Gerçek 'melek girişimci'nin ruhunda ne 'reklam' ne de 'rekabet' barınır

Ece CEYHUN

İSTANBUL - 1970'li yıllarda Broadway'deki gösteriler o kadar pahalı ve o kadar riskliymiş ki hiç kimse para yatırmak istemezmiş. New York'un bu gösteri merkezindeki şaşaalı yapımları hayata geçirecek yatırımcı aranırken birkaç cesur yürek ön plana çıkmış. Bu cesur yatırımcılar, çevrelerinin de bu riskli projelere kaynak aktarmasına neden olurken Broadway onları 'melek' yatırımcı adıyla anmaya çoktan başlamış. 1980'lere gelindiğinde ise Broadway'in melekleri sadece pahalı prodüksiyonların değil 'fikri' güzel tüm insanların destekçileriymiş. Melek yatırımcılar destek oldukları Broadway'in pahalı prodüksiyonlarının ana kahramanı olacak kadar güzel bir hikaye. Girişimci denilen eko sistem aslında çok narin. Bulduğu fikrin peşinde koşan girişimci kendi ayaklarının üzerinde durana kadar pek çok aşamada sermaye desteğine ihtiyaç duyuyor. Şimdi bu yılın şubat ayıyla birlikte Hazine Müsteşarlığı Bireysel Katılım Sermayesi mevzuatıyla melek yatırımcı olmanın şartlarını belirlerken bizde bu konuda dünyanın en büyük melek yatırımcı ağlarından biri olan Keiretsu Forum İstanbul'un Genel Müdürü Aslı Işınak Gözören ile 'melek' olmanın şartlarını konuştuk.
Aslı Işınak Gözören, melek yatırımcıların özelliklerini anlatırken bu eko sistemde rekabetin olmaması gerektiğini ve meleğin yatırımcısının hem adını hem prestijini koruması gerektiğini vurguladı. Işınak Gözören, hiçbir melek yatırımcı destek vermek istediği şirketin yüzde 100'üne talip olmak istemeyeceğini de işaret ederek "En fazla yüzde 30'una kadar yatırım yapar" dedi. Bu arada Aslı Işınak Gözören, en çok talep gören sektörleri sağlık, enerji, mobil aplikasyon, oyun ve e-ticaret olarak sıralarken "Şirketler belli bir aşamaya geldikten sonra yatırım için başvuruyor.
Dolayısıyla 100 milyon dolar ile 1.5 milyon dolar arasında bir kaynak talebi ihtiyacı ile geliyor.
Fikir aşamasını geçmiş ve şirketin kurulmuş olması gerekiyor" bilgisini de verdi. İşte Aslı Işınak Gözören'in ifadeleri ile melek yatırımcılar:

MENTORLUK VERECEK; AZINLIK ORTAK OLACAK:

Melek yatırımcı, girişimcinin şirketine yüzde 10 ile yüzde 30 oranında ortak olmak ister. Çünkü melek yatırımcı için bu aslında bir alternatif yatırım aracı. Dolayısıyla son söz her zaman girişimcinin olmaya devam edecek. Melek, girişimcinin mentoru olacak. Girişimci de şirketinin çoğunluk hissesini vermemeli.

MELEK TEK PROJEYE YATIRIM YAPMAMALI:

Melek yatırımcı olmak isteyen kişi, öncelikle kendi deneyiminin yüksek olduğu sektörlere giren şirketlere yatırım yaparak başlamalı. Sıfır bilgiye sahip olduğu, dinamiklerini bilmediğin sektöre yatırım yaparken iyi bilgilenmek lazım. Tek projeye yatırım yapmamalı. Ayrıca bir yıl içinde 1 değil 3-4 projeye yatırım yapmalı. Mesela 500 bin dolarlık bir bütçenin yıl içinde 4 şirkete dağılması lazım. Böylece riski de azaltmış olur.

REKABET GİRİŞİMCİNİN KISMETİNİ KAPATIR:

[PAGE]

REKABET GİRİŞİMCİNİN KISMETİNİ KAPATIR:

Bu eko sistemde rekabet olmaz. Rekabet girişimciyi öldürür ve kısmetini kapatır. Melek, girişimcisinin adını da prestijini de korumalı. Bazen şu şirkete yatırım yaptım dersiniz ama şartlar öyle bir gelişir ki ya fikir ölür ya da pazarda sıkıntı çıkar. Girişimcinin fikri pazara çıkmadan ölür. Siz belli aşamaya gelmeden girişimcinizin adını kamuoyuyla paylaştığınızda ve o girişim kapanmak zorunda kaldığında bir bakarsınız ki adını zedelemişsiniz. Onun başarısız bir fikrin yaratıcısı olarak anılmasına meleğin müsaade etmemesi lazım.

