Hayvancılık OSB projesinde değişiklikler yapılmalı
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin PULAT / Dicle Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi
Diyarbakır Organize Hayvancılık Bölgesi projesinin sürdürülebilir olabilmesi, çalışmada zorunlu bazı değişiklikleri gerektiriyor. Söz konusu projede planlanan 104 işletmenin 21'i süt sığırı işletmesi, kalan kısmı ise besi işletmesi olarak planlanmış. Ancak tüm iyi niyete rağmen, bilimsel gerçekler ve uygulama pratikleri besi ve süt üretim işletmelerinin aynı alanda başarılı bir şekilde işletilmesinin olanaksız olduğunu ortaya koyuyor.
Yüksek verimli süt sığırı işletmeleri enfeksiyonlara karşı oldukça duyarlı. Bir süt sığırının işletmede kalış süreci yaklaşık 6 yıl kadar. Bu nedenle besi işletmeleri gibi hayvan trafiğinin oldukça yoğun olduğu işletmelerle aynı mekânda olmaları enfeksiyon kontrolünü olanaksızlaştırıyor. Organize hayvancılık projesinin, sadece besi ünitelerine dönüştürülmesi, projenin uygulanabilir ve sürdürülebilir olması açısından enfeksiyon kontrol sorununu tamamen ortadan kaldırmamakla birlikte, yönetilebilir bir soruna dönüştürmüş olacak.
Projedeki en önemli sorunlardan biri ise gübre ve çevre hijyeninin korunması olacak. Bu amaçla üretilen gübre için gereken gübre işleme ünitesinin doğru planlanması en önemli proje bileşeni olarak düşünülmeli. Oluşacak gübrenin biyogaz ve organik gübre üretiminde kullanılabilmesi oldukça önemli. Üretilecek enerjinin elektrik ya da seracılık faaliyetlerinde ısıtma amaçlı kullanılması amacıyla OSB'ye yakın bir alanda seracılık okulu ve organize seracılık projesi uygulamalarını desteklemek yararlı olacaktır. Böylece seracılıkta en önemli girdiler arasında yer alan enerji ve organik gübre gereksinimi organize hayvancılık bölgesinde kurulacak biyogaz ünitesinde sağlanmış olacaktır.
Süt sığırcılığı işletmelerinin ise ayrı ve bağımsız işletmeler olarak tasarlanması, kurulacak özel sektör işletmelerine kredi olanaklarının artırılması, sektörün gelişimi açısından yararlı olur. Organize hayvancılık projesinin besi kapasitesinin 10 bin baş/yıl olduğu düşünüldüğünde, söz konusu besi işletmelerinin besi hayvanı gereksiniminin karşılanabilmesi için gerekli toplam damızlık süt sığırı kapasitesinin 20 bin baş olması gerekiyor.
Ancak bugüne kadar GAP eylem planı kapsamında Tarım Bakanlığı Kırsal Kalkınma Kooperatifleri, özkaynak kullanımına dönük hibeler Ziraat Bankası'nın yüzde 0 faizli kredi olanakları ve Birleşmiş Milletler'in kırsal kalkınma proje uygulamalar gibi farklı fasıl ve kurumlar aracılığı ile desteklenen süt sığırcılığı yatırımlarının henüz istenilen düzeyde, fayda sağlayamadığı ve sektörel bir yapılanmaya yol açamadığı da ortada.
Özellikle GAP projesi sulama yatırımlarında önemli gelişmelerin sağlanması ve bölge içerisinde toplulaştırma ve sulama kanalları yatırımlarındaki ilerleme, ilgili sektörlerde önemli gelişmelerin yaşanmasına vesile olacaktır. Ancak sektörel bir bütünlük gözetilmeden yapılacak yatırımların da ölçek ekonomilerine dönüşmesi ve rekabetçi bir yapıya ulaşması mümkün görünmüyor. Üretim ve istihdam gibi önemli sorunlara çözüm olacak, kaynak verimliliği sağlayacak makro projelerin üretilmesi ve desteklenmesi amacıyla, GAP İdaresi ve Kalkınma Bankası'nın GAP kapsamında yer alan coğrafyada uygulanacak 5 projeye fizibilite desteği, tanıtım ve finans kaynaklarına ulaşımın kolaylaştırılması amacıyla proje çağrısına çıkmış olması, yukarıda söz edilen kaygıların giderilmesine dönük önemli bir uygulamadır.
Söz konusu proje çağrısına yönelik olarak hazırlamış olduğumuz 'Süt Sığırcılığında Dikey Kümelenme Modeli ve SDF Damızlık Düve Üretim Projesi' tarım ve hayvancılık alanında sektörel bütünlük sağlayarak aynı sektörde farklı üretim alanları için model oluşturacak. Proje ile 6 bin baş süt sığırı, 120 ton/gün süt, 250 ton/gün süt işleme ünitesi, 3 bin baş/yıl damızlık SPF gebe düve ve 3 bin baş/yıl besi danası üretim potansiyeline sahip 15 adet bağımsız özel sektör kurumsal işletmesi, Dicle Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi AR-GE şirketi çatısı altında birleştirilecek. Bu proje GAP İdaresi Başkanlığı ve Türkiye Kalkınma Bankası İşbirliği ile sürdürülen Komple Yeni Yatırım Fizibilite Desteği Proje Koordinatörlüğü tarafından desteklenen projeler arasında yer alıyor. Söz konusu proje uygulaması ile birleştirilecek organize hayvancılık projesi çarpan etkileri ile birlikte başlangıçta yaklaşık 2 bin 500 aileye istihdam sağlanabilecektir. Proje damızlık hayvan üretimi ile gerçekleşecek yeni yatırımlarla, kırsal alanda sözleşmeli üretim yapacak kooperatiflerin yaygınlaştırılması ile birlikte ülke hayvancılığı için yeni bir model geliştirme çabası içinde olacaktır.