Şirketlerde “denetim” sadece finans ve kaliteden mi ibaret?

Süleyman DİLSİZ / Araştırmacı Yazar

Şirketlerde denetim anlayışı kanıksadığımız bir ezber durumdur aslında! Şirket yönetiminde denetimi genellikle finansal ve kalite denetimi olarak algılarız. Finansal denetim bütçeyi esas alarak yönetimin finansal karar ve işlemlerini, kalite denetimi de şirketin faaliyetlerinin belirlenen prosedürlere uyup uymadığını, planlananların uygulanıp uygulanmadığını sorgular.

Şirketlerde birbirinden kopuk iş süreçleri ve birimler arasındaki uyumsuzluk rekabetçi yapının oluşturulmasında tehdit oluşturur. Piyasadan gelen sinyallerden bihaber, rekabetçi avantajlarını ve vizyonun temel değerlerini sorgulamadan yapılan denetim, uzun süreçte göz göre göre buhrana teslim olmak anlamına gelecektir. Finans ve kalite denetiminde sorunsuz görünen raporlar, rekabetçi avantajın sorgulanıp denetlenmediği durumda ancak günü kurtarabilecektir. 

İster üretim, ister hizmet sektörü olsun şirketler rekabetçi avantaj olarak neyi görüyorlarsa o yetkinliğin de denetlenmesi gerekiyor. Rekabetçi avantaj; satış sonrası servis, bilgi işlem güvenliği, müşteri aidiyeti, marka değeri, stratejik pazarlama planı, halkla ilişkiler, çalışan motivasyonu, fiyatlama stratejisi, müşteri memnuniyeti, müşteri destek, kurum kültürü, çağrı merkezi, ürün iade oranı, dışkaynaklama(outsourcing), ürün çevrim hızı vb birisi veya birkaç bileşeninin denetimi olabilecektir. 

Örneğin;

- Tam zamanında üretimi benimsemiş (JIT) otomotiv yan sanayi firmasının tedarikçisini sürekli fiyat baskısıyla bunalttığı ortamda, satış maliyetinin %60’ını oluşturan ithal malzemelerin yol süresinin kısaltıp, ürün çevrimini %20 hızlandırarak operasyonel karlılığını artırması:  Acaba tedarikçisini öldürücü fiyata zorlamak yerine, ürün çevrim hızını denetlemeli midir?

- Borsa kotalı, yüksek karlılık açıklayan beyaz eşya üreticisi firmadan alınan buzdolabının arızalanan beyninin bir ay boyunca takılıp çalıştırılamaması, beş kişilik bir ailenin ağustos sıcağında dolapsız bırakılması; Acaba satış sonrası servisini denetlenmeli midir? 
- Müşteri memnuniyetini esas alan bankanın çağrı merkezine adres değişikliği için yapılan başvurunun 17 dakika alması, görevlinin rahatsız edecek derecede oflayıp, puflayarak işini yapması: Acaba çalışan ve müşteri memnuniyetini denetlemeli midir?
- Tedarikçi yönetimli ilişki esaslı(VBM) yönetimi benimseyen üretim şirketinin gümrükleme hizmetini dış kaynakladığı ortamda, gümrük müşavirinin mevzuatta yapılan değişiklikleri uygulamaması, beyannameleri hatalı doldurup zarara uğratması: Acaba dış kaynakladığı bu hizmeti denetlemeli midir? 

Sonuç olarak denetim;
İşletme yönetiminin hedeflediği kritik başarı faktörlerine ulaşılıp ulaşılmadığının ibaret değildir. Yönetsel vizyonunun,  rekabetçi avantaj olarak gördüklerinin sürekli sorgulanıp denetimini de gerektirir. Çünkü finansal raporları parlak, iki üç minör hatayla sonuçlanan kalite “dostlar alışverişte görsün” denetimlerinin yanında şirketin orta ve uzun vadede karlılığını etkileyecek rekabette avantaj yaratacak ana yetkinliklerinin de denetlenmesidir. Rekabetçi avantaj oluşturan bu değerler denetlenmediği takdirde bugünün parlak raporları, içten içe sinsi ve derinden vücuda giren virüs gibi yarının hastalıklı günlerinin şimdiden habercisidir.