Markanızı Çin'de nasıl tescil ettirirsiniz? gerekli şartlar ve hukuki prosedür
Av. Özge Hakdan ÖZTÜRK
Uzun yıllar süren bir bilgi birikiminden sonra Çin, marka ve patent haklarının korunması için etkili bir hukuk sistemi kurmayı başardı. Bu hukuk sisteminin ana parçasını hiç şüphesiz Marka ve Patent Kanunu oluşturuyor. Bu kanun haricinde ise çeşitli yürütmelikler mevcut. Bunlardan, Marka ve Patent Kanunu'nun Uygulanmasına Yönelik Yönetmelik, Tanınmış Markaların Onaylanması ve Korunmasına Yönelik Yönetmelik, Markaların Uluslararası Tescilinde Madrid Sistemi'nin Uygulanması'na Yönelik Yönetmelik örnek olarak verilebilir.
Bütün bu yönetmeliklerden başka Yüksek Çin Halk Cumhuriyeti Mahkemesi'nin de marka ve patent ile ilgili davalarda vermiş olduğu bir sürü karar da bulunmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) bu konuda hukuk sistemini uluslararası standartlara çıkarmak için bir çok uluslararası marka sözleşmeleri imzalamıştır. Çin'in taraf olduğu sözleşmelerden bazıları ise şu şekilde: Fikri Hakların Korunmasına İlişkin Paris Konvansiyonu, Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması, Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşması, Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaşmasına Yönelik Protokol, Markaların Tescili için Ürünlerin ve Hizmetlerin Uluslararası Sınıflandırılmasına İlişkin Nice Sözleşmesi.
Çin Halk Cumhuriyeti marka hukukuna göre bir marka üzerinde tescili yapılmadan münhasır hak sahibi olmak mümkün değildir. Bununla birlikte, tescil edilmemiş bir markanın korunması da gerekli olan şartlar gerçekleştirildiğinde mümkün olabilir. Tescil edilmemiş bir marka tanınmış bir markanın adı ile çıktığında Tekel Karşıtı Kanunu'nun koruma alanına dahil olacaktır. Tescil edilmemiş marka tanınmış bir marka ise bu durumda üçüncü kişinin tescil ettirmesinden ve kopyalama, taklit etme ya da tescil edilmemiş markanın tercümesini içeren bir işaret kullanmasından koruma sağlanabilir. Marka gerçekten kullanıldığında ve belirli bir üne ulaştığında, üçüncü kişinin önceki tescili kötü niyet sebebiyle engellenebilir.
ÇHC Marka Kanunu uyarınca bir markanın nasıl tescil ettirileceği konusuna gelirsek, öncelikle belirtmek gerekir ki, tescil başvurusu gerçek ya da tüzel kişiler ya da kuruluşlar tarafından yapılabilir. Bu başvuruların ister bireysel olarak istenirse de iki ya da daha fazla kişi tarafından ortaklaşa yapılması mümkündür.
Başvuruda bulunanlar, başvuru işlemlerini yapması için bir acenta ile de anlaşabilirler; ama bu konuda herhangi bir zorunluluk yoktur. Bununla birlikte, Çin'de sürekli ikameti bulunmayan yabancı bir şahıs ya da sürekli bir iş merkezi bulunmayan bir kuruluş başvurusunu devlet tarafından belirlenmiş bir kuruluş aracılığı ile yapmak zorundadır. Başvuru işlemlerinin bir acenta aracılığı ile yapılması halinde, başvuruda bulunacak şahsın o acenteye vekaletname vermesi zorunludur. Vekaletnamenin ve diğer gerekli belgelerin noter onaylı olması ya da hukuki geçerliliğinin olması karşılıklılık ilkesine göre belirlenecektir.
