KOBİ yatırımlarında finansal kiralama

Doç. Dr. Mustafa Hilmi ÇOLAKOĞLU / TTGV Danışmanı

mcolakoglu@ttgv.org.tr

 

Ülkemizde finansal kiralama (leasing) uygulamaları 10 Haziran 1985 tarih ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile başlamıştır. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları 27.12.2011 tarih ve 28155 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2011/2604 sayılı kararnameyle belirlenen bazı yatırım mallarının finansal kiralamasında normal alımda ödenecek %18 oranındaki Katma Değer Vergisi %1 oranında uygulanarak KOBİ'lere önemli bir avantaj sağlanmaktadır. Finansal kiralamaya konu olan malların ve KDV oranlarının listesine www.garantileasing.com.tr/tur/kdv.asp sayfasından ulaşılabilir.

Gerçek veya tüzel kişiler finansal kiralama yapabilmektedir. Ayrıca KOBİ peşin para veya kredi ile satın aldığında KDV'yi de peşin olarak öderken finansal kiralamada 48 aya kadar varan geniş bir zaman diliminde taksitler halinde ödeme imkânına kavuşmaktadır. FİDER Genel Sekreteri Hakan Gülelçe'nin verdiği bilgiye göre maddi avantajlar dışında şu imkânlar da KOBİ açısından çok önemlidir;

1. Finansal kiralama orta ve uzun vadeli bir yatırım kredisidir. Ekonomik koşullar zaman içinde değişse dahi finansal kiralama şirketi kredinin vadesini tek başına kısaltma hakkına sahip değildir. 

2. Finansal kiralama sözleşmelerinde kira ödemeleri, hukuki olarak aksi mümkün olmakla beraber ağrılıklı olarak sabit ödeme olarak belirlenir. Sabit ödemeli olarak düzenlenen finansal kiralama sözleşmeleri, ekonomik koşullar ne kadar olumsuz olursa olsun değiştirilemez. Bu iki özellik bir yatırım kredisi için mükemmel özelliklerdir. Yatırımcı açısından olağanüstü güvenli bir ortam yaratır. Yatırımcının likidite krizine düşme olasılığını azaltır.

3. Finansal kiralama yöntemi özünde bir varlığa dayalı kredidir. Kredinin ne için verildiği bilinir, kredi nakit olarak kullandırılmaz. KOBİ'nin ihtiyacı olan ve belirlediği makine finansal kiralama şirketi tarafından satın alınır, makinenin bedeli doğrudan satıcıya ödenir. Kredi geri ödemeleri kira olarak tahsil edilir. Bu durumda kredinin amaç dışı kullanılma olasılığı ortadan kaldırılmış olur. Bu özellik kredinin daha kolay tahsis edilmesine yardımcı olur.

4. Malın mülkiyeti kira sözleşmesi süresince finansal kiralama şirketi üzerindedir. Dolayısıyla bu özellik kredinin teminatını yine kendisinin oluşturmasını sağlar. Bu ve yukarıdaki üçüncü maddede belirttiğimiz özellik kredi değerliliği nispeten düşük olan KOBİ'lerin uygun bir yatırım kredisine ulaşabilme olanaklarını artırır. Bununla birlikte, finansal kiralama şirketleri mevduat toplamadıkları için, tabi oldukları mevzuat bankalara oranla daha esnektir. Bu özellik yine KOBİ'lerin krediye daha kolay ulaşabilmelerine yardımcı olur.

5. Finansal kiralama şirketlerinin tek faaliyet konusu yatırım mallarının tedariki ve kredilendirilmesidir. Bu nedenle organizasyonlarında operasyon birimlerinde konularında yetkin uzmanlar istihdam edilmektedir. KOBİ alacağı makineyi ve satıcıyı belirler, fiyat konusunda anlaşır ve satın alma işini finansal kiralama şirketine bırakır. Bir yatırım malının alımı, özellikle yurt dışından yapılan bir alımsa uzmanlık gerektirir. Küçük işletmelerin birkaç yılda bir yapacakları yatırımlar için böyle bir uzman kadroyu istihdam etmesi beklenemez. Küçük bir işletme yatırım malını kendi kaynakları veya banka kredisi ile alması durumunda alım işlemlerine ait tüm riskleri üstlenmek durumundadır. Alımın finansal kiralama ile yapılması durumunda ise bu risklerin tamamı finansal kiralama şirketine aittir. Belirtilen işlemler, satınalma sözleşmesinin hazırlanması, nakliye sözleşmesinin yapılması, akreditif metninin hazırlanması, özellikli mallar için resmi makamlardan alınması gereken izinlerin alınması, sigorta poliçesinin yaptırılması, gümrükleme işlemlerinin yaptırılması. Finansal kiralama şirketleri verdikleri bu hizmetler için ayrı bir ücret talep etmezler. 

Dünya'da finansal kiralama hacmi (taşınmaz leasing işlemleri hariç olmak üzere) 2010 yılında 617 milyar dolar gerçekleşmiş olup 2012 yılında 700 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Sıralamada 194 milyar dolarla ilk sıradaki ABD'yi, 64 milyar dolarla Çin, 52 ve 50 milyar dolarla Almanya ve Japonya izlemektedir. Rusya'nın finansal kiralama hacmi 21 milyar dolar, Kore'nin 8,4 milyar dolar iken Türkiye'nin 2.82 milyar dolardır. 2012 yılında ilk altı ayındaki gerçekleşme ise 2.6 milyar dolardır. Bu veriler Türkiye'nin bu alanda alması gereken mesafeyi göstermektedir. Diğer bir ifadeyle finansal kiralama hacmimiz önümüzdeki 10 yıllık süetçe en az üç kat artmalı, daha çok sayıda KOBİ yatırımlarında bu finansman türünden yararlanmalıdır. 2012 yılında 5.5 milyar dolar olması beklenen işlem hacminin 2018 yılında 20 milyar dolara çıkacağı tahmin edilmektedir. 

