İran yaptırımları uluslararası bankalara verilen cezalarla genişliyor

Uluslararası konjonktüre bakıldığında, İran'ın ekonomik ve finansal yaptırımlara en fazla maruz kalan ülke konumunda olduğu görülmektedir. İran'a uygulanan yaptırımların önemli bir kısmı ülkenin nükleer faaliyetlerinin barışçıl olmaması iddiasına, diğer kısmı da terörizmi desteklediği iddiasına dayandırılmaktadır. İran'a yaptırım uygulayan birimler evrensel bir uluslararası örgüt olan BM, bölgesel bir örgüt olan AB ve ABD başta olmak üzere tekil devletlerdir. Bu aktörlerin temel amacı İran yönetiminin nükleer politikasında değişiklik yapmak ve terörizme karşı işbirliği yapmasını sağlamaktır. Bu amaçlar yerine getirilmediği sürece yaptırım uygulayan aktörler İran rejimine zarar verecek uygulamalarına devam edeceklerdir.
 

İran'a yönelik yaptırımların uygulanmasında başat rolün ABD tarafından oynandığı hatırlanmalıdır. BMGK, AB ve FATF gibi örgütlerin aldıkları kararlarda ABD'nin etkisi büyüktür. Bu örgütlerin aldıkları kararlar neticesinde ise birçok ülkede (Japonya, Avustralya, Güney Kore, Kanada, Birleşik Arap Emirlikleri gibi) yaptırım kararları yasalaştırılmıştır. Görüldüğü üzere, ABD'nin tek taraflı çabalarıyla başlasa da İran'a uygulanan yaptırımların artık evrensel bir nitelik kazandığı söylenebilir.
 

ABD yönetimi, İran'a (veya diğer ülkelere) yönelik yaptırım kararlarına aykırı hareket ettikleri için birçok bankayı cezaya çarptırmıştır Bu kapsamda, 2009 yılı içerisinde Lloyds Bank 217 milyon, Credit Suisse 536 milyon ve 2010 yılı içerisinde de Barclays Bank 298 milyon Amerikan Doları ceza ödemiştir. Ağustos ayı içerisinde ABD'nin ceza verdiği bankalara dünya sıralamasında ilk 50 içinde yer alan Standard Chartered Bank eklenmiştir. Adı geçen banka İran ile ilişkili yaklaşık 250 milyar Amerikan Doları işlemi -bilgileri gizleyerek- yapmaktan 340 milyon Amerikan Doları cezaya çarptırılmıştır.
 

Daha da büyük bir banka olan Royal Bank of Scotland'ın da İran ile ilişkili yaptığı işlemler ABD otoritelerince incelemeye alınmıştır. Bankanın 6 aylık bilgilerinin açıklanması sırasında bu bilgi kamuoyu ile paylaşılmış olup süreç sonunda Bankanın maddi bir ceza ile karşılaşabileceği vurgulanmaktadır. Yine Almanya'nın Deutsche Bank'tan sonra en büyük bankası olan Commerzbank hakkında da ABD otoritelerince inceleme başlatıldığı bilgisi medyada yer almaya başlamıştır.
 

Standard Chartered Bank, Credit Suisse, Barclays, Lloyds Bank gibi çok büyük bankaların genel olarak yaptırımları özel olarak İran yaptırımlarını dikkate almaksızın yaptıkları işlemlerden dolayı ödemek zorunda kaldıkları yüksek cezalar dikkate alındığında özellikle büyük bankaların yasal, operasyonel ve itibari riskler içeren işlemleri yapmaları bundan sonra da beklenmemelidir.