Osmanlı'nın mirası tescil harcı, tedarikçiyi bezdirdi

Gamze ŞENER

İSTANBUL - Ticaret borsalarının Osmanlı döneminden kalma 'tescil harcı' uygulaması sabuncu ve dericileri isyan ettirdi. İhracat yapandan değil, tedarikçiden alınan tescil harcıyla ilgili serzenişte bulunan Evyap Yönetim Kurulu Başkanı Fikret Evyap, "Biz bu uygulamayla borsaya sadece gelir sağlıyoruz. Geçtiğimiz yıl 600 ila 700 bin TL arasında harç parası ödedik. Bu az bir tutar değil. Sanayici canıyla uğraşıyor. İşçiliği bizim 10'da birimiz, enerjisi 4'te birimiz olan ülkelerin sanayicisi bizi rahat bırakmıyor. Bizim için bu durum hem yük hem de moral bozucu" dedi.
Tescil harcı, İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde, borsada işlem gören mallar için binde 1 oranında, diğer borsalarda ise binde 2 oranında alınıyor. İstanbul Ticaret Borsası'na dahil olan malların arasında ise sebze ve meyveler, kasaplık hayvanlar, orman mahsulleri, deriler ve sabun yer alıyor. Ticaret borsalarına tedarikçi firmaların yatırdığı 'fiyat tescil harcı' Osmanlılar'dan, Sultan Abdülaziz döneminden kalma bir uygulama olarak gösteriliyor.

Sadece borsaya gelir sağlıyor

Fikret Evyap, "Bu şehirde karaborsacılık ve fiyatların artırılmasını önlemek için narh konurdu. Padişah, 'bu yılın narhı 30 kuruştan fazla olamaz' dedi diyelim ki... Bunu bilmek için şehre ne girdi ne çıktı göz atmak istiyor. O dönemin yetkili kurumunun da elinde böyle bir kayıt yeri olmadığı için bu iş o zamandan İstanbul Ticaret Borsası'na kalmış. Bir uyanıklık yapmışlar. Şimdi de bu belgeniz olmadığı takdirde ihracat yapamıyorsunuz" bilgisini verdi. "Harç, İstanbul'da kritik mallara konmuş. Eskiden zeytinyağlı sabun diye bir branş vardı. Zeytinyağından sabun yapmak terk edildi ama bu uygulama başımıza kaldı" diyen Evyap, "Gemilerle sabun taşıyoruz. İhracat belgesi tamamlayacağız fakat o belge gelmediğinden onay alamıyoruz. İhracat yapılamıyor. Büyük çapta zarar. İstanbul Ticaret Borsası'na gittik ve dedik ki 'İstatistik var. Kayıtlar var' deyip kaldırmalarını istedik. Biz bu uygulamayla borsaya sadece gelir sağlıyoruz" yorumunda bulundu.

'Harçlar sırtımızdaki kambur'

İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı ve TOBB Deri Sanayi Meclisi Başkan Yardımcısı Lemi Tolunay da tahsil harcına kimsenin mantıklı bir açıklama getiremediğini ifade etti ve "Bu durum üreticinin sırtında yıllardır bir kambur. Geçtiğimiz 4 yıl içinde TOBB Meclisi'nde bu konu 7-8 kere irdelendi. İlgili bakanlıklara yazılar yazıldı. Bakanlıklardan gelen tek yazı ise 'Gündemimize aldık, yakın zamanda bilgilendireceğiz' oldu. Bugüne kadar ise bir geri dönüş alamadık" bilgisini verdi.

Sürecin sadece maddi değil manevi kayıplara da neden olduğunun altını çizen Tolunay, "Tescil işlemi sırasında kaybolan bir zaman var, ödenen bedel fiyatlarayansıyor ve olay dalga dalga büyüyor. Bizim uluslararası rekabetimizi  etkileyecek noktalara geliyor. Alınan harçlar bugün borsanın yaşamasını temin eden bir uygulama. Hiç kimseye bir katkısı yok, tam tersine ticaret yapan bizlere olumsuz yansıyor" diye konuştu.

"Hangi hizmete harcanıyor?"

Uludağ Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Salih Çalı da yaş meyve ve sebze ürünleri için ticaret borsalarının yaptığı tahsilatın ihracatçıyı zor durumda bıraktığını söyledi. Ticaret borsalarının üreticiler adına yaptığı tahsilatlarla elde edilen gelirin üreticilere veya ödemeyi yapan ihracatçılara verdiği hizmetlerin de merak edilen konular arasında bulunduğunu vurgulayan Çalı, "Yaş meyve sebze üreticilerine ne katkıları olduğunu soruyoruz ama şimdiye kadar bir yanıt alamadık" diye konuştu.

Tescil harcı tedarikçiden alınıyor

İzmir Ticaret Borsası Genel Sekreteri Turan Sökeli de tescil harcı söz konusu olduğunda İstanbul, İzmir gibi borsalarda binde bir tescil ücreti alındığı bilgisini verirken, kanuni olarak ihraç edilen mallardan tescil harcı almanın zorunlu gibi görünse de ücret alınmadığını belirtti. Sökeli, "Tescil ücreti ihracatı yapandan değil, satıcıdan alınır. İhracatçıya mal satan kişiler borsa maddelerinden birini üretiyorsa onun tescili istenir ve satıcıdan tescil ücreti alınır. Yani tedarikçi ödüyor" dedi.

"Olmayan tellal için para veriyoruz"

Akdeniz Ağaç Mamulleri ve Orman  Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkanı Bülent Aymen, Osmanlı döneminden kalan uygulamalardan kendi sektörünün de olumsuz etkilendiğini belirtti. Tellalara yaptıkları satış karşılığında verilen telllaliye harcının halen alınmaya devam ettiğini belirten Aymen, "Bakanlığa bir gelir getirdiği için, günümüzde anlamsız olmasına rağmen bu uygulamadan geri adım atılmıyor. Ağaçlandırma Fonu, Bakanlık Fonu, Tellaliye gibi fonlar. Tüm bu fonlar bizim maliyetlerimizi yüzde 17 artırıyor. O da yetmiyor, bir de fondan yüzde 18 KDV alınıyor. Bu da maliyetleri artırıyor. Orman köylüsü diye bir gruba, cumhuriyetin ilk yıllarından kalan tahsis verme anlayışı da hala sürüyor. Biz, en azından aynı tahsisi ihracatçıya verin diyoruz ama ona da kimse tamam demiyor. Yıllardır bir değişiklik yok" bilgisini verdi. Aymen 2 hafta önce Gelir İdaresi Başkanı'na taleplerini ilettiklerini ancak olumlu bir geri dönüş alamadıklarını söyleyerek, "Bizi haklı gördüler. Ancak mevzunun Orman Bakanlığı ile ilintili olduğunu, kesin bir şey söyleyemeyeceklerini belirttiler" dedi.