MELEK YATIRIMCI NELERE DİKKAT EDER:

Önce iş planına sonra takıma güvenmek ister. Yönetime çok önem verir. Girişimcinin şirketinin her noktasına hakimiyeti, finansal verilerinden pazarlamasına ve bunu anlatma kabiliyeti melek yatırımcının vereceği kararda büyük rol oynar. Çünkü yatırımcı olarak iş planına ve iş planını getiren takıma inanacaksın.

GİRİŞİMCİLİK RUHUNU KAYBETMEMEK ÖNEMLİ:

Melek yatırımcı bir şirkete aslında sadece maddi değil manevi kaynakta koyuyor. Bir fırsat yaratıyor. Belli bir iş deneyimi var. Girişimcisine mentorluk yapıyor. Bazen girişimcinin ilk kurguladığı ürün değişiyor. Girişimcinin buna da hazır olması lazım. Yani esnek olmak gerekiyor. Girişimcinin, girişimcilik ve inovasyon tarafını yatırım süreci boyunca hem kendine hem de meleğe ispatlaması gerekiyor.

PROJENİN ÖZGÜN OLMASI GEREK:

Klonlanmış bir proje olmaması lazım. Projenin mutlaka özgün bir yönü olması gerek. Klonlanmış bir projeyse de büyüme potansiyelinin olması gerek. Şirketlerine çok inanan kişiler geldi şimdiye kadar. Üniversiteden mezun olup gelen girişimci çok az. Genellikle 30'lu yaşlardaki girişimciler geliyor. Ama zaten bir deneyime sahip olmanız gerekiyor. Kendi kanatlarınızla uçmaya başlamadan önce bir iş deneyimi elde edin. Sonra kendi şirketinizi kurun. O zaman şirkete daha çok hakim oluyorsunuz.

VEDALAŞMAYI BİLMEK GEREK:

Şirketin geleceği iş planında net yazılmalı. Pazar payı öngörüleri, büyüme stratejileri vs.. Bir veda zamanının olması lazım. Girişimcide, yatırımcı da net olmalı ve çıkış stratejisi da iş planında yer almalı. gerekiyor. Halka arzla mı çıkacak, yoksa bir private equity'e mi satacak o da işin sonunda hangi yöne gideceğini bilmeli.

Dört aşamalı yatırım süreci online işliyor

[PAGE]

Dört aşamalı yatırım süreci online işliyor

Keiretsu Forum'un yarattığı 'Best Practice' olarak tanımlanan proje akış sürecinin de 4 aşamalı olduğunu ve online bir sistem üzerinden işlediğini de anlatan Keiretsu Forum İstanbul Genel Müdürü Aslı Işınak Gözören, sistemi ve özelliklerini anlatırken "Keiretsu Forum'un her ofisinde her ay sistematik bir düzenle bu süreç en baştan başlayarak tüm gelen girişim taleplerine uygulanıyor.
Girişimci önce Keiretsu Forum'un online sistemi üzerinden başvuruyor. Sonra Keiretsu Forum yatırımcılar açısından 4 haftalık bir süreç başlıyor. Öncelikle şirketin kurulmuş olması gerekiyor. Genelde Ar-Ge'ye ve prototip'e Keiretsu Forum üyeleri yatırım yapmıyor. Biz pazara çıkış noktasında yatırım sağlıyoruz" ifadelerini kullandı. Keiretsu Forum'un bir fon değil, bir platform olduğunun altını çizen Aslı Işınak Gözören, girişimci şirketlerin yatırımcı üyeler tarafından bizzat değerlendirildiğini ve yatırım kararını da kendilerinin verdiğini anlattı.

SON RAPOR ASLINDA ŞİRKETİN ANAYASASI

Aslı Işınak Gözören, şöyle devam etti: "Ön eleme komitesi birinci aşamada gelen projeleri yine online ortamda derecelendirir. Bu aşamada girişimci şirketin iş planına ve yatırımcı sunumuna bakılır. Diyelim ki ilk aşamada 20 proje başvurursa, ön eleme komitesi tarafından 6-7 girişimci şirket bir sonraki ikinci aşamadaki girişim tarama toplantısına davet edilir. Girişim tarama komitesinde yine üyeler tarafından değerlendirme yapılır. Bu aşamayı geçenler üçüncü aşamadaki Forum toplantısına davet edilir. Bu Forum toplantısında tüm Keiretsu Forum Türkiye yatırımcı üyelerine girişimciler ayrıntılı yatırım sunumu yapar. Bu bölümde projelere bir sürü yatırımcı gözü bakar. Toplantının son yarım saati tüm yatırımcı üyeler beyin fırtınası bölümünde teker teker girişimcileri toplu olarak değerlendirilir. Bir sürü sektörden uzman aslında sizin şirketinizi değerlendirmiş olur. Bu beyin fırtınası bölümünden çıkan tüm değerli yorumlar toplantıdan sonra girişimciler ile paylaşılır. Son ve çok önemli bir başka aşama ise, şirket inceleme ve değerlendirme süreci (Due Diligence). Bu aşamada şirketin yatırım raporu hazırlanmış oluyor. Bu rapor şirketin her kademesi ile ilgili tam bir bilgi değerlemesi içerir. Aslında buna bir çeşit şirketin anayasası demek doğru. Her ay bu döngü yeniden baştan başlıyor. Eğer due dilligence aşamasına gelmediyse şirketiniz nelerin eksik olduğunu da söyleyip 3 ay sonra tekrar gelin bize diyoruz. Asla negatif kelimesini kullanmıyoruz. Bazı girişimcilere şu aşamaları tamamla ondan
sonra yeniden başvur diyoruz."