Ülkemizdeki finansal kiralama işlemlerinin sayı olarak %90'ı, parasal değer olarak %80'i KOBİ'ler tarafından yapılmaktadır. Toplam yatırımların içinde finansal kiralamayla yapılan yatırımların oranı olarak tanımlanan penetrasyon oranı 2007 yılında %10'a yaklaşmıştır. 2011 yılında gerçekleşen toplam 158 milyar TL makine yatırımının%4.71'i (7.5 milyar TL) finansal kiralama yöntemiyle sağlanarak KOBİ'lere KDV farkından dolayı 1 milyar TL civarında destek sağlanmıştır. Bu miktarın önemini vurgulamak açısından bir mukayese yapmak gerekirse KOBİ'leri desteklemek üzere özel kanunla kurulan KOSGEB'in yıllık destek bütçesinin 3 katı bir destek hacmi bir yılda Maliye Bakanlığınca KOBİ'lere sağlanmıştır. İstatistikî veriler işlemlerde 1-99 arasında işçi çalıştıran KOBİ'lerin ağırlıkta olduğunu ortaya koymaktadır.

2011 yılında 14.648 işlem yapılmış olup ortalama işlem hacmi 334.000 TL'dir. 2012 yılının ilk altı ayında yapılan işlem sayısı onbine yaklaşmıştır.

İstatistikler finansal kiralamaya konu makinelerin yaklaşık %60'ının ithalatla yurtdışından getirildiğini göstermektedir. İthalat konu işlemlerin hacminin 25.000 ABD doları karşılığı TL'nin üzerinde olması şartı bulunmaktadır.

Finansal kiralama işlemi yapabilmek için teşvik belgesi almak gerekmemektedir. 

Finansal kiralama işleminden daha fazla sayıda KOBİ'nin yararlanmasına imkân sağlayacak kanun tasarısı 14 Mayıs 2012 tarihinde TBMM Genel Kurulu'na sevk edilmiş olup, tasarıda aşağıdaki değişiklikler bulunmaktadır;

 

- Finansal kiralama şirketlerinin faaliyet kiralaması (operasyonel kiralama) yapabilmeleri sağlandı. Bu işlem türü ile leasing'den farklı olarak işletmelerin kısa vadeli makine ve donanım ihtiyaçlarına yönelik tedarik hizmeti verilebilecek. Özellikle KOBİ'lerin proje bazlı faaliyet gösteren alt yüklenici işletme niteliğinde olanları aldıkları projeye özel makineleri kiralayıp, proje tamamlandığında makineyi iade edebileceklerdir.

 

- Satıp geri kiralama işlemleri yapılabilecek. İşletme sermayesi açığı olan şirketler aktiflerindeki bina ve makineleri leasing şirketine satıp, satış bedeli peşin olarak leasing şirketinden tahsil etmek suretiyle bilançolarını likit hale getirip, ortaya çıkan bu fonu işlerine kanalize edebilecekler. Leasing şirketine geri ödemeleri ise uzun vadeye yayılmış finansal kira bedelleri şeklinde yapabileceklerdir. 

 

- Bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshaları leasing'e konu olabilecek. Özellikle tasarım işleriyle uğraşan işletmeler oldukça yüksek bedelli paket programlar kullanmaktadırlar. Maddi olmayan değer niteliğinde olmaları nedeniyle mevcut Kanun bu programların leasing'e konu edilmelerine izin vermemektedir.

 

- Asli niteliğini koruyan her mal bağımsız olarak leasing'e konu edilebilecek. Tasarıdaki düzenleme ile eklenti ve bütünleyici parçalar da leasing'e konu olabilecektir. Bu düzenleme pek çok işletmeye küçük paketler halinde yaygın şekilde finansman sağlanmasına olanak sağlayacaktır.

 

- Türkiye'de faaliyet gösteren yabancı sermayeli finansal kiralama şirketlerinin mevcut mevzuata göre yapamadıkları gemi ve uçak işlemleri, kiracının özellikleri ilgili kanunlarında aranan özelliklere uygunsa yapılabilecektir.

Öte yandan kanunda finansal kiralama faaliyeti gösteren şirketlerden yabancı sermayeli olanlar aleyhine rekabet eşitsizliğine neden olan düzenlemelerde iyileştirme yapılması, OSB'lerde taşınmaz alarak yatırım yapacak sanayicinin taşınmazı finansal kiralama yöntemi ile alabilmesinin, uygulamada tereddüde yer verilmeyecek şekilde netleştirilmesi, mobilya imalatında kullanılan makineler vb makine ve teçhizatın kiralanmasındaki KDV oranının indirilmesi, Karayolları Taşıma Yönetmeliği'nde finansal kiralama yolu ile edinilen araçların "özmal" olarak nitelendirilmesi istenmektedir. Finansal kiralama işlemi yapan 28 şirketin haberleşme bilgilerine www.fider.org.tr adresinden ulaşılabilir.