Nabucco'da madalyonun öteki yüzü

Serdar İSKENDER / Makin Yük. Mühendisi/TÜTEV Enerji Danışmanı

Nabucco Projesi'nde ilk imzalar, 13 Temmuz'da Ankara'da atılmıştı.  Nabucco Projesi'yle, Hazar Havzası'ndaki doğalgazın Türkiye üzerinden, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya güzergahını izleyerek Güney Avrupa'ya taşınması planlanıyor.

Doğalgaz kaynakları açısından fakir olan Avrupa ülkeleri ve Türkiye, doğalgaz tedariğinde Rusya'ya bağlanmış durumda bulunuyor. Avrupa ülkeleri kullandığı doğalgazın % 40'ını, Türkiye ise % 65'ini Rusya'dan ithal ediyor. Bu noktada Nabucco Projesi, Avrupa Birliği ülkelerinin ve Türkiye'nin doğalgaz da Rus tekelini kırmak, aynı zamanda doğalgaz tedariğinde kaynak çeşitliliği sağlayabilmek amacıyla ortaya çıkıyor.

Projenin imzasından sonra Nabucco Projesi'nin  belirlenen hedeflerin ne kadarına ulaşabileceği merak edilmeye başlandı.

Avrupa'nın, şu anda yıllık doğalgaz ihtiyacı 500 milyar metreküp seviyesinde bulunuyor. Avrupa yıllık doğalgaz ihtiyacının 300 milyar metreküplük bölümünü Rusya ve Kuzey Afrika ülkelerinden, 200 milyar metreküplük bölümünü ise kendi kaynaklarından karşılıyor. 2020 yılında Avrupa'nın yıllık toplam doğalgaz ihtiyacının 700 milyar metreküpün üzerine çıkacağı, buna karşılık kendi kaynaklarından elde edilen doğalgazında 100 milyar metreküpe düşmesi tahmin ediliyor. Diğer bir ifadeyle, 2020 yılına gelindiğinde, Avrupa'nın yılda 600 milyar metreküp doğalgazı ithal etmesi gerekiyor. 2020 yılında, Türkiye'nin de yılda 80-100 milyar metreküp doğalgaz ihtiyacı olduğu düşünüldüğünde, 2020 yılında Avrupa ve Türkiye'nin yıllık ortalama 700 milyar metreküpe yakın doğalgaz ithal edeceği tahmin ediliyor.   

Buna karşılık, Nabucco Projesi'nde her şey yolunda gider ve ilk doğalgaz sevkiyatı 2013 yılında başlayabilirse, başlangıçta 8-11 milyar metreküp doğalgaz taşınabilecek. Boru hattının maksimum taşıma kapasitesi ise 31 milyar metreküp. Bu açıdan bakıldığında, Nabucco Projesi tam kapasiteye ulaştığında Avrupa'nın toplam doğalgaz ihtiyacının ancak yüzde 5'lik bir bölümünü karşılayabilecek durumda.

Proje başlangıcında, Nabucco Boru Hattı'nın Erzurum'da Türkiye-İran doğalgaz hattı ile birleştirilmesi düşünülüyordu. Ancak, İran doğalgazının Avrupa'ya açılacak olması  Amerika'nın ambargosuyla karşılaştı. Bu aşamada, Dünyanın en büyük doğalgaz rezervine sahip ülkesi İran'ın doğalgazı Nabucco ile de Avrupa'ya ulaşamayacak gözüküyor.

İran doğalgazının Nabucco'ya verilememesi durumunda, hattın tam kapasiteyle çalışması mümkün olamayacak.

Projenin başlangıcında, potansiyel  doğalgaz kaynaklarından biri olan Kazakistan Nabucco'ya gaz vermeyeceğini ve Rusya ile birlikte hareket edeceğini açıkladı. Mısır, Suriye ve Irak'ın  mevcut şartlarda, dikkate alınacak miktarda satacak doğalgazı bulunmuyor. Nabucco boru hattı, Türkmen ve Azeri gazını Avrupa'ya taşımak üzere yola çıkmış gözüküyor. Şu an itibariyle, Azeri gazının projeye dahil edilmesi kesinlik kazanmış değil.

15 milyar metreküp doğalgaz ihraç potansiyeli bulunan Azerbaycan, Haziran sonunda ihraç ettiği doğalgazın yarısını Rusya'ya satma konusunda anlaşmıştı. İlham Aliyev'in, Nabucco'nun imza törenine katılmaması da, Azerbaycan'ın Rusya'nın izni olmaksızın Nabucco Projesi'ne doğalgaz veremeyeceğini göstermesi açısından önemli bir işaretti.

Projeye doğalgaz satma  konusunda en net açıklama ise Türkmenistan'dan geldi. Türkmenistan Devlet Başkanı Berdimuhamedov, imza törenine saatler kala yaptığı açıklamada Nabucco için doğalgaz satmaya hazır olduklarını, ancak doğalgazı İran sınırında teslim edebileceklerini bildirdi. 

Diğer taraftan, Türkmen gazının en büyük alıcısı Rusya ve Çin. Rusya izin vermediği sürece, Türkmen gazının Nabucco Projesi'ne bağlanması zor gözüküyor. Türkmen gazı, yeni yatırımlar ve boru hatlarıyla  Nabucco'ya bağlanabilirse projenin önemi daha da artacaktır.     

Türkiye ve Avrupa üzerindeki doğalgaz tekelinin kırılmasını istemeyen Rusya, Nabucco Projesi'nin gerçekleşmesini istemiyor. Projenin gerçekleşmesi durumunda, Kafkas ve Hazar Havzası'ndaki doğalgazın Avrupa'ya kadar ulaşması beraberinde, doğalgaz tedariğinde kaynak çeşitliliği ve rekabeti de getireceğinden Rusya, Nabucco Projesi'nin hayata geçirilmemesi için büyük bir mücadele veriyor. Bu amaçla Rusya, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan'la büyük miktarlarda, uzun süreli doğalgaz anlaşmaları yapıyor. Hat devreye alınsa dahi Hazar Havzası'ndan, hatta doğalgaz verilmesini engellemek istiyor.

Başlangıçta asrın rüya projesi olarak değerlendirilen Nabucco, gaz tedariği konusunda büyük sıkıntılarla yola çıktı. Projeye İran ve Türkmenistan dahil edilmeden, hattın tam kapasite de çalıştırılması mümkün gözükmüyor. ABD, ambargonun delinme korkusuyla İran doğalgazının Avrupa'ya açılmasını istemiyor. Azeri, Türkmen ve Kazak doğalgazının efendisi Rusya, Hazar-Kafkas doğalgazının Avrupa'ya doğrudan satışına izin vermiyor. Avrupa'nın doğalgaz ihtiyacı sürekli artıyor ve doğalgaz tedarik kaynaklarını Rusya'nın tekelinden kurtararak çeşitlendirmek istiyor. Bu paradoksun çözümü, Nabucco Projesi'nin kaderini belirleyecek.