Kapıkule'nin önemi büyük
Öğr.Gör.Selçuk DURANLAR / Trakya Üniversitesi, Havsa MYO
Üç kıtada 57 ülkeye karayolu taşımacılığı yapan uluslararası karayolu eşya taşımacılığı sektörümüz, özellikle son beş yıl içinde hızlı bir gelişme ve büyüme kaydederek dünya piyasalarında diğer ülkelerle rekabet edebilecek güce erişmiştir. Hatta sektörümüz ile rekabet edemeyen bazı ülkeler nakliyecilerimizin üstün performansını, taşımalarımıza tarife dışı engeller koyarak engellemeye çalışmaktadır.
Ülkemizde 2007 sonu itibarıyla Ulaştırma Bakanlığından karayoluyla uluslararası eşya taşımacılığı yapmak üzere yetki belgesi (C2 yetki belgesi) alan firma sayısı 1400'e ulaşmış, bunların sahip oldukları özmal taşıt filosu ise 2 milyar tonu geçmiş bulunmaktadır. 43.000 çekiciden ve kamyon tankerler hariç toplam 58.000 araçtan oluşan filosu ile Türk uluslararası karayolu eşya taşımacılığı sektörü Avrupa'nın en büyük filolarından birine sahip bulunmaktadır. Bu araçların büyük kısmı EURO 1, 2, 3, 4 ve 5 türü araçlardan oluşmaktadır. Filomuzda, AB'nin çevre koruma standartlarının halen yürürlükte olan en yüksek seviyesindeki araç türü olan Euro 5 türü araç sayısı halihazırda 1223'e ulaşmıştır.
Türkiye uluslararası karayolu eşya taşımacılığı sektörü 2002 yılında 1 milyar dolar civarında yatırımıyla 200.000 kişiye istihdam sağlamakta ve son 5 yılda yüzde 138 oranında artışla rekor kıran Türkiye ihracatındaki artış paralelinde pazar payı giderek artmakta olan uluslararası karayolu nakliye sektörümüz, bugün, Türkiye'nin toplam ihracatının değer olarak yüzde 53'ünü, toplam işalatının ise değer olarak yüzde 24'ünü taşıyan, 5 milyar $'ı aşan yatırımı ile yaklaşık 400.000 kişiye istihdam sağlayan bir sektör haline gelmiştir. 2006 yılı sonu itibarı ile sektörümüzün ekonomiye kazandırdığı gelir 3.5 milyar $ olmuştur.
Ülkemizdeki kapılar, Batı ve Doğu kapısı ve Karadeniz limanları olmak üzere ayırıma tabi tutulmaktadır. Batı kapıları da kendi arasında Çeşme-Trieste, Tuzla-Trieste, İpsala, Kapıkule, Ambarlı-Trieste ve Hamzabeyli olmak üzere 6 kapıdan oluşmaktadır. Bu kapılardan İpsala, Kapıkule, Hamzabeyli Edirne ili sınırları içinde yer almaktadır.
2003 yılında ihraç taşıma sayılarına bakıldığında Türk bayraklı seferlerin en çok doğu kapılarından, işal taşıma seferlerinin batı kapılarından gerçekleştiği görülmektedir. Hem işal hem de ihraç seferlerinde Türk bayraklı seferler ağırlıklıdır. 2007 yılında yurtdışına açılan kapıların taşıma sayılarında ihraç seferlerinin işal seferlerine göre çoğunlukta olduğu, Türk bayraklı taşımacılığın bunda ağırlığı olduğu görülmektedir. İşal kapılarında Doğu kapılarının ağırlığı devam etmekte, işal seferlerde ise batı kapılarının önde olduğu görülürken, Türk bayraklı taşımacılığın önemli bölümünü oluşturmaktadır.
Tablo.1 Edirne Sınır Kapılarının Taşıma Sefer Sayıları
2007
İHRAÇ İşAL
TÜRK YABANCI TÜRK YABANCI
BATI KAPILARI 376344 101851 291228 74.442
EDİRNE SINIR KAPILARI TOPLAMI 278.348 94.592 194.541 66.786
İPSALA 50.056 12.260 33.908 7.416
KAPIKULE 198.435 52.641 136.051 36.808
HAMZABEYLİ 29.857 29.691 24.582 22.562
Kaynak: UND
Edirne, TEM otoyolu ile D-100 devlet yoluyla İstanbul'a D-100 devlet yoluyla Çanakkale"ye bağlanmaktadır. Kapıkule sınır kapısından kara ve demiryolu ile Bulgaristan'a, İpsala sınır kapısından karayolu ve Uzunköprü'den demiryolu ile Yunanistan'a geçilmektedir. Edirne, Lalapaşa Hamzabeyli Hudut yolu ile Bulgaristan'a 19.06.2005 tarihinde sınır kapısı açılmıştır.