Markanın nelerden oluşabileceği konusunda çok fazla sınırlama yoktur, zaten kanunda nelerin marka sembolü olarak kullanılamayacağı konusunda açık bir düzenleme mevcuttur. Buna göre kelime, işaret, harf, numara, üç boyutlu işaretler ya da bu sayılanların renklerle oluşturulan çeşitli kombinasyonlarının marka olarak tescili mümkündür. Kanunun bu konuda getirdiği sınırlama ise, işaretlerin görünebilir olmasıdır; başka bir anlatımla sadece koklanabilen ya da işitilebilen bir şeyin marka olarak tescil edilmesinin ÇHC marka kanunlarına göre tescil edilmesi imkansızdır. Kanuna göre tescil edilmesi mümkün olmayan işaretler, semboller şu şekilde açıklanmıştır:
·Devletin adı ya da amblemine benzeyen ya da tıpatıp aynısı olan işaret ve simgeler
·Eşyaların tanıtımında mübalağa ya da hile içeren gerçeği yansıtmayan işaretlerin marka olarak tescil edilmesi kanunen yasaklanmıştır.
Kanun ayrıca ayırt ediciliği olmayan işaretlerin tescilini de yasaklamıştır.
Başvuru Usulü İşlemleri
Marka tescili için başvurunun direkt olarak ÇHC'deki marka tescil bürosuna yapılması zorunludur. Başvurudan sonra Marka Bürosu tescili istenen markanın kanuna uygun olup olmadığı konusunda bir araştırma yapar. Bu araştırma Marka Tescil Bürosu'nun internet sitesinden ücretsiz olarak da yapılabilir. Başka bir yol ise başvuranın TONG DA adı verilen ve Çin Ticaret ve Sanayi Bakanlığı tarafından detaylı ve doğru araştırmaların yapılması amacıyla belirlenmiş olan Marka Hizmet Merkezi'ne bir ücret ödeyip marka araştırmasını yaptırmaktır. Normal bir marka araştırması için ücretler ise şu şekildedir:
·Bir çince karakter ya da rakam için 60 CNY
·Bir ingilizce karakter için 100 CNY
·Herhangi bir işaret 120 CNY
Araştırma işlemi tamamlandıktan sonra Marka Tescil Bürosu resmi soruşturma işlemlerine başlar. Resmi başvuru şartları yerine getirilmiş ve başvuru formu da doğru bir şekilde doldurulmuşsa Marka Tescil Bürosu başvuruyu kabul eder ve bu durumu başvurana yazılı olarak bildirir ya da başvuruyu reddeder ve bu durumda da yine başvurana bu durumu yazılı olarak bildirir.
Resmi soruşturmadan sonra, Marka Tescil Bürosu marka tescil başvurusunun hukuka uygunluk denetimini yapar. Bu aşamada yapılan soruşturma hukuka uygunluk, ayırt edilebilirler ve işlevsellik denetimi ile tescil ile korunması istenen markanın önceden tescil edilmiş bir markanın aynısı ya da ona benzer olup olmadığı denetimi yapılır. Bu hususlarda herhangi bir olumsuzluk doğmadığında Marka Tescil Bürosu tarafından ön onay verilir ve beklemede olan onay Resmi Gazete'de yayınlanır. Resmi Gazete'de yayınlandıktan sonra 3 ay içinde herhangi bir itiraz yapılmazsa tescil kesin olarak onaylanır. Başvurana Marka Tescil belgesi verilir ve marka yayınlanır. Tescilli markanın geçerlilik süresi, tescil tarihinden itibaren 10 yıldır. Tescil ettiren markayı geçerlilik süresi dolduktan sonra da kullanmak isterse, geçerlilik süresi dolmadan 6 ay önce yenileme başvurusu yapmalıdır. Her bir yenilemede geçerlilik süresi 10 yıl daha uzayacaktır.
Şimdi senaryoyu değiştirelim ve başvuranın tescil başvurusunun Marka Tescil Bürosu tarafından reddedildiğini varsayalım. Başvurunun reddedilmesi durumunda başvuranın bu red kararına itiraz etme hakkı elbette ki vardır. Başvuran itirazını 15 gün içinde Marka Denetleme ve Yargılama Heyet'ine yapmalıdır. Bu heyet bütün Marka Tescil Bürosu kararlarını temyiz mahkemesi gibi değerlendirir.
Markanın geçersizliği ve iptali
Markanın geçersizliği kanunda sayılan red şartlarının gerçekleşmesi durumunda, tescilin hile ile ya da diğer illegal yollarla kazanılması durumunda ve tescili istenen markanın daha önceden tescil edilmiş bir marka ile çatışması durumunda söz konusu olacaktır. Markanın geçersizliğine Marka Tescil Bürosu re'sen karar verebileceği gibi heyet tarafından yapılan talep üzerine de tescil geçersiz kılınabilir. Bir markanın geçersizliğine karar verildiğinde o markanın bir daha var olamayacağı kabul edilir.
