F35'te sorunlar bitmiyor, teslimatlar giderek gecikiyor
F35'lerde yaşanan bazı sorunlara şimdi de teslimatların durdurulması eklendi. Bu durum takvimde yeni bir gecikme anlamına geliyor.
Mehmet KAYA
Türkiye'nin de dahil olduğu ABD liderliğindeki 5'inci nesil savaş uçağı F-35 JSF'nin (Müşterek Taarruz Uçağı-Joint Strike Fighter) tasarım aşamasındaki sorunlara, teslimatlara rağmen yenileri eklenmeye devam ediyor. Teslim edilen bazı uçaklardaki pilotların oksijen erişimindeki problemlere şimdi de perçinlerin oluşturduğu paslanma-korozyon sorunu nedeniyle teslimatların durdurulması eklendi.
Müşterek Taarruz Uçağı projesinde teslimatların durdurulması takvimde yeni bir gecikme anlamına geliyor. Örneğin Türkiye'nin program başında 2014'te ilk uçaklarını teslim alması planlanıyordu. Geliştirme ve üretim süreçlerinde ise ilk siparişler verildiğinde teslimatın 2017'de olması planlanıyordu. Mevcut takvimde ise 2018 içinde 2 adet uçağın teslim alınması planlanmıştı ancak son gelişmelerden sonra bu sürenin de değişeceği tahminleri yapılıyor. F-35 teslimat programı, projenin geliştirme aşamasındaki sapmalar, buna bağlı maliyet yükselmeleri ve ülkelerin de bu nedenle program başlangıcındaki sipariş planlamalarında değişiklikler yapması nedeniyle beklenenden daha fazla gecikmiş durumda. Türkiye'ye yönelik ABD merkezli son dönemdeki çıkışlarda da F-35 teslimatlarının baskı unsuru olarak kullanılması yönünde bazı görüşler sergilenmişti. Bunlar arasında düşünce kuruluşu CFR de bulunuyor. Türkiye, bu uçaklardan hali hazırda çeşitli kararlarla 14 adet sipariş açıklamış, 2016'da sipariş verildiği duyurulmuş ancak adet belirtilmemişti. Bu miktarın en az 10 adet olduğu tahmin ediliyor.
Türkiye, proje ortağı
Resmi adı 'The F-35 Lightning II' olan ve ABD'li Lockheed Martin tarafından yürütülen projeye, ABD'nin yanı sıra Avustralya, Kanada, Danimarka, İtalya, Hollanda, Norveç, Türkiye, Birleşik Krallık ortak olarak katılıyor. Bu katılım, uçakların bazı parçalarının ya da ömür devri içinde bakım- onarım gibi unsurlarından pay alma anlamına geliyor.
Projedeki 'Joint-Müşterek' isimlendirmesi uluslararası katılımlara atıf yapmıyor. Uçağın, ABD'nin Hava, Deniz ve Kara Kuvvetleri'nin üçünün de kullanabileceği nitelikte ortak bir savaş uçağı tasarlanmasından kaynaklanıyor. F-35, bugüne kadar yapılmış en pahalı askeri proje olma niteliğini taşıyor. Maliyetleri tam açıklanmasa da F-35'in seri üretime başlanması ve sonrasındaki iyileştirmelerle toplam geliştirme tutarının 400- 450 milyar dolar arasında olacağı tahmini yapılıyor.