Batı kapıları içindeki Edirne Sınır kapılarının Batı kapıları içindeki ağırlı görülürken özellikle Kapıkule'nin 2007 yılında Türk taşımacılığı şeklinde gerçekleştirilen ihraç sefer sayısı toplamın yüzde 47'sini oluştururken, Türk taşımalı işal sefer sayısının toplam içindeki payı yüzde 32'sini oluşturduğu görülmektedir.
Türkiye, 21.yüzyılın çok modlu taşımacılık anlayışı doğrultusunda sınır kapılarının altyapıları hızla tamamlanmaktadır. Kapıkule Sınır Kapısının 'YİD modeliyle yapımı ve işletmesine' ilişkin Gümrük Müsteşarlığı, Gümrük ve Turizm İşletmeleri Ticaret AŞ ile TOBB arasında 27 Ağustos 2007 tarihinde yapılan sözleşme çerçevesinde, yıkım işlemlerinin 1 Şubat 2008 tarihinden itibaren başlamıştır. Kapıkule Sınır Kapısında 132 milyon YTL'ye mal olacak modernizasyon çalışmalarının, 18 ayda tamamlanması hedeflenmektedir. Modernizasyon sonrasında gümrükte, Türkiye'ye giriş tarafında 13 yolcu peronu ve 5 tır peronu, Türkiye'den çıkış tarafında ise 7 yolcu peronu ile 6 tır peronu bulunacaktır. Proje çerçevesinde kapı, x-ray tarama cihazları, kartlı geçiş sistemleri, kapalı devre kamera sistemleri gibi modern teknik donanımların yanı sıra fast food, free shop, outlet, hediyelik eşya, market, banka gibi modern imkanlar sunan yeni ticari alanlarına da kavuşacaktır.
Türkiye, Bulgaristan taşımacılarının Orta Doğu ve Orta Asya ülkelerine ulaşmasında transit ülke konumunda olup; Bulgaristan da Türkiye'nin Avrupa'ya ulaşmasında transit ülke konumundadır. Bulgaristan'ın 1979 Yılı İkili Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşmasını feshetmesiyle birlikte, iki ülke arasında 1977 tarihli anlaşma hükümleri uygulanmaya başlamıştır. Ancak söz konusu anlaşma nedeniyle Bulgaristan üzerinden geçiş belgesiz yapılmakta olan transit taşımalar belirli bir kota çerçevesinde geçiş belgeleri ile yapılmaya başlanmıştır.
Bulgaristan tarafınca transit taşımalara kısıtlama ve ücret getirilmesi iki ülkeye de olumsuz sonuçlar getirmesi kaçınılmaz olmuştur. Bu konuda 2004 yılında hazırlanan ve yine transit geçişler ile ikili taşımaların libere edilmesini hedefleyen Taslak Anlaşma'nın yasalaştırılması hususunda iki ülke mutabakata varmıştır. Ancak, halihazırda bahse konu Taslak Anlaşmanın yürürlüğe girmesi yönünde bir gelişme elde edilememiştir.
Türkiye ile Bulgaristan arasında kronik hale gelen geçiş belgesi sorununu çözmek üzere, iki ülkenin ulaştırma bakanlığı heyetleri, 14-15 Aralık tarihlerinde İstanbul'da bir araya gelmiştir. Görüşmeleri öncesinde Türk tarafı transit ve ikili taşımaları libere edecek taslak anlaşmada bazı değişiklikler yapmıştır. Bulgar tarafı ise anlaşmanın revize halini daha yeni aldıklarını öne sürerek net bir inceleme için süre talep etmiştir.
Türkiye karayoluyla ihracatını, Yunanistan ve Bulgaristan sınır kapılarından gerçekleştirmek zorundadır.
Kaynak:
Uluslar arası Nakliyeciler Derneği, "2007 Yılı Sektör Raporu", Şubat 2008
Hayati YAZICI, Yenigun, 25 Ocak 2008, s:2