Sigorta şirketlerinin UFRS raporlamasına getirilen yenilikler
Jale Akkaş / Grant Thornton Denetim Hizmetleri Ortağı
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK) sigorta şirketlerinin finansal tablolarının karşılaştırılabilir bir şekilde hazırlanması prensibiyle bazı taslak düzenlemeler yapmıştır. 13 yıllık bir çalışma ve müzakere döneminden sonra UMSK 30 Temmuz 2010 tarihinde yürürlükteki UFRS 4 "Sigorta Sözleşmeleri" standardını değiştirecek taslak düzenlemeyi yayımlamıştır. Nihai standardın önerilerin yeniden değerlendirilmesi sürecinin tamamlanması ile birlikte 2011 yılı içerisinde yayımlanması beklenmektedir. Yürürlük tarihi henüz belirlenmemiş olmakla birlikte finansal yatırımlar için 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren geçerli hale gelecek UFRS 9 "Finansal Araçlar Standardı" ile eş zamanlı olması beklenmektedir.
Mevcut standart sigorta şirketlerinin kendi uygulamalarına izin verdiğinden sigorta şirketlerinin UFRS finansal tabloları karşılaştırılabilir hazırlanmaktadır. Bu taslak düzenlemenin amacı tüm sigorta sözleşmelerine uygulanabilir, yatırımcı odaklı tutarlı bir UFRS'ye uygun muhasebeleştirme çerçevesinin hayata geçirilmesi ve şeffaflıktır. Şeffaflık, finansal tablolardaki rakamlara ilişkin muhakeme gerektiren hususların ve yapılan varsayımlardaki değişimlerin finansal tabloları nasıl etkileyeceğine dair sunum ve dipnot açıklamalarını gerektirir.
Taslak düzenleme sigorta yükümlülüklerinin şeffaf bir temel yapı taşı muhasebeleştirme modeli kullanılarak nakit akımların indirgenmiş ağırlıklı olasılıklar modeline göre tespitine dayanmaktadır. Sigorta yükümlülüklerinin gelecekteki nakit akımlarına ilişkin en iyi tahminleri yansıtmak amacıyla piyasa girdileri kullanılarak cari değerler üzerinden kaydedilmesi mevcut sigorta muhasebesini değiştirmekte olduğundan UFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri Standardı İkinci Etap'ın geliştirilmesi bazı yönlerden ihtilaflı olmuştur. En iyi tahminlerin içereceği volatilitenin ne şekilde yansıtılacağı ihtilaf konusu olmuş ve UMSK ile ABD Muhasebe Standartları Kurumu taslak düzenlemede önerilen metotlar konusunda tam bir mutabakata varamamıştır. Ayrıca, bazı sigorta sözleşmelerinin değerlerini ölçerken aktif ve pasifler için farklı muhasebeleştirme bazı bulundurma gereğinin de bazı ülkeler için ihtilaflı olması muhtemeldir.
Bu taslak düzenleme ile UMSK kavramsal çerçevede yer alan aktif ve pasiflere ilişkin tanımı uzlaştırmıştır. Bir çok uzun süreli sigorta sözleşmeleri için sözleşmeden kaynaklanan hak ve yükümlülüklerinin ayrı olarak analiz edilmesi hasar ödeme yükümlülüğünün şarta bağlı olmadığı ve tamamımın kaydedilmesi gerektiği, bunun yanı sıra poliçe sahiplerinden elde edilecek primlerin aktif olarak kaydedilmesinin uygulanma hakkına haiz olunduğu ölçüde mümkün olduğu sonucuna varılabilir. Bu analizin, uzun süreli bir sigorta sözleşmesinin içerdiği ekonomik esasları aşan yüksek tutarlarda yükümlülük oluşturacağı gerekçesiyle taslak düzenleme sözleşmenin toplu hak ve yükümlülüklerine odaklı bir yaklaşım izlemiştir. Taslak düzenleme poliçe sahibinin sigorta sözleşmesini yenileme veya iptal etme opsiyonlarının muhasebeleştirilmesini de değerlendirmektedir. Ölçüm, sigorta sözleşmesinin sınırı olarak tanımlanan zaman limitinde gerçekleşmektedir. Bireysel hak ve yükümlülükler yerine kontrata dayalı yaklaşımın temeli sigorta sözleşmesinin ekonomik gerçekliğini ortaya koymasıdır.
