispat belgeleri eşliğinde Topluluğa ithal edilmesi durumunda, doğrudan Türkiye'den A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelmesi halinde tabi olacağı tercihli tarife uygulanıyor.
Serbest dolaşımda bulunan eşyanın Pan-Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi ve/veya Pan-Avrupa - Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemlerine dahil bir ülke veya ülkelerden ithal edilmiş olması halinde ise ithalata ilişkin EUR.1 veya EUR - MED Dolaşım Belgesi ya da fatura beyanı veya EUR - MED fatura beyanına ve diğer tevsik edici belge ve bilgilere dayanılarak söz konusu eşyanın ithalatçı-tedarikçisi tarafından tedarikçi beyanı düzenlenebilir. Tedarikçinin sorumluluğu ise; beyanının doğruluğunun gerektiğinde Müsteşarlıkça kontrol edilebilmesini sağlamak üzere, beyanında belirttiği eşyanın işlenmesinde veya üretiminde kullandığı girdilerin miktarı, kıymeti ve eşya fabrika çıkış fiyatındaki yüzdeleri, tarife istatistik pozisyonları ve tanımı gibi menşe tespitinde kullanılabilecek kayıtları tutmak, kayıt ve belgeleri, yürürlükteki kanunlarda öngörülen süreler saklı olmak üzere üç yıl süreyle saklamak ve yaptığı her beyanın doğruluğunu kanıtlanmaktır.
EUR.1 Dolaşım Belgeleri
Türkiye'nin Türk mallarını teşvik amaçlı Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığı ülkelere yönelik ihracatlarda, Avrupa Birliği'ne üye ülkelere Tarım Ürünleri Listesi kapsamına dahil ürünlerin ihracatında, AB'ne üye ülkelere Avrupa Kömür Çelik Topluluğu Ürün Listesi kapsamına dahil ürünlerin ihracında malın gümrük indiriminden yararlanması amacıyla odamız tarafından onaylanan ve gümrük idaresince vize edilen belgedir.
<http://foreigntrade.atonet.org.tr/images/stories/Documents/PDF/eur_1_doldurmaornegi.pdf>EUR.1 Dolaşım Sertifikası EFTA ülkeleri, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalamış olan diğer ülkeler ile ticarette ve Türkiye'nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde imzaladığı anlaşma kapsamı ürünlerin ticaretinde düzenlenen belgedir
EUR.1 Dolaşım Sertifikası, sertifikası muhteviyatı eşyanın anlaşma kuralları çerçevesinde menşeli olduğunu gösteren, ihracatçı tarafından doldurulduktan sonra Ticaret / Sanayi Odaları tarafından gerekli kontroller yapılarak tespit edilen ve gümrük idaresince vize edilmesini müteakip geçerli olan menşe ispat belgesi olup aramızda tercihli ticaret anlaşması olan ülkelerle yapılan ticarette indirimli tarifeden yararlanmayı sağlar.
EUR.1 Dolaşım Belgeleri hangi ülkeler için düzenlenir
Pan - Avrupa Menşe Kümülasyonu; AB, EFTA, Romanya, Bulgaristan ve Türkiye'nin dahil olduğu bir çapraz kümülasyon sistemidir. PAMK sistemine dahil tüm ülkelerin arasında serbest ticaret anlaşmaları vardır ve bu anlaşmaların hepsinde aynı menşe kuralları uygulanmaktadır.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası EFTA ülkeleri, ikili serbest ticaret anlaşması yapılan ülkeler, ve AB ülkelerine yapılan işlenmiş tarım ürünleri (konserve, turşu, salça gibi) ayrıca bu belge AKÇT (demir-çelik) ürünleri için de kullanılır.
Serbest Ticaret Anlaşmamız Bulunan Ülkeler: İsrail-Makedonya-Hırvatistan-Bosna Hersek-Filistin- Tunus-Fas-Suriye-Gürcistan-Arnavutluk
EFTA ülkeleri: İsviçre Federasyonu-Norveç Krallığı-İzlanda Cumhuriyeti- Lichtenstein Prensliği
Türkiye Tarafından Tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Yapılacak İhracatta Düzenlenecek EUR.1 Dolaşım Sertifikası ve Fatura Beyanına İlişkin Yönetmelik ile, ikili kümülasyon kapsamında, Türkiye Tarafından Tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi'nden faydalanan ülkelere Türk menşeli eşyanın ihracında düzenlenecek EUR.1 Dolaşım Sertifikası ve fatura beyanlarının kullanım usul ve esasları düzenlenmiş bulunuyor.
