Gümrükte uzlaşmanın yol ve yöntemleri

 Mehmet ÇARDAK / Gümrük Müşaviri

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı yönetimindeki gümrüklerde reform üstüne reformlar gerçekleştiriliyor; gümrükler güzelleşiyor, gümrük işlemleri basitleştiriliyor ve gümrükçüler sivilleşiyor.

Gümrüklerde yıllardır meydana gelen kaçakçılık ve rüşvet olayları ile daha etkin mücadele ediliyor; kaçakçılığın önlenmesi adına çok ciddi gümrük sorunlarına ustaca el atılıyor.

Gümrüklerde artık beyan sahiplerine şüphe ile bakılmıyor; gümrük yetkilileri ile gümrük yükümlüleri arasında uzlaşma yolları aranıyor ve gümrüklerde kaçakçılığın ve vergi kaybının önlenmesi yönünde çok önemli adımlar atılıyor.

Nitekim 31 Ağustos 2011 günü yürürlüğe konulan "Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği" ile gümrük vergileri ve cezalarında vergi mahkemelerine gerek kalmadan uzlaşma yolu açılıyor. Uzlaşma; beyan ile gümrük idaresince yapılan tespit sonucunda belirlenen veya gümrük idaresince tespit edilmesinden önce beyan sahibince bildirilen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları ile Gümrük Kanunu'nda ve ilgili diğer kanunlarda öngörülen cezaların tümünü kapsıyor.

Gümrükte uzlaşma müessesesiyle yükümlüye; yargıya gitmesi halinde daha büyük tutarlara ulaşabilecek vergi ve ceza borçlarının uzlaşılan kısmını ödemek şartıyla kalanından ve dava takip külfetinden kurtulma olanağı sağlanıyor. Bu düzenlemeyle, idareye, yükümlüden istenilen gümrük vergileri ve cezalarının bir kısmından vazgeçilmesi karşılığında, vergi alacağının hemen tahsil edilmesi imkânı sağlanarak, yargı sürecinin uzaması nedeniyle doğacak sıkıntıların da önüne geçilmiş olunuyor.

Uzlaşma komisyonlarının teşkili ve yetkisi

Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği kapsamına giren alacaklara ilişkin uzlaşma taleplerinin değerlendirilmesi için, Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğü Uzlaşma Komisyonları ve Merkezi Uzlaşma Komisyonu kuruluyor.

Komisyonlar üçer üyeden oluşuyor.

Komisyonlar üyelerinin tamamının katılımıyla toplanıyor ve oy çokluğuyla karar alıyor.

Bu yönetmelik kapsamına giren başvurularda; konusu 500.000 TL'ye kadar olanlar için Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğü Uzlaşma Komisyonları'na, 500.000 TL'yi aşanlar için ise Merkezi Uzlaşma Komisyonu'na başvuruda bulunmak gerekiyor.

Uzlaşmaya konu aynı nitelikteki alacakların birden fazla Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğü'ne bağlı gümrük müdürlüklerine ilişkin olması durumunda, uzlaşmaya ilişkin talepler, Merkezi Uzlaşma Komisyonu'nun yetkisine giren alt tutarı aşmamak kaydıyla, uzlaşmaya esas alacak tutarının en çok olduğu Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğü'nde oluşturulacak uzlaşma komisyonu tarafından sonuçlandırılıyor.

Uzlaşma komisyonlarının yetki alanlarına ilişkin tutarların tespitinde;

a) Her bir kalem eşyaya ilişkin gümrük vergileri ile vergi aslına bağlı kesilen cezaların toplamı,

b) Beyanname kapsamında birden fazla kalem olması halinde, tutar tespitinde kalemlere terettüp eden alacaklar toplamı,

c) Aynı nitelikteki alacaklara ilişkin işlemlerin birden fazla olması halinde alacakların tümü, dikkate alınıyor.

Vergi aslına bağlı olmayan cezalar ile usulsüzlük cezaları ayrı ayrı dikkate alınıyor. Aynı nitelikteki para cezalarının birden fazla olması halinde de, tutar tespitinde para cezalarının toplamı dikkate alınıyor.

Uzlaşmaya konu alacak tutarlarının tespitinde fer'i alacaklar dikkate alınmıyor ve belirlenen rakamlar her yıl yeniden değerleme oranında artırılıyor.

Uzlaşma başvurularının usul ve yöntemleri

Uzlaşma talebinde bulunabilmek için, yönetmelik ekinde yer alan forma uygun olarak, uzlaşmaya yetkili komisyonların sekretarya hizmetlerini yürütmekle görevli birimine dilekçe ile müracaat ediliyor. Yükümlünün kendisi veya temsilcisi, küçükler veya kısıtlılar adına ise bunları temsile yetkili gerçek kişiler uzlaşma talebinde bulunabiliyor. Dilekçe taahhütlü posta ile de gönderilebiliniyor.

