İthalat istatistiklerinde milyar dolarlık sapma

İlhan BULUT / Gümrük Müşaviri

İthalat İstatistikleri ithalat beyannamelerinin 46 nolu” İstatistiki kıymet” hanesinden alınmaktadır. Bu hane ithal eşyasının kıymeti, uluslararası taşıma ücreti ve sigorta toplamının dolar cinsinden ifadesi olan CIF kıymet hanesidir. Ancak bu hane aynı zamanda gümrük vergisi, ÖTV ve damping vergisi gibi eş etkili vergilerin matrahını oluşturan hane olduğundan içerisinde hiç ithalat istatistiği ile ilgisi olmayan petrokimya ürünlerinin referans fiyat farkları, tekstil ürünlerinin referans fiyat farkları, gözetim fiyat farkları, özellikle havayolu taşımalarındaki navlun fiyat farklarının gösterildiği “yurtdışı gider kalemi” olarak ifade edilen unsurlar da yer almaktadır. Dolayısıyla fiili olarak bir ithalat yapılmadığı halde istatistik içerisine dahil edilen kalemler ithalat istatistiklerinde sanal bir şişmeye sebebiyet vermektedir. Yurtdışı gider hanesinin ithalat istatistiğinde yapmış olduğu sanal şişmenin ne miktarda olduğunu TÜİK’ten temin edemedik ama küçümsenmeyecek ölçüde olduğunu tahmin ediyoruz.

Fiili ithalat istatistiği ile gümrük vergi matrahının aynı hanede düzenlenmiş olması nedeniyle ithalat istatistiğinde meydana gelen sapmanın önüne geçebilmenin yolu, ithalat beyannamelerindeki istatistik hanesi ile gümrük vergi matrahı hanesinin ayrı olarak düzenlenmesidir. Böylece birçok hedefte yol gösterici konumda olan hatta uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının ülke notlarını belirlerken dahi üzerinde durdukları kriterlerden bütçe açığı, büyüme oranı, işsizlik oranı, siyasal istikrar kadar önem arz eden dış ticaret dengesi kriterinde olumlu yönde bir artış kaydedilmiş olur.