TEPAV: Bütçe hedefi bu yıl da tutmaz

ANKARA - Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), hükümetin bütçe açığı hedefini geçen yıl olduğu gibi bu yıl da tutturamayacağını öne sürdü.

TEPAV İstikrar Enstitüsü tarafından hazırlanan Mali İzleme Raporu-2009 Yılı Temmuz-Ağustos-Eylül ayları bütçe sonuçları açıklandı. Raporda bütçe sonuçlarının yanı sıra "Orta Vadeli Program ve Mali Planın Satır Araları" ile "2010 Mali Yılı Bütçesi ve Makro Çerçeve Üzerine Bazı Değerlendirmeler" başlıklı bölümlere de yer verildi.

2010 yılı merkezi yönetim bütçesinin 2009 yılı bütçesinin bir anlamda gölgesi altında hazırlandığına dikkat çekilen raporda, "2009 yılında programlananın çok üzerinde bir bütçe açığı ve hedeflenenden farklı olarak program tanımlı faiz dışı açık verilecek olması, 2010 yılı bütçe hedeflerinin tekrar mali disipline vurgu yapan bir çerçeve içinde hazırlanmasına yol açmıştır" denildi.

Raporda, 2010 merkezi yönetim bütçe tasarısının, 286,9 milyar lira bütçe ödeneği, 236,8 milyar lira bütçe gelir tahmini ve 50,1 milyar lira bütçe açığı hedefi ile parlamentoya sunulduğu hatırlatılarak, şöyle denildi:

"Bütçe dengesi, risk değerlendirmesi başlığı altında 2010 yılı makro hedefleri ile TEPAV modeli çerçevesinde özellikle harcama tavanlarının aşılmayacağı varsayımına dayanan iyimser senaryo kabulünde hesaplandığında, 2010 yılı bütçe açığı 63,4 milyar lira düzeyinde çıkmaktadır. Harcama riskini dikkate alan orta senaryoda bütçe açığı yaklaşık 70 milyar lira düzeyinde öngörülmektedir.

2010 yılında merkezi yönetim ödenekleri bir önceki yıl gerçekleşme tahminine göre yüzde 7,6, faiz dışı ödenekler yüzde 9, bütçe gelirleri yüzde 16,1, genel bütçe vergi gelirleri ise yüzde 18,2 oranında arttırılmıştır. 2010 yılında büyüme ve enflasyon oranlarındaki artış sonucu nominal büyüme oranı yüzde 9'dur. Harcama ve gelirler hedeflerindeki artış oranlarına bu çerçevede baktığımızda, harcamalar için öngörülen artış oranları nominal artış oranı ile uyumlu görülürken, gelirler ise hedeflenen enflasyon ve büyüme oranının oldukça üzerinde çıkmaktadır."

Sıkı maliye politikası geliyor

Parlamentoya sunulan 2010 mali yılı merkezi yönetim bütçe ödenek büyüklüğünün bir önceki yıl gerçekleşme tahminine göre yüzde 7,6 oranında artırılarak 286,9 milyar lira olarak belirlendiği hatırlatılan raporda, 2009 yılında gerçekleşme tahminine göre faiz dışı harcamalardaki artışın yüzde 20,1 oranında iken 2010 yılında bu oranın yüzde 9'lar düzeyine çekilmesinin, harcama yönlü sıkı maliye politikası uygulanacağını gösterdiği kaydedildi.

Raporda, 2009 yılında bütçede harcama kalemlerinin öne çıktığı belirgin bir harcama genişlemesi gerçekleştiği, 2010 yılında harcamalardaki artışın özellikle yatırım ve mal hizmet alımı olmak üzere sınırlandırıldığı ifade edilen edilirken, bu durumun ne düzeyde sürdürülebileceğinin 2010 yılında bütçe açısından önemli olduğu belirtildi.

TEPAV'ın iyimser senaryosunda bütçe giderleri 287,4 milyar lira olarak öngörüldü.

Dolaylı vergiler ve özelleştirme nitelikli gelirler

Raporda, 2010 yılında merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yüzde 16,1 oranında artışla 236,8 milyar lira düzeyinde gerçekleşmesinin hedeflendiği, toplam vergi gelirlerinde ise beklenen gerçekleşme düzeyinin yüzde 18,2 ile 193,3 milyar lira olduğu hatırlatılarak, şu ifadelere yer verildi:

"Bütçe gelirlerindeki artış, geçmiş yıl programlarında olduğu gibi, dolaylı vergilerden ve özelleştirme nitelikli gelirlerden kaynaklanmaktadır. Bütçe gelirlerini artıran unsurlar hem vergi gelirleri hem de özelleştirme gelirlerindeki artış kaynaklı vergi dışı gelirler olmaktadır. Dolaylı vergilerde yüzde 23'e ulaşan artış oranı ekonominin canlanmasından ziyade elektrik, doğal gaz, telefon, tütün ve alkol mamulleri gibi bazı mal ve hizmetlerin fiyatlarının ve veya bunlar üzerindeki vergilerin artışı ile açıklanabilir."

Vergi tahsilatındaki artışın oldukça iyimser bir şekilde yapıldığını vurgulanan raporda, gerek geçen yıllarda vergi oranlarını düşürmeye yönelik olarak uygulamaya konulan politikaların, gerekse küresel krizden kaçınmaya yönelik çok çeşitli vergi teşvik düzenlemelerinin hedeflerin hangi içsel tutarlılık ile yaşama geçirileceği konusundaki kuşkuları artırdığı belirtildi.

TEPAV'ın iyimser senaryosunda ise bütçe gelirleri 224,1 milyar lira olarak öngörüldü.

Bütçe kaygan zeminde

TEPAV Raporunun sonuç değerlendirmesinde, 2010 mali yılı bütçesinin, gelirler çok hızlı oranda artarken, faiz dışı giderlerin oldukça makul oranlarda tutulduğu bir yapı taşıdığına dikkat çekilerek, şöyle denildi:

"Vergi gelirlerindeki hedeflerin, hem ekonomik yapıdaki gelişmeler hem de vergi esnekliğinde kendisini gösterdiği gibi çok iddialı öngörülmesi nedenleriyle reel olarak beklentilerin altında kalma riski bulunmaktadır. Yine faiz dışı harcamaların hedeflenen düzeyde tutulmasının çok riskli görüldüğü bir ortamda, bütçenin 2010 yılında oldukça kaygan bir zeminde yol alacağını düşünmekteyiz."

Kit ve yerel yönetim kaynaklı riskler

Raporda kamu kesimi genel dengesine ilişkin olarak 2010 yılına yönelik kapsamlı değerlendirmelerde de bulunuldu. Kamu kesimi genel dengesi içinde özellikle merkezi yönetim, KİT ve yerel yönetimlerden kaynaklı risklere dikkat çekilen raporda, özellikle merkezi yönetim bütçesinde hedeflenen vergi gelirlerine ulaşılamaması ile yerel yönetimlerin harcama ve gelir yapılarında beklenen iyileşmelerin gerçekleşmemesinin buradaki riski artırdığına vurgu yapıldı.