İştirak sebebiyle ceza tatbik edilenlerin her biri uzlaşma talebinde bulunabiliyor. Uzlaşma talebinde bulunulması ve uzlaşmanın vaki olması durumunda; uzlaşma, sadece başvuruda bulunanlar için hüküm ifade ediyor.

Uzlaşma başvurusunun yetkili komisyonlar dışındaki gümrük idarelerine yapılmış olması halinde, talep derhal yetkili uzlaşma komisyonuna iletiliyor.

Uzlaşma talepleri, henüz itiraz başvurusu yapılmamış gümrük vergileri ve vergi aslına bağlı olsun ya da olmasın tüm para cezalarının yükümlüye veya ceza muhatabına tebliğ tarihinden itibaren Gümrük Kanunu'nun 242. maddesinde belirtilen onbeş günlük itiraz süresi içinde yapılıyor.

Uzlaşmaya ilişkin talepler, uzlaşma komisyonunun sekretarya hizmetlerini yürüten birimi tarafından öncelikle ve ivedilikle usul yönünden inceleniyor, değerlendiriliyor ve sonuçlandırılıyor.

Uzlaşma talebinde bulunulması halinde, itiraz veya dava açma süresi duruyor. Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde, süre kaldığı yerden işlemeye başlıyor. Ancak sürenin bitimine üç günden az kalmış olması halinde, süre üç gün uzuyor.

Süresi içinde uzlaşma talebinde bulunan yükümlü, uzlaşma talep ettiği alacaklar için, başvurusuna ilişkin süre sonuçlanmadan itiraz veya dava yoluna gidemiyor.

Uzlaşma sonuçları, itiraz ve ödeme

Uzlaşma komisyonu görüşmelerine, yükümlünün bizzat katılması gerekiyor. Gümrük Kanunu'nun 5. maddesinde belirtilen temsilci, küçükler ve kısıtlılar adına bunları temsile yetkili kişiler de komisyon görüşmelerine katılabiliyor.

Yükümlü, uzlaşma görüşmelerinde, varsa dolaylı temsile yetkili gümrük müşavirini bulundurabiliyor. Uzlaşmaya konu alacaklar, yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tarafından yapılan işlemlere ilişkin olması halinde, bu müşavirler de uzlaşma görüşmelerinde bulundurulabiliniyor.

Uzlaşma komisyonlarına yükümlünün kendisi hariç, yükümlü ile birlikte katılabilecek kişi sayısı üçü geçemiyor. Müşavirler; uzlaşma komisyonu toplantısına görüşlerini açıklamak üzere katılabiliyor ve uzlaşma ile ilgili tutanaklara imza atamıyor.

Uzlaşmaya ilişkin toplantı sonucunda uzlaşma vaki olmamışsa bu husus, uzlaşma vaki olmuşsa uzlaşılan tutarlar ilgili gümrük müdürlüğüne bildiriliyor.

Uzlaşma vaki olduğu takdirde gümrük uzlaşma komisyonlarının düzenleyecekleri uzlaşma tutanakları kesin olup, gereği ilgili gümrük müdürlüğünce derhal yerine getiriliyor.

Uzlaşma tutanağının ilgili gümrük idaresine intikali üzerine, tahakkuk ve tebliğ edilmiş olan gümrük vergileri ve/veya kesilen para cezaları uzlaşılan tutarlara göre düzeltiliyor. Uzlaşma komisyonu çalışmaları gizli tutuluyor.

Uzlaşma konusu yapılan alacaklar, uzlaşma gerçekleştiği takdirde, uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödeniyor.

Uzlaşılan tutarın belirtilen süre içinde ödenmemesi veya tecil / taksitlendirmeye konu edilmemesi halinde uzlaşma vaki olmamış sayılıyor. Bu durumda, uzlaşmaya konu edilen alacak, genel usullere göre tahsil ediliyor.

Uzlaşılan vergilerin ilgili olduğu gümrük beyannamelerinin tescil tarihinden itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için, uzlaşılan tutar üzerinden 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanıyor.

Yükümlü, kendisine tebliğ edilen alacaklar için Gümrük Kanunu'nun 242. maddesinde düzenlenen itiraz hakkı ile uzlaşma hakkını aynı anda kullanamıyor. Uzlaşmaya konu edilen alacaklar, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde Gümrük Kanunu'nun 242. maddesi çerçevesinde itiraza konu olabiliyor. Ancak, itiraza konu edilmiş alacaklar için uzlaşma talebinde bulunamıyor!