Şeffaflık endeksi ne anlatıyor?

Burag Gürden
Boğaziçi Üniversitesi
[email protected]

Kısa süre önce Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International) tarafından yayınlanan küresel yolsuzluk algı endeksi Türkiye için uzun zamandan sonra hayal kırıklığı yarattı. En şeffaf ülke Danimarka seçilirken, Türkiye için 2000’li yıllarda başlayarak 2013’e kadar uzanan yolsuzluğa karşı mücadele süreci, 2014 ve 2015 yılında sekteye uğramış oldu. Toparlanma sürecini geride bırakmış gibi gözüken Türkiye, 2015 yılında araştırmaya katılan 168 ülke arasında 66. sırayı alırken Bulgaristan ve Makedonya’yla birlikte çoğu Avrupa ülkesini geriden takip etti.

Neredeyiz?

2012 ve 2013 yılı sıralamasında 52’nciliğe kadar tırmanan Türkiye’nin bu yılki düşüşü, geçtiğimiz beş yılda kat edilen yolu sıfırlamış oldu. Araştırmaya göre katılımcıların yüzde 55’i geçtiğimiz iki yılda ülkedeki yolsuzluğun arttığını düşünürken; yüzde 41’i ise yolsuzluğun takip eden 2 yıl içinde artmaya devam edeceğine inandığını belirtti. Araştırmanın gözler önüne serdiği bir diğer unsur, katılımcıların yüzde 39’unun yolsuzluğa karşı yürütülen çalışmaların yetersiz kaldığı ve amacına ulaşmadığı görüşünde olması.

Niçin artıyor?

Katılımcıların yolsuzluğun nedenlerine ilişkin düşüncelerini bildirdikleri çalışmada öne çıkan başlıca sebepler sırayla: Yolsuzluğun cezasız kalması, toplumsal bilinç eksikliği ve denetim kurumlarının yetersizliği. Ayrıca katılımcıların yüzde 82 gibi büyük bir kısmı, özel sektörün kamusal işlemler ve hukuki düzenlemeler üzerinde çok etkili olduğunu düşünürken, yolsuzluğun en çok görüldüğü alanlar arasında sırasıyla: belediyeler, siyasi partiler, medya, meclis, özel sektör ve eğitim kurumları yer aldı.

Hangisi yolsuzluk?

Devlet memuruna hediye veya bahşiş vermeyi yolsuzluk olarak tanımlayanların oranı yüzde 75 oldu. Aynı şekilde kamu kurumlarında işlerin yürütülmesi için kişisel bağlantılar gerektiğini düşünenlerin oranı da yüzde 75. Bunun yanı sıra katılımcılar, yolsuzluğun en çok yaşandığı durumları şu şekilde sıraladı: kamu ihaleleri, imar işlemleri, gümrük, dış ticaret ve vergi işlemleri. Buna karşın katılımcıların kişisel deneyimlerine göre en fazla usulsüz ödeme yaptıkları veya hediye verdikleri kurumlar sırayla şu şekilde: Eğitim kurumları, imar işlemleri, belediyeler, tapu daireleri ve sağlık kurumları.

Her şeye rağmen!

Geçtiğimiz iki yıl Türkiye için güzel bir portre çizmese dahi katılımcıların yüzde 75’i yolsuzluğa karşı bireysel mücadelenin başarılı olacağı ve kişisel çabanın fark yaratabileceği inancında. Gelişmekte olan bir diğer ülke Brezilya’da da Türkiye’yle benzer bir tablo görülmesi, yolsuzluğa karşı duruşun dönemsel bir zayıflamaya girdiğini düşündürürken, bu durum Türkiye’nin kısa sürede hantal görünümünden silkeleneceğine dair umut veriyor.

2015 Corruption Perceptions Index:http://www.transparency.org/cpi2015