Gelir Vergisi beyannamesi vermeniz gerekiyor mu? (I)

VERGİ PORTALI / Bilgütay YAŞAR

Biliyorsunuz mart ayı gelir vergisi mükellefleri için ellerin cebe atılıp vergilerin beyan ve ödemesinin yapılması gereken bir ay. Parasından ayrılmak istemeyenlerimiz için zor. Devletin eğitim, sağlık gibi harcamalarına destek verdiğini düşünenlerimiz için haz verici bir ay. Sonuçta istesek de, istemesek de yerine getirilmesi gereken bir görev.

Bizim vergi sistemimiz bir yıl içinde hangi kaynaktan olursa olsun elde edilen gelirlerin toplanım bir beyanname ile beyan edilmesini ve devamında ödenmesini öngörüyor. Ancak esas sistemimiz bu olmasına rağmen, Gelir Vergisi Kanunu'muz sistemimizi sistemsiz hale getirecek kadar farklı uygulamaları içeriyor.

Elde edilen gelirlerin hangisinin beyan edilmesi gerekti, hangisi için beyanname verilmeyeceği gerçekten uzmanlarının dahi zorlandığı bir konu. Yeni GVK çalışmalarında mutlaka yeniden düzenlenmesini ve basitleştirilmesini ümit ederim.

Bu yazımızda sizlere yardımcı olmak için 2009 yılında elde ettiğiniz gelir türlerine göre beyanname vermeniz gerekip gerekmediği konusunu işleyeceğiz. Burada ele alacağımız konular ücret, gayrimenkul sermaye iradı (kira gelirleri) ve menkul sermaye iradları olacak. Ayrıca bu konuda Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinde (www.gib.gov.tr.) yayınlanan rehberler ile www.vergiportali.com adresinde yayınlanan 2010/19 ve 2010/20 sayılı vergi bültenlerini okumanızı öneririm.

1.Ücretler

Bir işyerinde çalışıyorsanız, diğer bir ifade ile bordro mahkumlarındansanız bu defa şanslısınız çünkü verginiz her ay bordronuzdan peşin peşin kesildiği için ayrıca yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeniz gerekmiyor.

Bu durum sadece bir işverenden ücret alanlar için doğru. Aldığınız ücret tutarının, türünün (maaş, ikramiye vb…) önemi yok, beyanname vermeyeceksiniz. Ancak 2009 yılı içerisinde aynı anda ya da farklı zamanlarda birden fazla işverenden ücret almışsanız dikkat beyanname vermeniz gerekebilir.

Beyanname verme yükümlülüğü için birinci işveren (en yüksek ücreti aldığınız işveren) dışındaki işverenlerden alınan brüt ücret toplamının 2009 yılı için 22.000 TL'yi geçmesi gerekiyor. Özellikle çeşitli şirketlerde yönetim kurulu, denetçi gibi görevleri olan yöneticiler buralardan aldıkları ücret toplamına dikkat etmeliler.

Beyanname verilmesini gerektiren bir başka durum ise yurt dışında bulunan bir işverenden ücret alınması. Bu ücretler Türkiye de vergi kesintisine tabi tutulmadıkları için tutarı ne olursa olsun beyan edilmeleri gerekiyor.

2- Gayrimenkul sermaye iradı (Kira gelirleri)

Bir apartman daireniz var ve bundan 2009 yılında kira geliri elde ettiniz. Bunun için beyanname verecekmisiniz? Cevap kaç para aldığınıza bağlı. Öncelikle şunu hatırlatayım, kira gelirinin hesabında fiili olarak tahsil ettiğiniz yani cebinize, banka hesabınıza giren tutarları dikkate almanız gerekiyor. Diğer bir ifade ile tahsil edemediğiniz aylara ait kiraları gelir olarak saymayacaksınız. Bunun yanında geçen yıllarla ilgili bir tahsilat yapmışsanız bunlarında 2009 gelirine eklenmesi gerekiyor.

Bu şekilde elde ettiğiniz kira tutarı, 2009 yılındaki 2.600 TL'lik istisna tutarının üstündeyse kira geliriniz için beyanname vermeniz gerekiyor.

Eğer gayrimenkulünüzü bir işyeri olarak kiraya vermişseniz, kira ödemelerinden daha önce vergi kesintisi yapılmış olacağından beyanname verme sınırı 22.000 TL ye çıkacaktır. Yani işyerinden elde ettiğiniz kira tutarı 2009 yılı için 22.000 TL yi aşmıyorsa beyanname vermeyecek, aşıyorsa beyanname vereceksiniz.

Hem konut kira geliriniz hem de işyerinden kira geliriniz var ise konut kira gelirinin 2.6000 TL yi aşan kısmıyla işyeri kira geliri toplamının 22.000 TL yi aşmaması halinde işyeri kira gelirinin beyan edilmesine gerek kalmayacak, sadece konut kirası beyan edilecektir.

3- Menkul sermaye İradları

3.1. Kar Payları :

Türkiye de bulunan şirketlerden 2009 yılında alınan kar paylarının beyan edilip edilmeyeceği de yine alınan tutara bağlı. Bildiğiniz gibi alınan kar paylarının %50 si gelir vergisinden istisna edilmiştir. Geri kalan tutarın yani %50'lik tutarın 2009 yılı için 22.000 TL yi geçmesi halinde bu kar paylarının beyan edilmesi gerekecektir. Kar paylarının bir ya da birkaç şirketten alınmış olmasının, halka açık ya da kapalı olmasının bir önemi bulunmamaktır.

1998 ve öncesi yıllara ait olup 2009 yılında dağıtılan kar payları için beyanname vermeye gerek bulunmamakta, 1999-2002 yıllarına ilişkin karlarda ise farklı bir düzenleme bulunmaktadır. Bu nedenle alınan kar payının hangi yılların karından dağıtıldığının bilinmesi ve buna göre beyan edilip edilmeyeceğine karar verilmesi gerekir.

2009 yılında yurt dışından bulunan şirketlerden kar payı alınmış ise, tutarın 1.070 TL yi geçmesi durumunda bu gelirler beyan edilecektir.

Türkiye'den alınan kar paylarında 22.000 TL'lik sınır hesaplanırken vergi kesintisine tabi tutulmuş örneğin işyeri kira geliri var ise bu ikisinin toplanıp 22.000 TL'lik sınırı geçip geçmediğine bakmak gerekmektedir.

(Gelecek yazımızda diğer menkul sermaye iradlarının (hazine bonosu, hisse senedi alım satım kazancı, eurobond, banka faizi vb..) beyan durumuna ve beyannamede indirebileceğimiz harcamalara değinecegiz)