Mevcut UFRS 4 modeli
Mevcut UFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri" standardı çeşitli ölçüm modelleri içermekle birlikte sigorta işletmelerinin gelir tabloları benzerdir. Taslakta önerilen modelde gelir tablosu işlem hacmi ( prim, hasarlar vb) hakkında bilgi sunumuna odaklıdır.
Taslak düzenlemede önerilen model
Taslak düzenlemede önerilen model, sigortacılar tarafından sigorta edilen rizikoların performans ve risk üstlenme faaliyetlerinin gelir ve zararlar üzerindeki etkilerini gösteren özetlenmiş marj modelidir. Amaç, bu sunumun, sigorta sözleşmelerinden kaynaklanması muhtemel gelecekteki nakit akışlarının tutar, zamanlama ve belirsizliklerine ışık tutmaktır. Uygun tahmin ve varsayımlar kullanılarak oluşturulan güncel tahminlere dayalı cari nakit akışlarının baz alınmasına dikkat çekilmektedir .
Taslak düzenleme tüm sigorta sözleşmelerinin şeffaf yapı taşları yaklaşımına dayalı bir ölçüm modeli üzerinden muhasebeleştirilmesini önermekte ve özetlenmiş marj modeli ile bu yaklaşıma dayalı olarak sigorta yükümlülüklerinde oluşacak hareketleri şeffaf biçimde yansıtmayı hedeflemektedir. Düzenlemeyi oluşturan temel yapı taşları aşağıdaki kavramları esas almaktadır:
i)Sigorta sözleşmelerinden kaynaklanan tüm olasılıklara dayalı nakit giriş ve çıkışları
ii)Paranın zaman değerinin ölçümüne ilişkin uygun reeskont oranı
iii)Sigorta sözleşmelerinden kaynaklanan nakit akımların tutarını ve zamanlamasını yansıtacak risk ayarlama faktörü.
Düzenlemeyi oluşturan temel yapı taşlarına ilaveten zaman içerisinde değişime uğrayan olasılıkların raporlanması için kalıntı marj dikkate alınmalıdır. Bu modelde poliçe sahibi tarafından ödenecek primlerin gelecekteki nakit akışlarını aşması beklendiği durumlarda ortaya çıkacak herhangi bir günlük gelir sigorta işleminin başında ertelenmektedir.
Özetlenmiş marj modeli
Modelde sigorta marjları ile beklenen nakit akışlarındaki hareketler yer almaktadır. Modelin belli başlı unsurları aşağıdaki gibidir:
Sigorta marjı: Kalan marjın serbest bırakılması için ertelenmiş herhangi bir gün geliri ilk muhasebeleştirme anında kapsanan dönem boyunca itfa edilecektir. Risk düzeltmesi kavramı nakit akışların tutar ve zamanlamasından kaynaklanabilecek risklerin azaltılmasını içerir. Gelecekteki nakit akışlarına dair tahminlerdeki kalan belirsizlik düştükçe bu riski yansıtmak için gerekli risk düzeltme tutarı zamana yayılarak gelir kaydedilir. Risk düzeltme yükümlülüğü sigortacı tarafından nakit akışların tahminleri aşma riskini bertaraf etmek için ödenecek azami tutarı temsil eder. Risk düzeltme faktörünü belirlemede izin verilen teknikler güven seviyesi, şarta bağlı beklentiler, sermaye maliyetidir.
Yeni iş riskleri: Herhangi bir gün zararları model temel yapı taşlarının toplamı primleri aştığında kaydedilir.
Kademeli elde etme maliyeti: Kademeli elde etme maliyetleri nakit akım tahminlerine dahil edilmekte ve kalan marj zamana yayılarak itfa edilmektedir. Bu maliyetlerin satış, taahhüt, riski sigortalama ve sigorta sözleşmelerinin başlatılması ile doğrudan ilişkili olması gerekmektedir. Diğer elde etme maliyetleri (ki bunlar her yeni satılan sözleşme ile doğrudan orantılı bir şekilde değişkenlik göstermez) UFRS kurallarına göre ilgili dönemde giderleştirilmelidir. Mevcut uygulamada likit olmama primini belirleyen kabul edilmiş bir teknik bulunmamaktadır. Taslak düzenleme önemli varsayımların, iskonto oranlarının ve ilgili likit olmama primlerinin seçimine ilişkin açıklama gerekleri içermektedir. İskonto oranlarının tespitinde kullanılan varsayım UMS 37'de bahsedilen sigorta dışındaki karşılıkların hesaplanmasında kullanılan baz ile UMS 39'da bahsedilen finansal araçların gerçeğe uygun değerini hesaplamada kullanılan yaklaşım ile benzerdir.