Bu Yönetmelikte geçen;
EUR.1 Dolaşım Sertifikası: Türk menşeli ürünlerin Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi kapsamında kümülasyon hükümlerinden yararlanabilmesini sağlamak üzere gümrük idareleri veya Müsteşarlıkça yetkili kılınan kuruluşlarca usulüne uygun olarak düzenlenip gümrük idarelerince vize edilen, menşe ispat belgesini,
Fatura Beyanı: İhracatçı tarafından fatura, teslimat notu veya herhangi bir başka ticari belge üzerinde belirtilen, usulüne uygun olarak yapılan beyanı,
İfade ediyor.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası Düzenlenmesi
Kararın 4 üncü maddesinde belirtildiği üzere, Türk menşeli maddeler, faydalanan ülkelerden birinde elde edilen bir ürün içine dahil edildikleri takdirde, faydalanan ülke menşeli kabul edilirler. Söz konusu maddelerin yetersiz işçilik veya işlemlerin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları koşuluyla, yeterli işçilik veya işlemden geçmiş olmaları şartı aranmaz. Bu maddelerin menşe statülerinin ispatı; EUR.1 Dolaşım Sertifikası veya; Fatura Beyanı vasıtasıyla sağlanır.
İhracatçının İbraz Yükümlülüğü
EUR.1 Dolaşım Sertifikası düzenlenmesi için başvuruda bulunan ihracatçı, bu sertifikaları düzenleyecek gümrük idarelerinin veya Müsteşarlıkça yetkili kılınan kuruluşun talep edilebileceği, söz konusu ürünün menşe statüsü ile bu Yönetmeliğin diğer hükümlerinin yerine getirilmiş olduğunu tevsik eden tüm ilgili bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.
EUR.1 Dolaşım Sertifikalarının Gümrük İdarelerince İncelenmesi gerekir.
Ürün imalatında kullanılan girdilere ait diğer evrakın yanı sıra, nakliyeciler tarafından verilen kara, demiryolu, hava ve deniz taşımalarına ilişkin konşimento, manifesto, yük senetleri, fatura ve beyannameye eklenen diğer belgeleri incelemek; gerektiğinde muhasebe kayıt ve defterlerini incelemek ve ihraç konusu eşyayı Gümrük Yönetmeliği'ndeki esaslara göre muayene etmek suretiyle kontrol ederler. Bu şekilde Dolaşım Sertifikalarının kontrolü yapıldıktan sonra vize işlemine geçilir.
Fatura Beyanı,
Türkiye Cumhuriyeti'nde bir onaylanmış ihracatçı tarafından veya toplam kıymeti 6000 EURO'yu geçmeyen menşeli ürünler ihtiva eden bir veya daha fazla paketten oluşan bir sevkiyat için, herhangi bir ihracatçı tarafından, söz konusu ürünlerin Türkiye Cumhuriyeti veya Faydalanan Ülkelerden biri menşeli olarak kabulü ve Karar'ın diğer hükümlerinin yerine getirilmesi halinde hazırlanabilir.
Fatura beyanında bulunan ihracatçı, söz konusu ürünün menşe statüsü ile bu Karar'ın diğer hükümlerinin yerine getirilmiş olduğunu kanıtlayan ilgili tüm belgeleri, ihracatçı ülkenin gümrük veya diğer yetkili resmi idarelerinin talebi üzerine herhangi bir anda ibraz etmeye hazırlıklı olur.
Fatura beyanı, ihracatçının kendi el yazısı ile atacağı orijinal imzasını ihtiva eder. Ancak, onaylanmış ihracatçıdan, kendi adıyla hazırlanmış herhangi bir fatura beyanının kendi el yazısıyla imzalanmış addedilerek tüm sorumluluğu üzerine aldığına dair yazılı bir taahhütnameyi ihracatçı ülkenin gümrük idarelerine vermiş olması koşuluyla, böyle bir beyanı imzalama şartı aranmaz.
C) Dolaşım Belgeleri soruşturmaları
Dolaşım belgeleri, gerek karşı ülkelerden yapılan talepler gerekse yurtiçinde yapılan risk analizleri sonucunda incelemeye tabi tutulmaktadırlar. Bazı firmaların bu belgelerden dolayı adli makamlara sevk edildikleri biliniyor.
Yapılan inceleme ve soruşturmalar;
1- Ticaret odasınca yapılan işlemlerin incelenmesi
2- Gümrük müdürlüğü nezdinde araştırma
3- İstatistiki bilgilerin temini
4- Vergi dairesi müdürlüğü nezdinde araştırma
5- Yurtdışı araştırması
6- Şirket nezdinde yapılan çalışmalar
Şeklinde sıralanabilir. Bu çalışmalar neticesinde uygulanacak cezalar Gümrük Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve TCK açısından değerlendirme konusu yapılabiliyor. Bu belgelerin çokluğu dikkate alınırsa Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri eliyle denetime tabi tutulmalarında isabet olduğu görülüyor.