Fındık ve fiyat meselesi...
ORDU'DAN / Murat GÜRSOY
Fındıktaki ana sorunun 'fiyat' sorunu olduğu noktasında bir algılayış var... Fiyat bir sorun olmakla birlikte fiyata etki eden daha farklı sorunların olduğuna da dikkat çekmek ve fiyat sorununun esasında fındıkta yaşanan birçok sorunun 'bir sonucu olduğunu' kabul etmek lazım. Yani 'fiyat' fındıkta sorun değil, 'sonuçtur'.
Fındık piyasasında özelikle 2000 yılından sonra fiyat konusunda bir karmaşa olduğu da görülüyor. 2000 yılından sonra devletin tarım ürünleri üzerindeki destekleme politikasının değişimine bağlı olarak, bu değişimin ürün fiyatlarına yansıdığı görülüyor. 2000 yılından sonra 40 yıldır devam eden 'taban fiyat garantili destekleme alımı' politikası terk edildi ve yerine 'çiftçi kayıt sistemine dayalı doğrudan destekleme" uygulamasına gidildi. Aslında bu konu bile kendi başına bir tartışma konusu. Fındıkla ilgili olarak destekleme alımı yapmak üzere yıllardır görev yapan FİSKOBİRLİK 2006 yılında by-pass ediliyor yerine TMO geliyordu. Ve TMO hükümetçe açıklanan bir fiyattan devlet adına fındık alıyor, diğer taraftan serbest piyasada da arz ve talebe bağlı olarak bir fiyat oluşuyor. Yani fındık piyasasında artık iki fiyat vardır.
Devletin açıkladığı taban fiyatı ilan edecek ve uygulayacak merci TMO. Serbest piyasada oluşacak fiyata, serbest pazar ekonomilerinde müdahale söz konusu olamaz. Arz ve talebe bağlı olarak oluşacak fiyat üzerinden alıcı ve satıcı anlaşarak ticari takas gerçekleşir. Ve gerçekleşen bu ticari takas sair mevzuatlarda ön görülmüş belgeler ile kayıt altına alınır, o belgeler de kanunlarda belirtilmiş olan sürelerde ilgili kurumlara ibraz edilerek işlem tamamlanır. Serbest piyasada oluşan fiyatların ilanını ticaret borsaları yapar. Kamuoyunu bilgilendirmek adına fiyat haberleşmesi yapmak, ticaret borsalarına 5174 sayılı kanunla verilen görevlerdendir. Devlet tarafından açıklanan fiyatların destekleme alımı yapan kurumlarca ilan edildiği ve uygulandığı malum. Yani destekleme fiyatının kamuoyuna duyurulması noktasında bir sıkıntı olmadığı gibi destekleme fiyatı serbest piyasa fiyatı gibi çeşitli faktörlerle dalgalanma gösteren bir fiyat da değildir. Haliyle de ticaret borsaları tarafından destekleme fiyatının ilanının bir anlamı olmadığı gibi destekleme fiyatının ilanı ticaret borsalarının yetkisi dâhilinde de değildir.
Ticaret borsası tarafından ilan edilen fiyatın manası, ticaret borsasının tek taraflı olarak fiyat tespit etmesi ve tespit ettiği fiyatı ilan etmesi değildir. Arz ve talep başta olmak üzere diğer ekonomik faktörlere bağlı olarak serbest piyasada oluşan fiyatı 'tarafsızlık ilkesi' ile kayıt altına alan borsa, kayıtlarında oluşan ortalama fiyatı kamuoyu ile paylaşır.
Fiyat konusunda bir karmaşa olduğu ortadadır ve bu karmaşayı yaratan faktör ise yine fındığa siyasetin bulaştırılmış olmasıdır. Her dönemde olduğu gibi bu dönemde de fındık fiyatları üzerinden siyasi rant sağlanmaya çalışılıyor. Fındıkta yapılanlar ve yapılmayanlar açıkca ortadayken üzerine görev düşen kurumların gereken adımları çok yavaş atması da manidardır. Beklentimiz 2009 yılının istikrar ve sistemin başladığı yıl olmasıdır.