Gençlerin yüzde 93’ü düşük ücretlere sessiz kalıyor

Türkiye, gençlere armağan edilen 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramının 104. yıl dönümünü kutlamaya hazırlanırken, ülkede Z kuşağının iş hayatına dair beklenti ve düşünceleri, şirketlerin en çok merak ettiği konuların başında geliyor. Ekonomik konjonktür, deprem ve seçim süreci gibi kritik konuların etkisi altındayken gençlerin beklentilerine ışık tutan Gençlerin kariyer platformu Youthall, Gençlerin Beklenti ve Yönelimleri Araştırması’nın sonuçlarını yayınladı.

Bu yıl ikincisi gerçekleştirilen araştırma; üniversite öğrencisi ve yeni mezun gençlerin yaşam koşullarını ve alışkanlıklarını, iç dünyalarını, ülkedeki ekonomik ve sosyal koşullara, dış dünyaya yönelik yorumlarını, kariyer planlarını, iş dünyasına bakış açılarını, karşılanan ya da karşılanamayan beklentilerini, geleceğe yönelik eğilimlerini ortaya koydu. Araştırmaya; 18-34 yaş aralığındaki, 171 farklı üniversitenin 128 farklı bölümünde okuyan 1219 öğrenci ve 342 mezun katıldı. Araştırmanın toplam örneklem büyüklüğü 1558 olarak belirtildi.  

Üniversite mezunlarının %69’u, ayda en fazla 1.500 TL harçlığa sahip

2022 araştırması sonuçları ile kıyaslandığında, kötüye giden ekonomik koşullar nedeniyle aile evinde kalan gençler oransal olarak artarken, yurtta ve öğrenci evinde kalanlar ise oransal olarak azaldı. Gençlerin aylık gelir veya harçlık verilerine bakıldığında, çok sınırlı imkanlarla yaşadıkları gözlemleniyor. İş arayan üniversite mezunlarının %69’u, ayda en fazla 1.500 TL harçlığa sahip. Öğrencilerin ise %38’i 1.250 TL, %33’ü 1.251-2.500 TL aralığındaki bir harçlıkla geçinmeye çalışıyor. 2022 araştırması ile kıyaslandığında yıllık %137 enflasyona rağmen, skalanın en alt seviyesindeki bu harçlıkların geçen yıla göre sadece %25 artış gösterdiği görülüyor. Buna karşın Mart 2023 TÜİK verilerine göre, bir yetişkinin sağlıklı ve dengeli beslenmesi için tüketmesi gereken gıdaların aylık maliyeti erkeklerde 2.385 TL, kadınlarda ise 2.276 TL. Bu rakamlar göz önünde bulundurulduğunda gençlerin aylık gelirleri, sadece sağlıklı beslenmeleri için gereken tutarın bile çok altında kalıyor.

Buna ek olarak üniversite mezunu çalışanların da gelir seviyesi kendilerini ve yaşam standartlarını geliştirmek için yeterli değil. Araştırma sonuçlarına göre üniversite mezunu çalışan gençlerin yüzde 24’ü asgari ücretten az veya asgari ücret seviyesinde gelir elde ediyor.

 Gençler geleceğe karamsar gözlerle bakıyor

Araştırmanın sonuçları, Türkiye’deki gençlerin geleceklerine yönelik karamsar bakış açıları ile ilgili çok net sonuçlar çıkardı. Verilere göre gençlerin 5’te 1’i mutsuz, 4’te 1’i geleceği olumsuz algılıyor, 4’te 3’ü ise stresli. Mezunların %67’si ve çalışan mezunların %79’u gençlerin şu anda çalıştıkları iş yerlerinden ilk fırsatta ayrılacağı inancında. %80’i şirketlerin çalışanları önemsemediğini ve günümüz ekonomik koşullarından fayda sağladığını düşünüyor. Çalışan mezunların %83’ü, iş arayan mezunların ise %90’ı iş bulmanın eskiye kıyasla daha da zorlaştığı görüşüne katılıyor. İş bulmak zorlaştığı için gençlerin önemsedikleri birçok kriterden geçici olarak taviz verdiği görüşü mezunların %88’i tarafından ifade edilirken bu oran iş arayan mezunlar arasında %92 düzeyinde. %93’ü ise geçici olarak düşük ücretler ile çalışmaya sessiz kalıyor. Üniversite mezunu çalışan gençlerin kazandıkları ücretlere bakıldığında, %24’ü asgari ücretten az veya asgari ücret seviyesinde kazanıyor.