Türkiye'de Silikon Vadisi de aynı platformda

Keiretsu Forum'un yatırımcı üyeleri aslında kamuoyunda bilinen ve Türk iş dünyasının zirvesine çıkmış isimler. Ümit Boyner, Candan Karabağlı, Hasan Aslanoba, Faruk Eczacıbaşı, Bülent Akgerman, Erol Bilecik, Aydın Koç, Alphan Manas  Keiretsu Forum'un yatırımcı üyeleri. Aslı Işınak Gözören, Keiretsu Forum'un sistemini anlatırken yatırım coğrafyasının sadece Türkiye ile sınırlı olmadığını da belirtti. Işınak Gözören, "Keiretsu Forum'un tüm ağına üye oluyorsunuz. Silikon vadisinden gelen bir girişime isterse Türk üyemizde yatırımcı olabilir. Ayrıca siz üye olduğunuzda eşinizde otomatik olarak üye oluyor" bilgisini verdi. Ayrıca Keiretsu Forum için İstanbul, sadece Türkiye değil, Doğu Avrupa ile Ortadoğu'yu da içine alan bir coğrafyanın üssü konumunda. Aslı Işınak Gözören, "İlk etapta girişimcileri desteklemek için Türkiye'ye bakıyoruz. Dünya çapında 1.000'den fazla yatırımcı üyemiz var. Yatırım miktarı, üye sayısı ve yatırımcı kriterleri açısından değerlendirildiğinde dünyanın en büyük ve yaygın melek yatırımcı ağı Keiretsu Forum. Global ağımız Türk yatırımcı üyelerimize fırsatlar yaratıyor. Örneğin, Silikon Vadisi'nden gelen bir girişimci şirketi Türkiye'deki yatırımcı görebiliyor" dedi.

İSTANBUL'DAN 4 FARKLI ŞİRKETE 2 MİLYON DOLAR

Japonca 'işbirliği' anlamına gelen Keiretsu, Randy Williams tarafından kurulan dünyanın en büyük melek yatırımcı ağlarından biri. 2000'lerin başında internet balonunun patlaması ile tek başına yatırım yapmaktan vazgeçerek arkadaşları ile bir araya gelen Williams, karar verme sürecinde beyin fırtınası yapmanın yatırımın başarısını artırdığını görüyor. Bunun üzerine de bir 25 arkadaşı ile Keiretsu Forum'u kuruyor. Williams yatırım yapmaya devam ederken organizasyon sadece Amerika'da değil dünyanın belli başlı merkezlerinde 26 ofise ulaşıyor. Keiretsu Forum, global bazda 400'den fazla start-up şirkete şimdiye kadar 465 milyon doların üzerinde yatırım yaptı. Keiretsu Forum İstanbul, 7 ay kuruldu ve yatırımcı üyeler tarafından 4 farklı şirkete 2 milyon dolarlık yatırım yapıldı.

İnovasyon üniversitede ders olmalı

Girişimcilik ve inovasyonu konuşurken Aslı Işınak Gözören, "İnovasyon üniversitede ders olmalı" diyerek şöyle devam etti: "Şimdi bazı üniversitelerde girişimcilere yönelik MBA programları ya da kuluçka merkezleri kuruldu ama pek çok girişimci daha iş planını hazırlarkenyatırım alma fırsatlarını kaybediyor. Halbuki lisans üstünde bu dersi almak geç. Bizim lisans programlarında bir iş planı nasıl hazırlanır, pazarlama stratejisi nasıl oluşturulur, yatırımcıya nasıl sunum yapılır öğretmemiz lazım. Gençler, ileride kendi işlerinin sahibi olmasa, bir şirket kurmasa bile hayatının bir çok noktasında girişimcilerle karşılaşacak ve belki de o takımın bir parçası olacak."