Markanın geçersizliğinden başka bir de markanın iptal edilmesi de söz konusu olabilir. Markanın iptali, tescili sonrasında arka arkaya 3 yıl boyunca kullanılmaması sonucunda gerçekleşir. Dolayısıyla tescil edilen markanın iptalinden kaçınmak için bu markanın kullanılması şarttır.
Heyetin markanın geçersizliği, iptali, tescilin reddi gibi kararlarına karşı markanın sahibi ya da ilgilisi, bu kararın kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde hukuki yollara başvurabilir.
Marka hakkına tecavüz
Marka hakkına tecavüz olduğu durumlarda, SAIC de marka sahibi gibi kendi inisiyatifini kullanarak bu konuda hukuki yollara başvurabilir. SAIC bir marka hakkına tecavüz olduğunu kesin olarak tespit ettiğinde, bu hakkı ihlal eden kişiye derhal bu ihlali durdurmasını emreder. Kural olarak, bir marka izinsiz olarak kullanıldığında ya da tescilli markanın benzeri ya da aynısı kullanılarak ürünler imal edildiğinde SAIC bu ürünleri ve imal edilirken kullanılan araçları toplatma ve bunları yok etme hakkını haizdir. Bununla birlikte marka ihlalini gerçekleştiren şahısları para cezasına da çarptırabilir. Hükmedilecek para cezası kanuna aykırı olarak yapılan bu işlemin büyüklüğüne göre belirlenir. Eğer verilen zarar belirlenemiyorsa, SAIC hakkın ihlalini gerçekleştiren kişiyi 100.000 CNY'ye varan bir para cezasına çarptırır.
Marka ihlali davalarının hangi mahkemede açılacağı konusuna gelirsek; öncelikle belirtmek gerekir ki ÇHC'de özel olarak kurulmuş olan bir Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi bulunmamaktadır. Genelde bu davalara hukuk mahkemeleri tarafından bakılır. Davacı bir dilekçe ile ilgili mahkemeye başvurur, mahkeme bu başvuruyu ya kabul eder ya da reddeder. Mahkemenin davacının başvurusunu kabul etmesi halinde delillerin toplanması ve tanıkların dinlenmesi için bir duruşma günü tayin edilir. Duruşmadan sonra mahkeme kararı taraflara bir kaç ay içinde tebliğ edilir. Yabancı unsur içeren durumlarda dava zamanaşımı söz konusu değildir.
Mahkeme yapacağı inceleme sonucunda marka ihlalinin derhal durdurulmasına, ihlal oluşturan malların ve bunların üretilmesi için kullanılan bütün araçların toplatılmasına ve oluşan zararın tazminine karar verir. Davalının ne kadar tazminat ödeyeceği hesaplanırken mahkeme, hakkı tecavüze uğrayan marka sahibinin uğramış olduğu zararı, davalının marka hakkı nedeniyle bu marka üzerinden elde ettiği kazancı göz önünde bulundurur. Eğer ki mahkeme davacının uğradığı zararı ya da davalının elde ettiği kazancı tespit edemiyor ise, bu durumda da 500 bin CNY'yi geçmemek koşuluyla bir tazminata hükmedecektir. Ayrıca ek olarak belirtmek gerekir ki, marka hakları tecavüze uğrayan marka sahibi, ihlalin durdurulması için yapmış olduğu bütün masrafları (avukatlık ücreti de dahil) davalıdan talep edebilecektir.
Markanın devri
Tescil edilmiş ya da tescil işlemleri sürmekte olan bir markanın devri mümkündür. Tescil edilmiş bir markanın devredilmesi için başvuru yapıldığında, tescil ettiren, benzer ya da aynı eşyalara dair tescil edilmiş diğer bütün benzer ya da aynı markaları da devretmek zorundadır. Devir işlemi için devreden ve devralan taraflar arasında bir devir sözleşmesi yapılmalıdır ve taraflar devir işlemi için Marka Tescil Bürosu'na birlikte başvuru yapmalıdırlar. Bu başvurudan sonra markanın devredildiği ilan edilir, ilan tarihinden itibaren marka artık devralana ait olacaktır.