Araştırmada, “Gençlerin Gelecek Öngörüleri” bölümünde gençlerin çalışmak için yurt dışına gitme eğilimleri de incelendi. “İmkân olsa yurt dışına gider misin?” sorusuna gençlerin yarısı neresi olduğuna göre karar vereceğini belirtirken; üçte birinden fazlası ülke fark etmeksizin yurt dışına gitmek istiyor. “Büyük ihtimalle gitmem.” ve “Kesinlikle gitmem.” diyenlerin oranı ise sadece %7.

Gençlerin çalışma şeklinde öncelikleri hibrit çalışma

Araştırmada “İş dünyasına bakış ve kişisel hedefler” ile ilgili sorular, hem öğrencilere hem de mezun gençlere soruldu. Buna göre gençlerin gerçekleştirmeyi en çok istedikleri hedefler; yurt dışında çalışmak, yönetici olmak, girişimci olmak ve dünyaya fayda yaratan bir projede yer almak. Yurt dışının en önemli albenileri; iş/özel hayat dengesi ve emeğe değer verilmesi.

Araştırmaya katılanların yüzde 86’sı, global şirketlerin eskiye kıyasla daha fazla tercih edilmeye başladığı görüşünde. Gençlerin %84’ü kurumsal bir şirkette çalışmak istiyor. Yazılım geliştirme, IT, Ar-Ge, Ür-Ge gibi teknolojik departmanlar çalışmak için ilk tercih. İnsan kaynakları ve finans gibi bölümler de gençler nezdinde albenili. Çalışma şekli olarak öncelikli tercihleri ise hibrit çalışma. Gençlerin yarısı hibrit çalışma modeli düzenini kendi tanımlamak istiyor.

Gençler, işverenlerin özel hayat dengesine saygı duymasını istiyor

Günümüz koşullarında iş dünyasında geçerliliği olan alanlar pandemi öncesine kıyasla farklılaştığı ve yetersiz iş arzı nedeniyle iş bulmak zor olduğu için; gençlerin iş ararken kendi alanları ile sınırlı kalmadıkları, her yere başvuru yaptıkları gözleniyor. Araştırmaya göre pandemiden sonra nesnelerin interneti, otonom araçlar, dronlar, robotlar, 3D baskı, yapay zekâ, artırılmış gerçeklik/sanal gerçeklik gibi alanlara ilgi arttı. Gençler gerçekleştirdikleri iş başvurularına mail veya telefon ile geri dönüş almak istiyor. Cevapsız kalan başvurulardan rahatsız oldukları için %30’u bir daha o şirketin herhangi bir ilanına başvurmayacağını belirtiyor.

Çalışma koşulları değerlendirildiğinde ise gençler işverenlerin ya da profesyonel yöneticilerin kariyer ve özel hayat dengesine saygı duymasını çok önemsiyor. Buna karşılık, çalışacakları şirketin çevre ve insanlık için iyi şeyler yapmasını çok önemli bulmakla birlikte, içinde bulunduğumuz dönemde bu konuyu öncelikli görmüyorlar.

Gençlerin Beklenti ve Yönelimleri Araştırması sonuçlarını değerlendiren Youthall CEO’su Emre Aykan, geçen yılın katılımcı profili ile karşılaştırıldığında 3 büyük il dışından katılımın %39’dan %51’e yükselmiş olduğuna dikkat çekerek, “Bu veri Youthall’un son bir yıl içinde Anadolu illeri ve özellikle de bu illerde yaşayan ve iş bulmaya çalışan mezunlar tarafından bilinirliğinin arttığını gösteriyor. Ayrıca 2022 yılında 138 üniversiteden katılım sağlanmışken, 2023’te katılımcı üniversite sayısının 171 olması da penetrasyon artışının farklı bir göstergesi. Youthall olarak Türkiye’nin her yerindeki genç yeteneklere ulaşmak için onları dinliyor ve olmamızı istedikleri her yerde olma hedefiyle çalışıyoruz. Amacımız gençlerimizin yurt dışına gitmeden, bu ülkede istedikleri olanaklara ulaşması için köprü olabilmek. Çünkü sonuçlar, işsiz nüfus istatistiklerinde yer almadıkları halde, her an iş değiştirme potansiyeli taşıyan, uygun bütün açık pozisyonlara talip, ‘gizli işsizler’in ve doğal olarak ‘mutsuz çalışanların’ varlığına işaret ediyor. Dolayısıyla eğer giderlerse geri dönüşleri zor görünüyor. Bu nedenle genç yetenekleri gitmeden ülke ekonomisine dahil etmemiz gerek” açıklamasında bulundu.