Tecrübelere ilişkin düzeltme ve tahmin değişikliği: Sigorta sözleşmesi kapsamında sigorta edenin yükümlülüklerini yerine getirirken ödediği veya aldığı tahmin ile gerçekleşen nakit akımlar arasındaki fark tecrübe düzeltmesi olarak raporlanmaktadır. Bu kalem sigortalama (taahhüt) ve fiyatlama ile bağlantılı nakit akımlarını tahmin etmede kullanılan proseslerin doğruluğunu yansıtacaktır. Gerçekleşen tecrübeler ile objektif beklentiler mukayese edilerek sigortacı tarafından uygulanan tahmin etme prosesinin kalitesi, yönetimin nakit akışları tahmin etmedeki etkenliği ile işletmenin gelir elde etme volatilitesi, diğer bir deyişle gelecekteki nakit akışlarının değişiklikler karşısında hassaslığı ortaya konmaktadır. Nakit akımlardaki ve iskonto oranı varsayımlarındaki değişimler tahmin değişikliği olarak yansıtılacaktır. Hüküm ve tahminlerin kullanılan varsayımlardaki değişimleri ne şekilde etkilediği dipnotlarda açıklanacaktır.
Sigorta yükümlülüklerine ilişkin faiz nemalandırılması: Bu sigorta yükümlülüklerinin bugünkü değerinin hesaplanmasında uygulanacaktır.
Yatırımların geri dönüşü: Taslak düzenleme yükümlülüklerden doğan faiz ve iskonto oranı ile sigortacının aktiflerinin yatırım getirisi hakkında açıklama yapılmasını gerektirmektedir. Bu, sigortacının piyasa hareketlerinin yol açtığı gelir volatilitesi ile yatırım getirisi ve faiz yükümlülükleri arasında oluşabilecek uyuşmazlıkları açıklamasını temin edecektir.
Sigorta yükümlüklerinin bir sonraki döneme taşınması: Sigorta yükümlülüklerine ait geçmiş ve cari dönem hareketleri dipnotlarda açıklanacaktır. Bu hareket çizelgesi tahmini nakit akışlardaki hareketleri, nakit giriş ve çıkışların etkisi ile tahmin ve sonuçlardaki değişimleri gösterecektir. Özet marj modelinde gelir tablosu üzerinde gösterilmesi gerekmeyen alınan primler, ödenen hasarlar gibi miktarsal bilgiler verilecektir. Toplam sigorta yükümlülüklerinin risk düzeltmesi ve marj kalıntısı olarak dökümüne ilişkin bilgi verilmesi gereklidir. Raporlama dönemi esnasında yeni alınan işlerin yarattığı kalıntı marjın gösterimi yeni satılan işlerin karlılığının göstergesi olacaktır.
Özet
Özet marj sunumu ve açıklamaları sigortacının UFRS'ye göre raporlamasını oldukça değiştirmektedir. Sigorta yükümlüklerinin cari tahmini değerleri performans ölçümünü destekleyen en önemli unsurlardandır. Varsayım ve tahminlerdeki değişikliklerin etkilerinin geçmiş tecrübelerden ayrıştırılması arındırılması sigortacının kullandığı tahminlerin içerdiği yargı ve muhakeme faktörünü öne çıkartmaktadır. Modelde, prim, hasar ve masraflar gibi faaliyet hacmine ilişkin bir takım bilgiler gelir tablosunda gösterilmemekte, bunlar sigorta sözleşmeleri için dipnotlarda açıklanmaktadır. Hayat dışı branşlar için miktarsal değerler finansal tablo kullanıcıları tarafından izlenen kilit bir metrik değerdir.
Taslak düzenlemede yer alan finansal tablo sunumunun nihai olarak kabul edilip uygulamaya geçilmesi durumunda, finansal analist veya düzenleyici kurumlar gibi finansal tablo kullanıcıları bu bilgilerin sigortacının performansı üzerindeki etkisini değerlendirmesi gerekecektir. Önerilen UFRS modeli hali hazırdaki uygulamayı önemli ölçüde etkileyecektir.