Hasbro oyunu tersine çevirdi
Telif ödeyip oyuncak üretmek yerine, markasına yatırım yapıyor, üstüne de telif kazanıyor.
Mehmet Dayıoğlu
Televizyonda oynayan film veya dizi karakterlerinin oyuncaklarının yapıldığı günler geride kaldı. Yeni dönemde artık önce oyun ve oyuncaklar çıkıyor, ardından filmler ve çizgi filmler takip ediyor. Cuma günü vizyona giren 'Battleship' filmi, bende bu iş modeline bir kez daha yakından bakma ihtiyacı yarattı.
İlk örnekler 70'lerde Uzay Yolu (Star Trek) dizisiyle başladı. Dizi popüler olunca, karakterlerinden Bay Spock'ın, Kaptan Kirk'ün ve diğerlerinin oyuncak karakterleri veya uzay gemisi Atılgan'ın küçük modelleri satışa çıktı. George Lucas'ın Yıldız Savaşları (Star Wars) serisiyle bu iş daha da yaygınlaştı. 80'lerde hemen hemen her çocuğun hiç yoksa bir tane Yıldız Savaşları oyuncağı, -şimdikilerle kıyaslanmayacak ilkellikte olsa da- vardı. Bu süreç He-Man, Voltron gibi popüler çizgi filmlerde de değişmedi. Oyuncak, dizinin veya filmin popülerliğini takip etti.
Model tersine döndü
Son birkaç yıldır ise tersine bir iş modeli çalışmaya başladı. Bilgisayar oyunları ve hikayesi olan oyuncak serileri popülaritelerini artırdığında, hayatlarımıza bir de bunların filmleri, dizileri girmeye başladı.
Trendin son örneği vizyona yeni giren 'Battleship' yani 'Savaş Gemisi'. Biz Türkler aslında bu filme yabancı değiliz. Okul sıralarında kalem - defterle oynadığımız, sonradan kutu oyunları da çıkan 'Amiral Battı' sinema filmi olarak karşımıza çıkıyor. Bu defa uzaylılar dahil olsa da hikaye aynı, dünyamızı düşmanlardan temizlemek... Burada konumuz filmin konusu değil, yarattığı ekonomi. Bu nedenle filmin hikayesini burada kesiyorum.
Oyuncak şirketi eğlence devine dönüşüyor
'Battleship'in hakları, ABD merkezli uluslararası bir oyun firması olan Hasbro'ya ait. Hasbro'nun kutu oyunları arasında herkesin iyi bildiği Scrabble, Monopoly ve Jenga da var. Hasbro'nun en bilinen oyuncakları arasında ise G.I.Joe, Transformers, 1980'lerdeki Lahana Bebekler, Beyblade ve Action Man bulunuyor.
Tarihi 1920'lere kadar uzanan Hasbro, zaman zaman çok popüler olan oyunlar ve oyuncaklar çıkarmış olsa da eski günlerin gölgesinde kalmış bir şirketti. Değişim strateji ile başladı. Hasbro yönetimi, kendi içinde bir çalışma başlattı, geçmişte geliştirilmiş hangi ürünlerin 'yeniden icat edilme' potansiyeli olduğunu belirlediler.
İlk 'meyve' Transformers
Değişim ilk meyvesini 'Transformers'la verdi. Firma, şekil değiştiren robotların sinema haklarının satışı ve bir dizi operasyon sonunda 2.6 milyar dolar kazandı. Bunu G.I.Joe'nun sinema filminin 302 milyon dolarlık başarısı takip etti. Ürün satışları ise Hasbro'ya 1.6 milyar dolar kazandırdı. Son olarak Rihanna'lı Battleship ile firma bir kez daha beyaz perdeye geliyor.
Telif ödemiyor, kazanıyor
Söz konusu marka stratejisi ile Hasbro, rakiplerinin de açık ara önüne geçmiş oluyor. Kendi markalarına yatırım yapan firma, böylece hem yüksek telif ücretleri ödemekten kurtularak karlılığını artırıyor, hem de sinema, dizi veya kitaplar üzerinden telif ücreti kazanma yolunu açıyor. Transformers'ın son bilgisayar oyunu 'Fall of Cybertrone' son baharda piyasaya çıkacak. Filmin eğlence parkı ise Hollywood'daki Universal Studios içinde Mayıs ayında açılacak.
Hasbro kendi oyuncaklarının yanında farklı firmaların lisanslı oyuncaklarını da üretmekten vazgeçmiyor. Firma Lucas Film'e ait Star Wars ve bu yaz iki büyük filmi gösterime sokmaya hazırlanan Marvel'la anlaşmış. Her iki firmanın oyuncakları Hasbro tarafından üretilecek.
Marvel ve DC Comics
Yukarıda anlattığım iş modelini uygulayan tek firma tabii ki Hasbro değil. Benzer bir model, çizgi roman devleri Marvel ve DC Comics'te de var. Çizgi roman deyip geçmemek lazım çünkü bunlar hisse senetleri New York Borsası'nda işlem gören dev şirketler.
DC Comics'in en bilindik süper kahramanları Superman ve Batman. Örümcek Adam, X-Men ve Yeşil Dev Hulk gibi hemen hemen herkesin tanıdığı süper kahramanlar ise Marvel'ın tescilli markaları. 1998'de iflasın eşiğinden dönen Marvel, özellikle 2002'deki Örümcek Adam filmi ve takip eden dönemde yarattığı lisanslı oyuncak, çizgi film, aksesuar, kırtasiye ekonomisiyle şirketi 2004'te 2 milyar dolarlık piyasa değerine ulaştırdı. Marvel'in gelecekteki büyümesine ilişkin tartışmalar olsa da sonuçlar ortada: 2011 cirosu 643 milyon dolar, karı 158 milyon dolar, piyasa değeri ise 4.24 milyar dolar.
Hasbro'nun da 4.58 milyar dolarlık piyasa değerine bakılırsa, bu işe çocuk oyuncağı deyip geçmek zor...